Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest, zgodnie z Konstytucją, najwyższym przedstawicielem polskich władz, gwarantem ciągłości władzy państwowej, najwyższym organem państwa w zakresie władzy wykonawczej, zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej istnieje nieprzerwanie od 1922, po 1939 depozytariuszami tego urzędu byli prezydenci Polski na Uchodźctwie w Londynie. W Polsce Ludowej urząd ten powołano w 1947 i istniał do 1952. W 1989 został przywrócony na skutek porozumień Okrągłego Stołu. Ponieważ ówczesna oficjalna nazwa państwa brzmiała: Polska Rzeczpospolita Ludowa, wybrano jedynego w historii prezydenta PRL. W 1990 nastąpiło przekazanie insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta na Uchodźctwie nowowybranemu prezydentowi III Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie. Datę tę uważa się za faktyczne przejęcie sukcesji prezydenckiej. Od 23 grudnia 2005 roku Prezydentem RP jest Lech Kaczyński(pseudonim kaczka).
Kadencja
Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.
Uprawnienia Prezydenta RP
Uprawnienia Prezydenta są ściśle określone w V rozdziale Konstytucji RP. Prezydent:
podpisuje ustawy uchwalone przez Sejm i Senat; ma prawo skierowania ich do Trybunału Konstytucyjnego lub z powrotem do Sejmu (tzw. weto, wtedy ustawa musi być ponownie uchwalona większością 3/5 głosów)
mianuje i odwołuje ambasadorów i innych przedstawicieli Polski w innych państwach oraz organizacjach międzynarodowych
przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli innych państw i organizacji międzynarodowych a także odwołuje ich
jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, mianuje szefa sztabu generalnego i dowódców poszczególnych rodzajów sił zbrojnych
w czasie wojny na wniosek Prezesa Rady Ministrów mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych oraz odwołuje go
nadaje stopnie wojskowe (na wniosek ministra obrony narodowej)
nadaje tytuły naukowe profesora oraz profesora sztuki (na wniosek Centralnej Rady do spraw Stopni i Tytułów Naukowych)
nadaje obywatelstwo polskie
nadaje ordery i odznaczenia państwowe
stosuje prawo łaski
wydaje rozporządzenia, postanowienia i zarządzenia, choć niektóre wymagają kontrasygnaty premiera
ma prawo zwołania Rady Gabinetowej
może zwracać się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego
jest z racji urzędu wielkim mistrzem Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski oraz ich kawalerem
ma prawo inicjatywy ustawodawczej
desygnuje kandydata na Prezesa Rady Ministrów
powołuje Prezesa Rady Ministrów, a także przyjmuje jego dymisję
na wniosek Prezesa Rady Ministrów dokonuje zmian w składzie rządu
powołuje członków KRRiT
ma prawo rozwiązania parlamentu w dwu określonych przez konstytucję sytuacjach (gdy nie powiodą się trzy kolejne próby powołania rządu i w przypadku gdy projekt ustawy budżetowej nie zostanie mu przekazany do podpisania w przeciągu 4 miesięcy od złożenia go w Sejmie)
wyznacza marszałków seniorów
zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu i Senatu
zarządza wybory do Sejmu i Senatu
za zgodą Senatu może rozpisać referendum
powołuje sędziów
Przysięga prezydencka
Zgodnie z artykułem 130 konstytucji RP prezydent elekt obejmuje oficjalnie urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi następującej treści:
"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem".
Przysięga może być złożona z dodaniem zdania:
"Tak mi dopomóż Bóg".
Opróżnienie urzędu
Urzędowanie Prezydenta RP kończy się wskutek upływu kadencji; tym niemniej opróżnienie urzędu może nastąpić w wyniku rezygnacji, śmierci bądź złożenia z urzędu:
pierwszy Prezydent RP, Gabriel Narutowicz, został zamordowany 16 grudnia 1922 roku, w tydzień po objęciu urzędu,
Stanisław Wojciechowski ustąpił z urzędu (ściślej: zmuszony do rezygnacji) w roku 1926 na skutek zamachu majowego, przeprowadzonego przez marszałka Józefa Piłsudskiego,
Ignacy Mościcki ustąpił z urzędu (1939; internowany w Rumunii, wyznaczył następcę zgodnie z przepisami Konstytucji kwietniowej),
prezydenci RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz i Kazimierz Sabbat zmarli pełniąc obowiązki,
Prezydent RP, Wojciech Jaruzelski, zgodził się na skrócenie swojej kadencji,
ostatni prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, w 1990 r. ustąpił z urzędu.
Prezydent może też zostać postawiony przed Trybunałem Stanu, jeżeli zdecyduje o tym Zgromadzenie Narodowe. Na czas procesu zostaje zawieszony a jego obowiązki pełni marszałek Sejmu. W wypadku usunięcia lub innych przyczyn odejścia ze stanowiska do czasu wyborów p.o. prezydenta zostaje właśnie marszałek.
Byli prezydenci RP
Zgodnie z Ustawą z dnia 30 maja 1996 r. o uposażeniu byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 75, poz. 35 i z 1998 r. Nr 160, poz. 1065) byłym prezydentom RP po odejściu z urzędu przysługują dożywotnio emerytura i pieniądze na prowadzenie biura oraz ochrona osobista Biura Ochrony Rządu (na terenie Polski). Uczestniczą też tradycyjnie w różnych państwowych uroczystościach i są często patronami lub gośćmi honorowymi wielu wydarzeń i imprez. Ponadto mogą dożywotnie, wraz z członkami najbliższej rodziny, korzystać z państwowych lecznic i innych przywilejów.
Zobacz listę prezydentów Polski.
Obecnie żyje czterech byłych prezydentów Polski:
Wojciech Jaruzelski (ur. 1923, prezydent PRL i RP w latach 1989-1990, uprzednio Przewodniczący Rady Państwa)
Ryszard Kaczorowski (ur. 1919, prezydent RP na uchodźstwie w latach 1989-1990, równolegle z Jaruzelskim)
Lech Wałęsa (ur. 1943, prezydent RP w latach 1990-1995)
Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954, prezydent RP w latach 1995-2005)
Wybory prezydenckie - wybory prezydenta odbywają się w Polsce co 5 lat, chyba że urząd zostanie opróżniony. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze).
Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. Frekwencja wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (trzeba dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest ona najwyższa). W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów.
Wybory prezydenckie przypadają w Polsce późną jesienią.
Konstytucja RP wyborom Prezydenta RP poświęca artykuły 127-130, gwarantując powszechne, równe, bezpośrednie i tajne głosowanie. Szczegółowe zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności określa ustawa z dnia z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2000 r.. Nr 47. poz. 544).
3