WSPÓŁCZESNE UZALEŻNIENIA
MEDIA
Internet(rozwój techniki informatycznej)
Telefon komórkowy (rozwój telekomunikacji)
ZAKUPY
Statystyka
Charakterystyka problemu
Przyczyny, rodzaje, objawy, fazy
Skutki dla rozwoju
Sposoby walki, pomoc, terapia (instytucje i formy pomocy)
Bibliografia- przynieś książki
Media (środki masowego przekazu, mass media: uzależnienie o charakterze psychicznym)
Homo ludens - pisze Sułkowski- ma głęboko wpisaną w swoją psychikę potrzebę zabawy i rozrywki”
Terminem „środki masowego przekazu”, czy inaczej „mass media” określa się urządzenia lub instytucje, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznych i zróżnicowanych odbiorców, w celu ich zorganizowanego odbioru indywidualnego lub zbiorowego. Jeśli jednak środki masowego przekazu zostaną dobrze wykorzystane i dobrze pełnią swoje funkcje przyczynią się do rozwoju osoby.
Rodzaje mass mediów
tradycyjne (TV, RADIO, PRASA, KSIĄŻKA, KINO)
tzw. nowe media (INTERNET, POCZTA ELEKTRONICZNA, FORA DYSKUSYJNE, GRY KOMPOTUREWE, TELEFONY KOMÓRKOWE)
Pojęcie „mass media” powstało w USA, w latach 40. XX wieku. Cechy:
+masowość produkcji i odbioru przekazów medialnych,
+schematyczność
+prostota (funkcja: socjalizacyjna, identyfikacyjna, propagandowa, kontroli społ., upowszechniania sztuki)
+łatwy dostęp do przekazywanych treści ( nie trzeba wychodzić z domu)
Wady:
- trywializowanie kultury
- propagowanie złego gustu (pokazują patologie upowszechniając je; znieczulają: częsty widok potrzebującego człowieka w TV, nie wzbudza w nas już później współczucia w rzeczywistości, bo stajemy się nań obojętni) To DESENSYTYZACJA, czyli zobojętnienie na analogiczne bodźce.
- narzucanie własnych poglądów i wzbudzanie niechęci odbiorców do poszukiwania trudniejszych treści (Po co czytać powieści? Lepiej obejrzeć ich adaptacje w TV, zamiast głowić się, jak wyglądają dane postaci w zamyśle autora)
+ odzwierciedlają rzeczywistość ubarwiając ją
- przybliżają do siebie ludzi z odległych stron świata, oddalając bliskich.
4 funkcje mass mediów:
a) f. informacyjna („Wiadomości” ze świata polityki, gospodarki, kultury i własnych zainteresowań)
b) f. edukacyjna = popularyzacja wiedzy; trening umiejętności koordynacyjnych w grach.
c) f. rozrywkowa = przyjemność + odpoczynek (muzyka, filmy, gry, skecze odrywają nas od problemów)
d) f. opiniotwórcza - kształtowanie opinii publicznej(wspólnego, zbiorowego sposobu myślenia) w różnych dziedzinach życia
PRZYCZYNY UZALEŻNIENIA to wg. badań Joung`a: niska samoocena, słaba motywacja, strach przed odrzuceniem i problemami życia codziennego, potrzeba akceptacji. Badania te nie ustaliły jednak, które z zaburzeń jest przyczyną, a które skutkiem uzależnienia.
OBJAWY UZALEŻNIENIA
- wzmożona, silna potrzeba korzystania z mediów przez coraz większą jednostkę czasu
- zespół odstawienia (w konsekwencji lęk, złe samopoczucie; ciągłe myśli o tym, co się dzieje z jego ulubionym bohaterem)
- czas korzystania z mediów jest dłuższy od zamierzonego, choć chce się go kontrolować
- rezygnuje z dotychczasowych hobby i spotkań z przyjaciółmi na rzecz mediów i wie, że jest uzależniony. Tylko „nie potrafi przestać”
- kupuje wszelkie publikacje związane z daną grą, w która aktualnie go „wciąga”
- Poruszanie rozmów na TV tematy
- Myślenie, że życie bez danego medium byłoby nudne, puste i mało zabawne
Aby być zadowolonym należy to robić częściej i dłużej. Nie korzystając przy tym z programu TV. Oglądać jak leci, i po przebudzeniu koniecznie włączyć TV”
- Wciąga nas grafika, muzyka, misja(atrakcyjne zadania do wykonania, bohater)
Internetoholizm objawia się tym, że:
w nocy śnią się sny HTML
wszyscy znajomi mają w imieniu @
przy pisaniu czegokolwiek pisze się za każdym zdaniem .com
używa się emotikonek (buziek) w normalnej korespondencji
ma się silną potrzebę odczytania poczty e-mail przynajmniej raz dziennie
przestaje się chodzić do szkoły lub pracy.
