WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA

WOJSK LĄDOWYCH

WYDZIAŁ WOJSK ZMECHANIZOWANYCH

Z A T W I E R D Z A M

KIEROWNIK KURSU SZKOLENIA REZERW

-----------------------------------

mjr Andrzej Hejlman

KONSPEKT

Do przeprowadzenia zajęć ze słuchaczami Szkoły Podchorążych Rezerwy

TEMAT : 3. Orientowanie się w terenie według mapy .

OPRACOWAŁ :

..........................................

kpt. Ireneusz Ciosek

WROCŁAW - 2003

PRZEDMIOT: TERENOZNAWSTWO

(SZKOŁA PODCHORĄŻYCH REZERWY)

TEMAT 3. Orientowanie się w terenie według mapy.

CEL: W wyniku opanowania treści tematu słuchacz potrafi:

- określić współrzędne prostokątne obiektów na mapach ;

- zorientować mapę różnymi sposobami;

- określić swoje położenie na mapie;

• rozpoznać zasadnicze formy terenu przedstawione rysunkiem warstwicowym;

• posługiwać się siatka meldunkową UTM i GEOREF ;

• poprawnie interpretować umowne znaki topograficzne na mapach.

ZAGADNIENIA I CZAS:

1. Orientowanie mapy różnymi sposobami - 20 min.

2. Określanie swojego położenia na mapie - 20 min.

3. Orientowanie topograficzne - 20 min.

FORMA: zajęcia praktyczne w terenie

CZAS: 80 min. ( 2 godz. lekcyjne)

MIEJSCE: PT / poligon przyszkolny

LITERATURTA:

1. Topografia wojskowa . Szt. Gen. 1126/83

2. Polskie wojskowe mapy w standardach NATO. ( przewodnik ) Szt. Gen. 1518/2000

3. Terenoznawstwo. Szt.Gen. 356/65

4. Wojskowe mapy topograficzne dostosowane do standardów NATO. Szt.Gen. 7/31/96

5. Znaki umowne map topograficznych. Szt.Gen. 1348/88

6. Współczesne wojskowe mapy topograficzne WSO 145/99

7. Tablice poglądowe do nauki topografii wojskowej Szt.Gen. 7/32/98

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE :

• mapy topograficzne w skali 1: 50 000 N - 33 - 35 - A,B,C,D;

• busola AK;

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE :

• podczas nauczania terenoznawstwa zdobytą 2wiedzę słuchacze będą

wykorzystywać na zajęciach ze szkolenia taktycznego i specjalistycznego;

• słuchacze, którzy nie uczestniczyli w określonych zajęciach, zobowiązani są do ich zaliczenia w trybie indywidualnym;

• zajęcia prowadzi kierownik grupy.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA: ( 10 min. )

• przyjęcie meldunku;

• sprawdzenie obecności;

• zapoznanie słuchaczy z zasadniczymi wymogami dotyczącymi tematu;

• podanie tematu, celów;

• podanie zagadnień;

• przegrupowanie w rejon ćwiczeń.

CZĘŚĆ GŁÓWNA: ( 60 min. )

ZAGADNIENIE : 1 Orientowanie mapy różnymi sposobami.

Geometryczne.

• Orientowanie mapy według przedmiotów liniowych

Jeżeli nasze miejsce stania znajduje się na przedmiocie terenowym liniowym ( np. na torze kolejowym, drodze itp.) przykładamy na mapie do znaku tego przedmiotu linijkę i obracamy w poziomie mapę, dopóki kierunek danego przedmiotu nie pokryje się z jego linią w terenie. Należy przy tym uważać, aby położenie sąsiednich przedmiotów względem linii odpowiadało ich położeniu w terenie. W przeciwnym razie orientacja może być odwrócona o 180^o . Jako linia terenowa może być wykorzystywana linia łącząca w myśli dwa przedmioty.

• Orientowanie mapy według przedmiotów terenowych i form rzeźby terenu

Jeżeli na mapie znane jest położenie miejsca stania ( np. most na rzece ), to do linii orientacyjnej łączącej nasze stanowisko z dowolnym przedmiotem terenowym, lub formą rzeźby terenu ( np. komin, wzgórze ) przykładamy linijkę i obracamy w poziomie mapę, dopóki linia na mapie nie pokryje się z linią orientowania w terenie. Zorientowanie sprawdzamy według innego przedmiotu terenowego ( formy rzeźby trenu lub linii ).

