Ekspresja mimiczna- od brody do czoła

Komunikaty przekazywane twarzą mają charakter uniwersalny, są dyspozycjami wrodzonymi czyli znaczna część wyrazów mimicznych jest tak samo odbierana niezależnie od odmienności kulturowych.

Badania dowodzą, że istnieje powszechnie rozumiany międzykulturowy język mimiczny oraz, że głębsze uczucia są wyrażane za pomocą mimiki twarzy w taki sam sposób na całym globie. Chodzi tu głównie o takie emocje jak: radość, wściekłość, rozczarowanie, zaskoczenie, strach, wstręt oraz smutek.

Morfopsychologia wyróżniła trzy struktury twarzy ze względu na ich znaczenie w tworzeniu określonych komunikatów na płaszczyźnie niewerbalnej. Są to:

1. warstwa instynktowna (witalna)

2. warstwa emocjonalna

3. warstwa intelektualna

„WITALNA” BRODA

-Warstwa witalna ( głównie broda i podbródek oraz zęby).

Warstwa witalna daje zaczyn wszelkim motywacjom człowieka i pobudza do aktywności. Przyglądanie się zmianom w okolicach brody pojawiającym się u drugiej osoby może ułatwić odczytanie jej rzeczywistych zamiarów. Należy wtedy uważnie śledzić aktywność mięśni wokół jego brody i rozpoznać czy rozmówca nie ma jakichś defektów fizycznych.

• Zagryzanie zębów czy mielenie zębami trzonowymi i wysuwanie do przodu żuchwy można odczytać jako gest oznaczający groźbę lub też chęć nakłonienia adresata do bezdyskusyjnego przyjęcia proponowanych przez nadawcę warunków w toczących się negocjacjach.

Broda rozmówcy, który ma mało energiczny sposób wyrazu, sygnalizuje znacznie mniej mocy niż broda osoby, która walczy o przeforsowanie swoich racji.

Wiele informacji o rozmówcy można uzyskać również , obserwując jego zęby , ich wygląd, jak i sposoby układania ( siły ściskania). Białe i zdrowe zęby są nie od dzisiaj symbolem wysokiej pozycji.

• Zaciskanie zębów- rozmówca, który pragnie przez coś „przegryźć się” ( przemyśleć, rozważyć), stosuje nieświadomie większy nacisk przy przeżuwaniu i głębszą, wizualnie wyraźniejszą muskulaturę.

• „Pokazywanie zębów”- wyraża pozytywne nastawienie i otwarcie

• „Szczerzenie zębów”- to gest grożący i ujawniający złość.

„EMOCJONALNY” NOS I USTA

-Warstwa emocjonalna ( nos, kości policzkowe, policzki, usta i uszy).

Za pomocą tej partii twarzy komunikujemy różne rodzaje stanów emocjonalnych.

1. Język nosa

Nos może być traktowany jako ważne źródło informacji o drugim człowieku.

Wiarygodnym wskaźnikiem emocji jest zauważalne rozszerzanie się skrzydełek nosa.

• Zwężone skrzydełka- ograniczają dostęp powietrza co może sygnalizować planowaną pasywność.

• Rozszerzone nozdrza- mogą sugerować gotowość do intensywniejszych, bardziej ekscytujących przeżyć, gniew, wzburzenie oraz zgromadzenie zapasów tlenu na ewentualne starcie. Skrzydełka aktywizują się i rozszerzają także w stanie podniecenia seksualnego.

• Ściąganie skóry na nosie demaskuje ludzi wybrednych. Muskulatura wywołująca tą mimikę podnosi równocześnie skrzydełka nosa i górną wargę, powoduje to pojawienie się dwóch zmarszczek między nosem i ustami. Taki grymas można dostrzec u dzieci, np. gdy rodzice zmuszają je do wypicia gorzkiego syropu lub tranu albo ganią za ciągły bałagan w pokoju.

• „Kręcenie” nosem- symbolizuje brak zadowolenia, nieśmiałość, nieprzyjemne doznania, zmieszanie i obrzydzenie. Rozmówca może być niezadowolony z siebie albo wyrażać sprzeciw wobec postawy innych. Gdy „kręcenie” nosem pojawia się na przemian z uśmiechem, powstaje wrażenie pewnej adoracji, nasila się zatem przede wszystkim u kobiet- ekspresja wdzięku.

2. Sygnały ust

Usta, będące najruchliwszą częścią nie tylko warstwy emocjonalnej, ale również całej twarzy, stanowią centrum kształtujące wyrażanie różnych stanów emocjonalnych- począwszy od pełnego szczęścia, a skończywszy na bólu.

Wszystkim pozycjom ust nadaje się określone znaczenia związane z potrzebami wyrażania akceptacji lub wrogości, z okazywaniem chęci podtrzymywania bądź zrywania kontaktów.

1. Usta otwarte

• Zwisająca szczęka- może wskazywać na brak zdecydowania, wzrastającą pasywność przy ogólnych skłonnościach do unikania aktywności. Można też utożsamiać otwarcie ust z gotowością do wewnętrznej wylewności.

Dr Zeddies przypisuje otwarciu ust możliwość prezentowania takich emocji i postaw jak: konsternacja i zdziwienie; bojaźliwość i przestrach; gotowość do upublicznienia jakiejś treści; chęć zajęcia stanowiska w danej kwestii; brak gotowości do ukierunkowanego działania; gotowość do przyjmowania informacji; zaborczość.

2. Usta zamknięte

Swobodnie zamknięte usta i luźno przylegające do siebie wargi to pozycja neutralna, bez określonej ekspresji. Wystarczy nieco mocniej zacisnąć usta, aby stały się bardziej wyrazistym sygnałem.

