Według Klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia upośledzenie oznacza niekorzystną (gorszą) sytuację danej osoby będącą wynikiem uszkodzenia lub niepełnosprawności polegającą na ograniczeniu lub uniemożliwieniu jej wypełniania ról, które uważane są za normalne biorąc pod uwagę wiek, płeć, czynniki kulturowe i społeczne.

Zakres upośledzenia może przyjąć następujące formy: utrudnienia, ograniczenia, uniemożliwienia.

• Utrudnienie - dana osoba może wykonywać określone zadania życiowe, zawodowe, spełniać role społeczne, lecz przychodzi jej to z trudnościami, jednakże możliwymi do pokonania.

• Ograniczenie oznacza, że dana osoba może wypełniać swoje role w niepełnym lub częściowym zakresie.

• Uniemożliwienie zaś oznacza, że dana osoba nie może w ogóle wykonywać swojej roli.

Upośledzenie może dotyczyć następujących sfer życia:

1. orientacja w otoczeniu obejmująca również zdobywanie i wymianę informacji oraz zdobywanie wiedzy,

2. czynności życia codziennego - niezależność ich wykonywania,

3. poruszanie się w przestrzeni,

4. praca zawodowa,

5. integracja społeczna - aktywny udział w różnych formach życia społecznego,

6. niezależność ekonomiczna - możliwość uzyskania środków na własne utrzymanie.

Upośledzenie umysłowe rozpoznajemy, gdy :

• poziom funkcjonowania procesów orientacyjno - poznawczych, intelektualnych i wykonawczych jest istotnie niższy od przeciętnego,

• poziom dojrzałości społecznej oraz tempo nabywania wiadomości i umiejętności są niższe niż u większości rówieśników wychowujących się w podobnym środowisku.

Można wyróżnić cechy wspólne wszystkich postaci upośledzenia umysłowego:

• rozlany, totalny charakter niedorozwoju, stąd w upośledzeniu obok niedorozwoju czynności poznawczych (spostrzegania, uwagi, pamięci, myślenia) występuje niedorozwój osobowości, łącznie z przebiegiem procesów emocjonalnych, motywacyjnych, wolicjonalnych,

• przewaga niedorozwoju najwyżej zróżnicowanych formacji i stosunkowo prawidłowo zachowany rozwój bardziej elementarnych czynności. Najbardziej upośledzony jest rozwój myślenia abstrakcyjnego. Osobom upośledzonym jest bardzo trudno oderwać się od konkretu, wyjść poza ramy stałych wyobrażeń.

W 1968 r. Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła czterostopniową klasyfikację upośledzenia umysłowego. Jej podstawą jest skala o średnicy 100 i odchyleniu standardowym 16. Umożliwia ona porównanie ilorazów inteligencji uzyskanych w wyniku badania różnymi metodami.

TABELA NR 1. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego

Stopień upośledzenia	I.I.
Pogranicze upośledzenia umysłowego	68 - 83
Upośledzenie umysłowe lekkie	52 - 67
Upośledzenie umysłowe umiarkowane	36 - 51
Upośledzenie umysłowe znaczne	20 - 35
Upośledzenie umysłowe głębokie	0 - 19

Źródło: J. Wyczesany - Pedagogika upośledzonych umysłowo.

Od 1 stycznia 1980 roku obowiązuje IX rewizja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów oparta na odchyleniach standardowych. Wyeliminowano przedział „pogranicze upośledzenia umysłowego”, które zastąpiono określeniem „rozwój niższy niż przeciętny” i uznano za dolną granicę normy.

TABELA NR 2. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego według IX rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów

Stopień rozwoju umysłowego	Skala	Skala
	Wechslera	Termana-Merrill
Rozwój przeciętny (odchylenie mniejsze i równe 1)	85 - 110	84 - 100
Rozwój niższy niż przeciętny (odchylenie od -1 do -2)	70 - 84	69 - 83
Niedorozwój umysłowy lekki (odchylenie od -2 do -3)	55 - 69	52 - 68
Niedorozwój umysłowy umiarkowany (odchylenie od -3 do -4)	40 - 54	36 -51
Niedorozwój umysłowy znaczny (odchylenie od -4 do -5)	25 - 39	20 - 3
Niedorozwój umysłowy głęboki	0 - 24	0 - 19

Źródło: J. Wyczesany - Pedagogika upośledzonych umysłowo.

Według DSM III-R są następujące kryteria diagnostyczne dla upośledzenia umysłowego:

1. Znaczące obniżenie ogólnego funkcjonowania intelektualnego. I.I. uzyskany w indywidualnie stosowanym teście wynosi 70 lub mniej.

2. Współwystępowanie deficytów lub zmniejszenie się zdolności przystosowania społecznego, tzn. obniżona jest skuteczność osoby w spełnianiu poziomu oczekiwań zgodnych z jej wiekiem i przynależnością kulturową, takich jak umiejętności społeczne i odpowiedzialność, komunikowanie się, wypełnianie czynności „dnia codziennego”, samodzielność, samoobsługa.

3. Ujawnienie się przed 18 rokiem życia.

Według nowych ustaleń zaburzenia rozwoju podzielono na:

• upośledzenie umysłowe,

• całościowe zaburzenia rozwoju

• specyficzne zaburzenia rozwoju (zaburzenia umiejętności szkolnych).

W grupie upośledzonych umysłowo wyróżniono:

• 317.00 - Upośledzenie umysłowe lekkie

• 318.00 - Upośledzenie umysłowe umiarkowane

• 318.10 - Upośledzenie umysłowe znaczne

• 318.20 - Upośledzenie umysłowe głębokie

• 319.00 - Upośledzenie umysłowe bez określenia stopnia.

TABELA NR 3. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego według DSM III-R

Stopień upośledzenia	I.I.
Lekki	50 - 55 do ok. 70
Umiarkowany	35 - 40 do 50 - 55
Znaczny	20 - 25 do 35 - 40
Głęboki	Poniżej 20 lub 25

Źródło: J. Wciórka - Postępy psychiatrii i neurologii

Ogólnie przyjmuje się, że liczba dzieci z upośledzeniem umysłowym wynosi od 2% do 3%, w tym głębiej upośledzonych o ilorazie inteligencji poniżej 50 - od 0,3% do 0,4% ogółu ludności. Spośród nich najliczniejszą grupę stanowią osoby umysłowo upośledzone w stopniu lekkim (75%), następnie osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym i znacznym (20%) oraz głębokim (5%).

[Wpisz tekst]

---