Faktoring to usługa finansowa polegająca na zakupieniu przez faktora wierzytelności, które są nieprzeterminowane i mają odroczony termin płatności. Wykupując faktury od przedsiębiorcy, faktor dokonuje na jego rzecz płatności. Umowę faktoringu zawierają dostawca towarów lub usług (faktorant) oraz nabywca wierzytelności (faktor). Faktor (bank lub firma faktoringowa) nabywa krótkoterminowe wierzytelności, faktorant natomiast otrzymuje z tego tytułu odpowiednią zapłatę. Uczestnikiem transakcji jest również odbiorca towarów lub usług, czyli dłużnik faktoringowy. Skutkiem prawnym zawartej umowy jest zmiana wierzyciela.
Z perspektywy prawnej umowa faktoringu jest umową nienazwaną i nie jest regulowana przez szczególne przepisy Kodeksu cywilnego. Uznaje się ją za umowę łączącą zróżnicowane elementy m.in. cesję i instytucje pochodzące z umowy zlecenia. Przelew wierzytelności na rzecz faktora następuje w momencie zawarcia umowy. Strony mogą postanowić inaczej. Umowa faktoringowa jest zawierana w oparciu o funkcjonującą
w polskim systemie prawnym zasadę swobody umów, sformułowaną w art. 3531 Kodeksu cywilnego.
Faktoring można podzielic według następujących kryteriów:
ryzyka niewypłacalności dłużnika;
terminu zapłaty;
rodzaju kontrahenta;
stopnia informowania dłużnika;
konstrukcji wewnętrznej umowy.
Podział faktoringu według ryzyka niewypłacalności dłużnika
1. faktoring właściwy - inaczej okreslany jako faktoring pełny lub faktoring bez regresu:
faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika i kiedy ten nie jest w stanie spłacić wierzytelności, faktor nie posiada prawa regresu względem jej zbywcy;
po dokonaniu transakcji sprzedaży towaru bądź też usługi na rzecz dłużnika, faktorant od razu dysponować zaczyna środkami finansowymi, wyzbywając się tym samym wszelkiej odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność dłużnika;
w przypadku takich transakcji najczęściej pojawia się firma ubezpieczeniowa, która podpisała polisę ubezpieczenia należności albo z faktorem, albo bezpośrednio
z klientem;
w indywidualnych przypadkach możliwe jest podejście, gdzie to bank bierze bezpośrednio na siebie ryzyko dłużnika;
dodatkową korzyścią płynącą z faktoringu pełnego jest poprawa struktury bilansu przedsiębiorstwa. Należności z tytułu dostaw i usług zostają automatycznie zamienione na gotówkę - paradoksalnie więc zastosowanie faktoringu pełnego owocuje poprawą zdolności kredytowej zbywcy;
cesja wierzytelności, której dokonuje klient na konto firmy faktoringowej jest definitywna i dla klienta nie ma już znaczenia czy dłużnik zapłacił swoje zobowiązanie czy nie;
faktor po podpisaniu umowy o faktoring pełny nie może występować z regresem do zbywcy wierzytelności;
faktor przejmuje pełne ryzyko w przypadku niezapłacenia należności przez kontrahenta;
jest tylko jedna możliwość zwrotu się z regresem do faktora: wtedy, kiedy odbiorca towarów ma zastrzeżenia co do jakości bądź ilości dóbr, które kupił;
Zalety:
pewność otrzymania zapłaty za towary lub usługi,
większe bezpieczeństwo prowadzenia działalności,
wzrost pewności planowania przepływów pieniężnych,
polepszenie struktury bilansu dzięki możliwości usunięcia z bilansu należności objętych faktoringiem.
Wady:
wyższy koszt w porównaniu do faktoringu niepełnego
konieczność nadania limitów kredytowych na każdego odbiorcy, co może spowodować, że nie wszyscy odbiorcy uzyskają takie limity i nie będą w związku
z tym finansowani
Zastosowanie:
Niestety ten rodzaj faktoringu jest w naszym kraju stosowany jeszcze niezwykle rzadko. Wynika to z kosztów i niechęci faktorów do przejmowania ryzyka dłużników klientów.