RODZAJE UZALEŻNIEŃ OD INTERNETU:
uzależnienie od sieci komputerowej (tzw. siecioholicy)
przymus pobierania informacji
socjomania internetowa (internetowe znajomości: cyberrelationship addiction)
erotomania internetowa (cyberseksual addiction)
ETAPY POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA OD INTERNETU
Zaangażowanie = TOLERANCJA (poznanie i efektywne wykorzystanie Internetu jako źródła wiedzy, rozwijanie zainteresowań, rozrywkę) Cechy: zainteresowanie, oczekiwanie, zafascynowanie np. rezerwacjami online, ściąganiem plików itd.
Uzależnienie: silna potrzeba korzystania z Internetu coraz częściej i dłużej; pobudzenie psychomotoryczne, integracja ze społecznością internetową; rezygnacja z dotychczasowego życia; uczucie przygnębienia, gdy wys. „odmowa/brak dostępu”.
Ucieczka (destrukcja) Aktywność w sieci dokonuje się kosztem czasu przeznaczonego na sen, odżywianie, naukę, kontakty rodzinne i towarzyskie; następuje ucieczka od realiów. Pogłębia się samotność, depresja, wyrzuty z powodu zaniedbywania obowiązków czy rodziny. Pojawia się obsesja NT. Internetu.
STATYSTYKI INTERNETOWE
Maj 2000 r. „Większość uzależnionych od Internetu to osoby młode, poniżej 35.roku życia. Przy czym wśród najmłodszych, przeważają dziewczynki. Coraz częściej zgłaszają się też osoby, które wyłączyły się całkowicie z utrzymywania kontaktów międzyludzkich i obecnie nie mogą znaleźć partnerów życiowych”
- Najwięcej z internetu korzystają osoby w wieku od 19-25 lat = 34,9%, najmniej ponad 50 latnie - 3,7%.
- Przybywa użytkowników spędzających w Internecie 6-50 godzin tygodniowo, a nie zmienia się odsetek (42%) korzystających 2-5 godzin tygodniowo.
Powody korzystania z Internetu to ogólne zainteresowanie i ciekawość (56%), uzyskanie informacji prywatnych (32%) lub służbowych (22%), łatwiejsza komunikacja z innymi ludźmi (15%), nauka lub szkolenia (12%), rozrywka, zabawa i gry (8%), ściąganie plików (6%).
-Ogromna część internautów surfuje po zasobach globalnej Sieci tylko po to, by znaleźć zdjęcia rozebranych lub nie w pełni ubranych kobiet i ściągnąć je na własny komputer (18-27%). Natomiast 12% polskich internautów aktywnie szuka w Sieci potencjalnego partnera seksualnego (Czyżewski, 2001). Życiowego partnera co roku znajduje w Internecie ponad kilkuset Polaków!
LECZENIE: INTERNET
W Polsce: Stołeczne Centrum Odwykowe w Warszawie (walczy z uzależnieniem od internetu, gdzie jest zarejestrowanych 112 nałogowych internautów) a także innymi uzależnieniami od maszyn.
-W USA terapią uzależnionych od intrnetu zajmuje się The Center for On-Line Addiction w Pittsburghu założone w roku 1995
Psychiatra Goldberg utworzył internetową Grupę Wsparcia dla Osób Uzależnionych od Internetu.
- Powstała także grupa Anonimowych Siecioholików (ang. Netaholics Anonymous)
-Opracowano też wersję "Dwunastu Kroków" dla uzależnionych od Internetu, opartą na doświadczeniach Anonimowych Alkoholików.
Pomóc znaleźć alternatywne sposoby funkcjonowania.
Nie naciskać na odstawienie Internetu, ale pokazać jego wady.
Poszukać głębokich przekonań, które determinują wartość gratyfikacyjną Internetu pracować nad nimi.
Szukać przyczyn wcześniejszych problemów, pomagać w pozbyciu się ich.
Rozwijać kontakty międzyludzkie twarzą w twarz.
GRY KOMPUTEROWE:
- W sieci można być "panem świata",
- przenieść się do innego, lepszego świata.
- być anonimowym (dzięki temu nikt się nie dowie, że mam odstające uszy, jestem niski)
- za każdym razem możemy być kimś innym.