Uwaga ! Orientacja geometryczna jest o wiele dokładniejsza niż orientacja magnetyczna, dlatego ile na to pozwalają warunki terenowe i pogodowe należy ją stosować.

Magnetyczne.

Orientowanie mapy za pomocą busoli lub kompasu.

Orientując mapę sposobem magnetycznym, należy busolę (kompas) ustawić w taki sposób, aby linia płn. - płd. Na tarczy busoli pokryła się z zachodnią lub wschodnią ramką mapy lub dowolną linią pionową siatki kilometrowej, następnie należy obracać mapą aż igła magnetyczna pokryje się z kierunkiem północnym zaznaczonym na busoli lub z podaną na mapie wartością zboczenia ( uchylenia ) magnetycznego. Jeżeli zboczenie ( uchylenie ) magnetyczne jest mniejsze od wartości ± 3^o, to ze względu na mała dokładność przyrządów (busoli, kompasu)nie uwzględnia się go.

Znajdując się w czołgu , transporterze opancerzonym lub samochodzie należy dla zorientowania mapy zatrzymać pojazd i odejść od niego na odległość co najmniej 25m.

Astronomiczne.

Orientowanie mapy za pomocą ciał niebieskich jest możliwe zarówno w dzień jak i w nocy . w dzień orientujemy za pomocą słońca a nocy za pomocą Gwiazdy polarnej lub księżyca.. w pierwszej kolejności należy wyznaczyć kierunek północy na charakterystyczny punkt terenowy za następnie w tym kierunku skierować górną ramkę mapy.

ZAGADNIENIE : 2 Określanie swojego położenia na mapie.

Istnieje wiele sposobów określania własnego położenia na mapie do najistotniejszych z nich należą :

• Za pomocą pobliskich punktów terenowych oraz według szacunku lub pomiaru odległości do nich;

• Za pomocą wcięcia w bok ( na jeden punkt );

• Za pomocą dwóch lub trzech punktów orientacyjnych (wcięciem wstecz) ;

• Na podstawie informacji miejscowej ludności.

Określanie własnego położenia według pobliskich punktów orientacyjnych za pomocą szacunku lub pomiaru odległości.

Wybieramy punkty orientacyjne leżące w najbliższym otoczeniu.

1. Orientujemy mapę ( np. przy pomocy busoli)

2. Wybieramy w najbliższej okolicy 2 lub 3 punkty orientacyjne znajdujące się także

na mapie.

3. Określamy odległość tych punktów szacunkowo lub pomiarem przybliżonym -

krokami.

4. Na mapie rysujemy linie kierunków na punkty orientacyjne wg celowych.

5. Na wyrysowanych kierunkach odkładamy pomierzone ( oszacowane) odległości.

6. Otrzymany punkt jest naszym miejscem stania. Wskutek niedokładności pomiaru,

zarówno kątów jak i odległości, może powstać tzw. trójkąt błędów . Miejsce stania znajdzie się w środku ciężkości tego trójkąta. W terenie falistym lub górzystym,swoje położenie można uściślić według położenia formy rzeźby terenu (wzgórza, góry,)na której miejsce stania się znajduje.

Przy użyciu tej samej metody należy dysponować przynajmniej trzema punktami orientacyjnymi dającymi się zidentyfikować na mapie i w terenie. Kątowy rozstaw kierunków na punkty powinien wynosić od 30º do 150º.

1. Na twardym podkładzie przymocowujemy kalkę i na środku jej obieramy punkt.

2. Trzymając podkład w położeniu poziomym, z wybranego punktu wykreślamy

kierunki na przedmioty orientacyjne, oznaczając te przedmioty odpowiednim

znakiem topograficznym( lub umownym ).

3. Następnie kładziemy kalkę na mapę w ten sposób, aby linie wykreślone do punktów

orientacyjnych w terenie pokrywały się z tymi punktami na mapie. Jeżeli niektóre

kierunki nie dadzą się zidentyfikować, oznacza to błędne utożsamienie

odpowiednich punktów.

4. Z kolei przenosimy (przekłuwamy) z kalki punkt przecięcia się kierunków n punkty

orientacyjne, który jest na mapie szukanym miejscem stania.

Określenie własnego miejsca stania wcięciem w bok (na jeden punkt).

Stanowisko nasze znajduje się na liniowym przedmiocie terenowym ( drodze, potoku, grzbiecie ).