Taka umowa jest zawierana głównie wtedy, gdy faktor upewni się co do wypłacalności dłużnika. Faktoring pełny jest stosowany głównie przy obrocie eksportowym i zaczyna zajmować w ofercie faktorów coraz ważniejsze miejsce.
2. faktoring niewłaściwy, inaczej określany jako factoring z regresem lub factoring niepełny
wraz z cesją wierzytelności na faktora nie przechodzi ryzyko niewypłacalności dłużnika klienta;
podczas funkcjonowania umowy faktor finansuje umowy, rozlicza wierzytelności, ale nie zabezpiecza wspomnianego ryzyka niewypłacalności;
kiedy dłużnik nie ureguluje w oczekiwanym terminie swoich wierzytelności - faktor zwraca się do przedsiębiorcy o przeniesienie zwrotne tej wierzytelności. W takim przypadku faktorant musi zwrócić faktorowi otrzymaną wcześniej zaliczkę i sam na drodze sądowej musi dochodzić swoich praw;
często żądane jest podpisanie weksla In blanco, które stanowi dla faktora odpowiednie zabezpieczenie transakcji;
Zalety:
niższy koszt w porównaniu z faktoringiem pełnym,
mniej (niż w przypadku f. pełnego) formalności związanych z oceną sytuacji finansowej i przyznawaniem limitów odbiorcom.
Wady:
brak zabezpieczenia przed ryzykiem,
należności objętych faktoringiem niepełnym zostają wykazane w bilansie faktoranta,
może być trudny do uzyskania jeśli sytuacja faktoranta jest słaba.
Zastosowanie:
Taki rodzaj faktoringu jest powszechnie stosowany przez wszystkie spółki faktoringowe, bowiem jest korzystny dla faktora ( w przypadku braku spłaty zobowiązania przez kontrahenta - faktor ma prawo wymagać tej spłaty od swojego klienta). Koszt takiego faktoringu jest niższy niż faktoringu z przejęciem ryzyka, gdyż w tym przypadku ryzyko faktora jest ograniczone.
3. faktoring mieszany - faktor może ustalić limit kwotowy, do którego wykupuje wierzytelności w trybie faktoringu właściwego (tj. z przejęciem ryzyka wypłacalności dłużnika); po przekroczeniu tego limitu zastrzega sobie prawo przeniesienia ryzyka
z powrotem na faktoranta.
Podział faktoringu ze względu na termin zapłaty:
1. faktoring dyskontowy - faktorant otrzymuje zapłatę z tytułu przelanej wierzytelności niezwłocznie po przedstawieniu faktur do wykupu (czyli po zawarciu umowy faktoringowej),
2. faktoring zaliczkowy - faktorant otrzymuje zapłatę w terminie wymagalności wierzytelności lub po jej uiszczeniu przez dłużnika; w momencie zawarcia umowy faktor wypłaca jedynie zaliczki na poczet przyszłej zapłaty,
3. faktoring wymagalnościowy - faktorant otrzymuje zapłatę w dniu wymagalności wierzytelności, po otrzymaniu zapłaty od dłużnika lub w innym umownym terminie.
Podział faktoringu ze względu na rodzaj kontrahenta:
1. faktoring krajowy - odbiorcami są osoby krajowe,
2. faktoring eksportowy - odbiorcami są osoby zagraniczne.
W transakcjach krajowych z reguły stosuje się w faktoring z regresem. Ponieważ ryzyko działalności gospodarczej wzrasta przy dokonywaniu transakcji
z zagranicą, dlatego w przypadku transakcji eksportowych faktorzy częściej przejmują na siebie ryzyko niewypłacalności odbiorcy (faktoring pełny). Obsługa transakcji eksportowych jest bez wątpienia trudniejsza niż krajowych. Barierą są m.in. trudności związane
z weryfikacją istniejących wierzytelności, monitowaniem, dochodzeniem zapłaty, windykacją na drodze prawnej. Przedsiębiorca musi więc liczyć z tym, że koszty obsługi faktoringu eksportowego są wyższe niż krajowego. Faktor natomiast, zanim zdecyduje się na cesję wierzytelności, musi mieć pewność, że dłużnik faktoringowy jest wypłacalny, dlatego na wstępie wymaga wypełnienia wniosku o przeprowadzenie badania odbiorcy zagranicznego. Przy faktoringu eksportowym konieczne jest ubezpieczenie transakcji, dlatego po stronie faktora do umowy dochodzi jeszcze ubezpieczyciel. To, czy przedmiotem umowy będzie faktoring pełny, czy niepełny zależy od decyzji ubezpieczyciela dotyczącej przyznania limitu dla odbiorcy zagranicznego. Faktor pośredniczy w przekazaniu wniosku faktoranta o ubezpieczenie, negocjując następnie z ubezpieczycielem wysokość limitu
i składki przyznanych faktorantowi.