UZALEZNIENIE i SKUTKI
-niesie za sobą wiele negatywnych skutków, powoduje, że osoba uzależniona rezygnuje z nawiązywania bezpośredniego kontaktu z innymi; zaniedbuje życie towarzyskie i rodzinne, ma zmniejszone potrzeby seksualne, zaniedbuje pracę i naukę. Internet prowadzi do izolacji społecznej - uzależniony więcej czasu spędza z komputerem niż z ludźmi. Staje się egocentrykiem.
- Komputer odbiera osobom uzależnionym poczucie wolności, prywatność, a także uniemożliwia krytyczne ustosunkowanie się do otaczającego świata
- pozwala wielokrotnie powracać do tych samych miejsc, scenariuszy lub akcji;
- konsekwentnie ocenia błędy, ale równocześnie nie karze za nie - okazywaniem złości i rozczarowania;
- daje poczucie władzy graczowi, który sam decyduje o rozpoczęciu czy zakończeniu gry;
TELEWIZJA
gr. tele (daleko) + łac. visio ( widzenie) = przekazywanie i odbieranie info. Z pewnej odległości.
UWAGA! PRZECIĘTNY POLAK OGLĄDA TV PRAWIE 4 GODZINY DZIENNIE!
Nie bądź od niego gorszy! Co zyskasz?
TELEWIZJA:
Przyciąga uwagę dzieci traktujących ją jak wyrocznię, manipuluje nimi, pokazuje reklamy, by mogły potem naciągnąć na coś rodziców. Ponadto szybko „zmienia temat”, nie wymaga refleksji, odpręża, a natłok obrazów, dźwięków i napisów pobudza jednocześnie kilka zmysłów! STAJE SIĘ STYLEM ŻYCIA I CO NAJWAŻNIEJSZE: Przybliża do siebie ludzi z odległych stron świata, oddalając bliskich!
TELEFON KOMÓRKOWY= FONOHOLIZM
Pierwsza koncepcja tel.komórkowego pojawiła się już w 1940r. w USA.Po roku 1987 wprowadzono tel. dla osób prywatnych. Wcześniej używano ich tylko w celach służbowych. Pierwsze centrum telefonii komórkowej otwarto w Tokio w 1979.
Uzależnieni: rozmawiają 8-10 godzin dziennie, mają kilka aparatów i płacą ogromne rachunki. Cechy: nie rozstają się ze swym telefonem; nie kontrolują czasu z nim spędzonego;
1. Żyjący cudzym życiem: Odczuwają niepokój, gdy nie wiedzą co robią inni (najbliżsi, przyjaciele etc.)
2. Gadatliwi: przez telefon rozwiązują wszystkie swoje sprawy. Mówią o wszystkim i o niczym.
3. Gadżetomaniacy poszukujący najnowszych modeli i nowinek technicznych.
Posiadanie telefonu daje poczucie wolności, niezależności i bezpieczeństwa, a dysponowanie nieustannie dzwoniącym aparatem najnowszej generacji podnosi status społeczny użytkownika, gdyż oznacza nadążanie za modą, posiadanie dobrej pracy i gęstej sieci ważnych kontaktów
Ponad 90% Włochów używa telefonu do rozmów z bliskimi, a ok.30% do kontaktów ze znajomymi.
STATYSTYKI
Z danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej pochodzących z 2008 roku wynikało, iż komórki posiadało wówczas 97% Polaków. Obecnie liczba użytkowanych w Polsce telefonów przekroczyła liczbę mieszkańców kraju, a nasycenie rynku wynosi ponad 115%.Z tel. korzystają nie tylko dorośli.