• Wyjątkowo mocno zaciśnięte usta- wskazują na to, że ktoś jest milczący i skłonny do unikania słownych utarczek. Mogą również zdradzać niezadowolenie z czegoś, chwilowe nadąsanie, poirytowanie, zwyczaj izolowania się od innych w danym momencie. Zaciśnięte usta w połączeniu z kącikami ściągniętymi do dołu dają efekt wykrzywionych ust- typowy gest osób nadwrażliwych, łatwo się obrażających, defetystów bądź upartych. Usta zaciśnięte w kreskę, robiące wrażenie braku warg, przypominają barierę, która ma trzymać inne osoby na jakiś bezpieczny dystans. U osób z ognistym temperamentem i skłonnych do zbytniej egzaltacji zaciśnięte usta są oznaką pełnego zaangażowania w realizację jakiegoś pomysłu. Gdy towarzyszy temu dodatkowe napięcie mocnych mięśni żwaczy, może to świadczyć o przygotowaniu do fizycznego wysiłku, m.in. w sytuacjach krytycznych, wymagających nagłej interwencji czy podczas walki. Usta przybierają wówczas tzw. barwy wojenne- potęgują wrażenie zaciekłości.

Osoby intencjonalnie dopuszczające się zaciskania warg powinny zdawać sobie sprawę, że tracą one swoją naturalną i ciepłą barwę, co w odbiorze jawi się bardzo niekorzystnie.

3. Kąciki ust

W zależności od tego czy są one opuszczone czy podniesione w zaskakujący sposób zmieniają ekspresję całej twarzy. Należy pamiętać, że do ruchu kącików ust zawsze dołączają się inne sygnały i dopiero wówczas możne traktować je jako sygnały do interpretacji.

• Kąciki ust opuszczone- posiadacz tak „wyrzeźbionych” ust to dość często osoba pozbawiona nadziei, ciągle niezadowolona i negująca sens życia. Nierzadko jawnie demonstruje nienawiść do ludzi wynikającą ze złych doświadczeń. Ponadto jest skłonna do użalania się nad sobą czy własnych losem. Jest widoczny brak dobrej woli, chęci podtrzymywania kontaktów z innymi ludźmi oraz styl zachowania wskazujący, że tej osobie wiecznie nic nie pasuje. Nadmiernie opuszczone kąciki ust to wyraz czegoś mało pozytywnego, wręcz budzącego odrazę i silny lęk, i to już od najwcześniejszych lat życia.

4. „Gorzki” wyraz wokół ust

Wskaźnikami „gorzkiej” reakcji są zachowania zbliżone do tych, jakie ujawniamy, chcąc usunąć z jamy ustnej jakiś bardzo gorzki pokarm. Taka reakcja pojawia się również kiedy postrzegamy coś jako „gorzkie”, przy przykrych doznaniach takich jak obrzydzenie, odraza czy pogarda. Taka mina może wyrażać także ból lub bezradność wynikającą z negatywnych przeżyć. Zwykle łączy się on z płaczliwym grymasem, gdyż jest częścią mimicznej ekspresji płaczu.

5. „ Kwaśna” reakcja

Zęby są zaciśnięte, usta tworzą szczelinę, gdyż są rozciągnięte na boki. Za pomocą tak ułożonych ust przy udziale przysłoniętych zaciśniętymi powiekami oczu jest demonstrowane również uczucie wstrętu. W wypadku „kwaśnej” reakcji jest zauważalny czynny opór wobec źródeł tego zachowania.

6. Uniesione kąciki ust

„ Gorzka” mina ma służyć usuwaniu czegoś ( np. bezsilności czy bólu), „słodka” zaś ma sprzyjać zatrzymaniu pewnych czynników ( np. przyjaznych doznań).

Przesadne uniesienie kącików ust może być odebrane jako wyraz przesadnego samozachwytu lub próżności czy też symulowanej wesołości. Jednak gdy jest to autentyczna reakcja, o czym przekonują dodatkowe gesty ( np. rozszerzone źrenice), wtedy może to być oznaka schlebiania, wyrażania uzasadnionej pochwały.

W zasadzie uniesione kąciki ust wyrażają: optymizm, afirmację życiową, towarzyskość, zadowolenie z siebie aż po wspomnianą próżność.

Należy uważać na interpretację sygnałów wysyłanych ustami, ponieważ często mają one zarazem pozytywne jak i negatywne znaczenie.

3. „Myślące” czoło

Strefa intelektualna twarzy obejmuje czoło włącznie z brwiami. Nazwa tej warstwy wynika z założenia, że czoło i zmarszczki na nim są odbiciem procesów analizowania i myślenia. Mimiczne możliwości ekspresji czoła prezentują pionowe i poziome zmarszczki.

1. Poziome zmarszczki

Są oznaką silnego zaabsorbowania czymś danej osoby. Zmarszczki te są wymuszane przez zachowanie wzrokowe. Mówiąc prościej, z ruchu mięśni warunkujących zachowania wzrokowe powstają zmarszczki na czole. Mogą sygnalizować dużą potrzebę poznania i zrozumienia czegoś. Z tego też powodu taka reakcja mimiczna jest traktowana jako wyraz przerażenia, strachu, niezrozumienia (tępoty), zdziwienia i dziwienia się, dezorientacji, zaskoczenia, jak również nagłego zrozumienia ( olśnienia).

Mimika może wysyłać wiele różnych znaczeń, także antagonistycznych. Z tego względu należy z dużą ostrożnością tłumaczyć sygnały ciała.

---