Dobra kondycja finansowa odbiorcy zagranicznego, dobra dyscyplina płatnicza, związki z kapitałem zagranicznym, znaną marką pozwalają liczyć faktorantowi na wyższy limit i zgodę ubezpieczyciela na objęcie umowy ubezpieczeniem. Brak danych finansowych odbiorcy zagranicznego, niskie notowania odbiorcy za granicą przyczyniają się do odmowy wydania polisy przez ubezpieczyciela, a tym samym, do odmowy zawarcia faktoringu pełnego przez faktora.
Faktoring zagraniczny stać się może jednym z podstawowych źródeł finansowania faktoranta, ponieważ eliminuje ryzyko, po przejęciu go przez faktora. Faktoranci rozszerzają obrót o odbiorców mających ustabilizowaną i silną pozycję na rynkach Unii, dzięki możliwości skorzystania z informacji o nich bezpośrednio od faktora lub pośrednio przez wywiadownie gospodarcze, z których usług korzysta faktor.
Faktoring eksportowy z reguły jest droższy od faktoringu krajowego, daje jednak faktorantowi korzyści nieporównywalne ani z gwarancją bankową ani z żadną inną usługą finansową. Faktorant uzyskuje poprawę płynności finansowej oraz bieżącą obsługę powstałej wierzytelności.
Podział faktoringu ze względu na kryterium informowania dłużnika:
faktoring otwarty (open faktoring) - występuje wówczas, gdy dłużnik powiadamiany jest niezwłocznie o umowie między faktorem i klientem; stanowił w 2006 roku blisko 97,6 proc. stosowanych form zawiadamiania dłużnika o zawartej umowie faktoringowej;
faktoring półotwarty - dłużnik zostaje powiadomiony o umowie faktoringu dopiero wtedy, gdy zostaje wezwany przez bank do uiszczenia należności; faktor zawiadamia dłużnika o zawarciu umowy faktoringowej nie wprost, ale wzywa go do uregulowania płatności u siebie (nie u faktoranta!);
faktoring tajny (silent faktoring) - nie dochodzi w ogóle do zawiadomienia dłużnika o zawarciu umowy przez faktora i faktoranta;
Podział faktoringu ze względu na konstrukcję wewnętrzną umowy:
1. Faktoring z wyodrębnioną usługą kredytową
2. Faktoring bez wyodrębnienia usługi kredytowej
Podział ten wynika z dostosowania faktoringu do potrzeb podatkowych. Faktoring składa się bowiem zasadniczo z dwóch usług: usługi obrotu wierzytelnościami czyli faktoringu ścisłego oraz usługi kredytowej. Istnieją warunki do zwolnienia usługi kredytowej z VAT. Usługę kredytową świadczoną przez faktora można potraktować jako zwolnioną od opodatkowania, jeśli jest wyraźnie wyodrębniona od usługi faktoringowej i ma charakter równorzędny usłudze głównej (faktoringowi sensu stricto). Dzieje się tak wtedy, gdy
z początkowych postanowień umowy faktoringowej wyraźnie wynika, że rzeczywiście jest świadczona, określono za nią odrębne wynagrodzenie (odsetki/dyskonto) oraz określono odrębne zasady jego wyliczenia. Spełnienie tych warunków oznacza, że usługa ta ma dla klienta niezależne znaczenie gospodarcze od usługi ściągania długów. Wtedy opodatkowaniu podatkiem VAT podlega wyłącznie prowizja czyli wynagrodzenie faktora za faktoring sensu stricto. Należy jednak pamiętać o tym, że organy podatkowe zajmują w kwestii zwolnienia usługi kredytowej z podatku VAT bardzo zróżnicowane stanowisko.
Bibliografia:
http://www.podatki.biz/artykuly/20_38.htm
5