OBJAWY FONOHOLIZMU
1.Nieprzerwana potrzeba używania telefonu i nierozstawanie się z nim (TELEFON PRZYJACIELEM)
2.W wypadku „braku dostępu”: zły nastrój, dyskomfort, rozdrażnienie, lęk, ataki paniki, brak apetytu (pojawiła się nawet kategoria medyczna - tzw. SWT - syndrom wyłączonego telefonu)
3.Nerwowe nasłuchiwanie, czy ktoś dzwoni lub noszenie ze sobą zapasowych baterii
4. Odczuwanie silnej potrzeby przynależności do grupy i zdobycia jej uznania
5.Lęk przed samotnością lub spotkaniami „face to face”
6. Kontrola najbliższych i bezcelowe rozmowy
RODZAJE UZALEŻNIENIA OD TELEFONU
uzależnienie od SMS-ów charakteryzujące się odciskiem kciuka, mocnym zużyciem klawiatury aparatu, wysyłaniem wiadomości do osób będących w pobliżu
gadżetomania
komórkowy ekshibicjonizm, charakteryzujący się:
- przywiązywaniem wagi do koloru, stylistyki i ceny
- pokazywanie innym funkcji, w jakie jest wyposażony
- prowadzenie bardzo głośnych rozmów, pozwalanie na długie dzwonienie aparatu przed odebraniem połączenia tak, by wszyscy obecni go usłyszeli
d) gracze(grają by pobić rekord, a telefon to dla nich konsola)
SKUTKI: ODERWANIE OD ŚWIATA; REZYGNACJA Z DOT.ZAINTRESOWAŃ
Ciekwostki
Największy odsetek chorych stanowią osoby w wieku 25-30 lat. To właśnie młodzi ludzie najczęściej płacą horrendalne rachunki za abonament. Fakturowi rekordziści potrafią wydać na ten cel nawet 5 tysięcy złotych miesięcznie.
W 2007 roku badania uniwesytetu w hiszpańskiej Grenadzie wykazały, że fonoholikiem jest co czwarty Hiszpan.
Wiemy, że Polacy piszą najwięcej SMS-ów spośród wszystkich Europejczyków - średnio 6 dziennie.
LECZENIE UZALEŻNIENIA OD TELEFONU
- Nauczyć sięgać po kom., w sytuacji koniecznej,
- Zostawiać kom. w domu
-Ograniczać rozmowy z innymi do minimum
-Włączać tel. na ustaloną ilość razy, w zależności od pory dnia lub kilka godzin
- Więcej rozmawiać z ludźmi w świecie realnym, a nie tylko wirtualnym
- Pokazać wartość listu czy telegramu(Też były krótkie, ale miały w sobie jakąś szczególną magię: aby nadać telegram, trzeba było pójść na pocztę, przemyśleć słowa, bo każde z nich miało swoją cenę), podyktować treść. Telegram przynosił listonosz. Gratulacje, życzenia, wiadomość o śmierci - wszystko tu miało swoją wagę, życiowe konsekwencje. Słowo było cenne. Zawsze towarzyszyło mu spotkanie. Było czymś więcej niż komunikat.
- Pokazanie, że za pomocą SMS-ów łatwiej kogoś zranić, wyśmiać, niż patrząc mu prosto w oczy.
SKUTKI:
Wycofanie z relacji ze światem realnym (strach przed odrzuceniem; zagubienie osobowości)”Jesteśmy anonimowi i potrafimy ustosunkować się do SMSa, a nie człowieka”
Samotność (pomimo tylu kontaktów)
Nieumiejętność rozmawiania twarzą w twarz (brak tematów, skłonność do krótkich wypowiedzi)
Zanik zainteresowań, wahania nastroju, zaburzenia snu i oddychania, konflikty z bliskimi, wysokie rachunki tel.
MEDIA. SKUTKI DLA ROZWOJU
- powoduje zaniedbywanie swoich obowiązków w domu, szkole i pracy i utratę poczucia czasu
- mogą wywołać zaburzenia interpersonalne (problemy rodzinne i zawodowe; życie w wirtualnym, bezpiecznym i anonimowym świecie bez konsekwencji)
- zaburzenia snu, który przeradza się w czuwanie i wieczne zmęczenie (zdarza się, że dziecko wstaje w nocy, bo właśnie odkryło rozw. Gry. Potem zmęczenie i złe wyniki w szkole)
-bóle pleców, głowy, zmęczenie oczu, zespół cieśni nadgarstka od trzymania myszki, zaniki mięśni grzbietu, mięśni pasa biodrowego, skrzywienia kręgosłupa.
- problemy psychologiczne (samotność, zmiany nastroju, depresje, konflikty, zapaści) i ekonomiczne (popadanie w długi za rachunek tel., czy Internet)
- pokazują różne wzorce postępowania (patologie i nie, ale dziecko się uczy)
- rozwijają język dziecka, który w zal. od uzależnienia bogaci się lub ubożeje bądź posługuje się AKRONIMAMI
- niszczą osobowość dziecka, które naśladuje swojego idola zamiast być sobą i chce być perfekcyjne jak w TV, czy internecie, jest przy tym bezkrytyczne
- są ucieczką od trudnej rzeczywistości i najlepszym tematem rozmów
- powoduje utratę kontroli nad zachowaniem i życiem człowieka
ZAKUPY
Natręctwo kupowania (kompulsyjne kupowanie, „mania kupowania”,oniomania) -zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Kraepelin opisał te uzależnienie już w 1915 roku jako patologiczny odruch kupowania. Na nią cierpiały m.in. Maria Antonina, Mary Lincoln kupująca rękawiczki, czy księżna Diana(stroje)
Kompulsywność - pociąg do określonych zachowań, które bardziej niż do osiągnięcia przyjemności zmierzają do zlikwidowania złego samopoczucia. Po zakończeniu czynności stan pustki jednak powraca.