1. Mapę należy zorientować.

2. Na kierunku wybiegającym w przybliżeniu pod kątem prostym z liniowego przedmiotu terenowego wyszukujemy w terenie przedmiot ( punkt orientacyjny), który można też zidentyfikować na mapie.

3. Nie poruszając mapy, wykreślamy prostą (kierunek) przez punkt orientacyjny celując na przedmiot w terenie. Punkt przecięcia się prostej z linowym przedmiotem terenowym jest naszym miejscem stania.

4. Dla kontroli celujemy dodatkowo na inny punkt orientacyjny.

Określenie własnego miejsca stania z dwóch lub trzech punktów orientacyjnych ( wcięciem wstecz).

1. Mapę należy zorientować za pomocą busoli.

2. Wyszukujemy w terenie i na mapie 2 lub 3 punkty orientacyjne możliwie

w szerokim rozstawie kątowym .

3. Celujemy kolejno na punkty orientacyjne nie naruszając orientacji mapy

i wykreślamy kierunki poprzez punkty na mapie do punktów w terenie. Wskutek

niedokładności w zorientowaniu mapy i celowaniu na punkty tworzy się zazwyczaj

trójkąt błędów. W jego środku ciężkości znajduje się szukane nasze miejsce stania.

ZAGADNIENIE : 3 Orientowanie topograficzne.

Orientację topograficzna w terenie według mapy realizuje dowódca w czasie wykonywania zadania w nieznanym terenie, albo na stanowisku lub w czasie marszu.

Przez orientację topograficzną rozumiemy porównanie terenu z mapą tj. dokładne zidentyfikowanie przedmiotów terenowych (osiedli, wód, punktów orientacyjnych ) oraz form rzeźby terenu , które są widoczne w terenie, z ich oznaczeniami na mapie.

Przed właściwym porównaniem terenu z mapą należy najpierw zorientować mapę, określić strony świata i miejsce stania oraz podzielić obserwowany teren na strefy ( bliższą, środkową i dalszą ).

Identyfikację przedmiotów terenowych i form rzeźby terenu z ich znakami na mapie realizuje się w ten sposób, że na zorientowanej mapie - celując na dany przedmiot terenowy - wykreśla się kierunek na ten przedmiot w terenie. Następnie określa się szacunkowa odległość tego przedmiotu. W ten sposób postępuje się kolejno z każdym przedmiotem czy formą rzeźby terenu. porównanie terenu z mapą prowadzi się od strefy bliższej poprzez środkową do dalszej, od prawej do lewej.

Tak więc , gdy punkt znajdujący się na mapie identyfikuje się w terenie rysuje się na zorientowanej mapie kierunek na ten punkt, łączy nasze miejsce stania z namierzonym punktem w terenie. Z kolei określa się odległość danego punktu pomiarem lub szacunkowo . Odległość tę odcina się na przedłużonym kierunku odnajdując znak danego przedmiotu na mapie, a położenie punktu określa się dodatkowo względem okolicznych przedmiotów terenowych.

Przykład przeprowadzenia orientacji topograficznej.

Strony świata :

Przed nami na wzgórzu wieża telewizyjna - PÓŁNOC ;

z tyłu za nami grupa drzew - POŁUDNIE;

po prawej zalesione zbocze - słup linii wysokiego napięcia - WSCHÓD;

po lewej osiedle- zabudowania na lewym skraju - ZACHÓD .

Własne miejsce stania :

Przepust na drodze na zachód od osiedla RAKÓW;

Strefa bliższa:

Kierunek wschodni, najbliższy zalesiony grzbiet- wzgórze GRZYB. Na jego dolnym skraju ,pod pochyłością, grupa domów z kaplicą - osada DWORCE.

Od osady na naszym kierunku droga obsadzona drzewami - droga wiejska z osady DWORCE do szosy na której stoimy. Od lewego skraju osady po drodze około 300m - kępa krzaków, stąd odgałęzienie drogi polnej w kierunku leśniczówki. Od rozwidlenia dróg około 500m wzdłuż drogi wiejskiej drugie odgałęzienie drogi polnej - droga polna do pomnika pod lasem POŁOM.

Strefa środkowa: ......................................................................................................................

Strefa dalsza : ...........................................................................................................................

CZĘŚĆ KOŃCOWA: ( 10 min. )

• podanie stopnia realizacji zajęć,

• omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć,

• podanie ocen indywidualnych oceny ogólnej za zajęcia,

• powrót do rejonu zakwaterowania.

2

---