Pryczyny:
+Chęć rozładowania napięć i frustracji
+ Chęć nagradzania siebie w wypadku niepowodzeń
OBJAWY:
- Kupowanie / wydawanie pieniędzy w odpowiedzi na odczuwany smutek, złość, lęk czy samotność
- Poczucie euforii podczas zakupów / wydawania pieniędzy
Poczucie winy, wstydu i zakłopotania po zakupach / wydaniu pieniędzy
· Spędzanie wolnego czasu w galeriach handlowych
· Ekscytacja na myśl o zbliżającej się wyprzedaży
· Kłamstwa na temat tego, co się kupiło lub ile pieniędzy się wydało
·Chowanie zakupionych produktów przed bliskimi
·Kupowanie niepotrzebnych przedmiotów, które nigdy nie będą użyte lub są już w posiadaniu danej osoby (odkładanie ich do szafy, szuflady, itp. często nawet bez rozpakowania)
·Kłótnie z bliskimi dotyczące zakupów, wydawanych pieniędzy i kłamstw na ten temat
· Częste dokonywanie zakupów przy użyciu kart kredytowych, nie gotówki
·Pożyczanie pieniędzy na kolejne niepotrzebne zakupy
·Obsesyjne myśli na temat pieniędzy
·Problemy z opłacaniem rachunków.
ETAPY POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA:
TOLERANCJA -zwiększa się czas przeznaczony na zakupy i kwota na nie przeznaczona
CRAVING- brak kontroli nad uzależnieniem
ABSTYNENCJA -złe samopoczucie w przypadku „braku dostępu”
Kupomania jest jak zażywanie kokainy. Wyzwala dopaminę, co sprawia, że chcemy powtarzać daną czynność
RODZAJE:
TRADYCYJNE ZAKUPY
TELEMATKETING (Sprzedaż przez telefon lub kanały TV)
ZAKUPY W INTERNECIE
SKUTKI ZAKUPÓW
- Rujnują życie społeczne, rodzinne i finanse uzależnionego
- Brak kontroli nad własnym zachowaniem
-Poczucie winy, że znów wydało się ostatnie pieniądze na „X”
- Zakupy nie są przemyślane (impuls), który uzależniony próbuje wyjaśnić racjonalnie, bądź wcale tego nie potrafi (przekonywanie o słuszności zakupu/nie rozumienie zakupu)
-Zaniedbywanie rodzinny i innych spraw
CO KUPUJEMY?
Kobiety najczęściej kupują ubrania, buty, kosmetyki, ozdoby i dekoracje oraz meble, mężczyźni natomiast sprzęt elektroniczny, narzędzia, akcesoria samochodowe (a nawet samochody) oraz ubrania. Na tego typu uzależnienie narażeni są więc ludzie niezależnie od płci.
Pomocne mogą okazać się:
Spisywanie listy zakupów przed wyjściem do sklepu i zabranie ze sobą odliczonej (w
przybliżeniu) kwoty pieniędzy
Układanie pozycji na liście zakupów zgodnie z ich przydatnością i rezygnowanie z rzeczy niepotrzebnych
Ułożenie grafiku dnia, tak by wypełniony był przyjemnościami innymi niż zakupy (spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi, hobby, itp.)
Chdzenie na zakupy w towarzystwie (większość zakupoholików dokonuje niepotrzebnych wydatków samotnie)
Wyznaczenie limitu pieniędzy, które można wydać na własne przyjemności (np. raz w miesiącu)
Dokonywanie płatności gotówką, nie kartami kredytowymi
Unikanie programów z telezakupami, aukcyjnych stron internetowych oraz sklepów online
Próba odciągania swojej uwagi od wszechobecnych reklam
Myślenie o przyszłości i dostrzeżenie pozytywnych stron oszczędzania.
Grupy pomocowe Anonimowych Dłużników uczące jak racjonalnie wydawać pieniądze
Bibliografia:
„Nowe uzależnienia” Cesare Guerreschi
„Media”