Fizyka dla małych dzieci
1. Balonowy statek pływający w wannie
Siedząc w wannie wypełnionej wodą nadmuchaj balonik. Połóż go na wodzie pamiętając, że balonik powinien mieć ograniczony wypływ powietrza np. przez ustnik, gdyż w przeciwnym razie pofrunie, będzie się miotał we wszystkie strony. Można go przywiązać do łódki, wtedy ją pociągnie. Wypływające powietrze odpycha balonik i na zasadzie odrzutu porusza się on do przodu (przykład napędu odrzutowego).
2. Przyciąganie papierków przez nadmuchany balonik
Nadmuchaj balonik i zawiąż solidnie jego końcówkę. Potrzyj powierzchnie balonika wełnianym swetrem. A teraz przybliż balonik do malutkich strzępków gazety. Co się dzieje? Pocierając swetrem naelektryzowałeś powierzchnię balonika i dlatego przyciąga on papierki. Papier jest bardzo lekki, dlatego udało się go podnieść. Zastanów się, co innego jeszcze może przyciągnąć balonik? Spróbuj przyciągnąć np. włosy.
3. Zamrożony balonik
Nadmuchaj dwa baloniki tak, aby były tej samej wielkości i dobrze je zawiąż, aby powietrze z nich nie uciekało. Włóż jeden z nich do zamrażarki na cały dzień. Potem wyciągnij i porównaj jego wielkość z drugim. Co widzisz? Zamrożony balonik jest mniejszy, ponieważ zimne powietrze zajmuje mniej miejsca. Po pewnym czasie zauważysz, że kiedy zamrożony balonik się ociepli, będzie tak samo duży jak ten, który nie był w zamrażalniku.
4*. Czy powietrze może podnieść książkę?
Połóż plastikową reklamówkę na stole (bez dziur). Na tej torbie połóż średniej wielkości książkę i zacznij dmuchać do torby. Kiedy torba zacznie się napełniać powietrzem, książka zacznie unosić się do góry. To ciśnienie powietrza tego dokonało. Czasem, gdy jest wystarczająco duże, ciśnienie powietrza może unieść nawet ciężarówkę.
5*. Prosty wiatromierz
Przy pomocy gałązki i kawałka tasiemki od pakowania prezentów możesz zrobić wiatromierz, czyli przyrząd do wskazywania i mierzenia siły wiatru. Pomiary wiatru przeprowadzamy oczywiście w dzień wietrzny. Do gałązki przywiąż tasiemkę i wystaw ją przez okno trzymając w ręce. Tasiemka będzie powiewać na wietrze i pokazywać jego kierunek, a odchylenie tasiemki od pionu jest miarą jego siły czyli prędkości. Znajomość wiatru jest ważna dla ludzi różnych profesji np. dla pilotów, rybaków, marynarzy.
6*. Grzebień „zginający” wodę
Postaraj się o grzebień z tworzywa sztucznego (nie może być metalowy). Potem odkręć delikatnie zimną wodę tak, aby strumień był słaby. Uczesz włosy 30 razy dość szybko, a potem zbliż go (ale nie dotykaj) do strumienia wody. Zaobserwuj, co się dzieje? Kiedy czeszesz włosy naładowujesz grzebień elektrycznie (ujemnie). Potem kiedy przybliżysz go do wody, strumień wody odchyla się, woda jest tutaj naładowana dodatnio). Ładunki dodatnie i ujemne się przyciągają, a ujemne odpychają.
7*. Książka na słomkach
Połóż jedną książka na stole a drugą umieść na kilku położonych płasko słomkach do picia. Którą książkę jest łatwiej poruszyć przy pomocy jednego palca? Tę na słomkach, gdyż słomki posłużyły nam za kółka. Tarcie jest mniejsze w przypadku kółek.
Tarcie podczas toczenia jest mniejsze od tarcia przy przesuwaniu.
Tarcie zależy od powierzchni, ale przede wszystkim od chropowatości (gładkości) powierzchni trących (zależność wprost) i od rodzaju materiału stykających się powierzchni.
8**. Skaczące chrupki (ryżowe lub kukurydziane)
Wsyp zgniecione chrupki do malutkiej miseczki i przykryj je folią do zawijania jedzenia (nie aluminiową, ale plastikową). Pamiętaj, żeby folia była ładnie naprężona. Potem pocieraj pięścią tę folię do momentu, aż chrupki zaczną się do niej przyklejać od spodu. Folia przyciąga chrupki. Następnie potrzyj folię metalową łyżeczką i zobacz, co się dzieje. Chrupki spadają na dół. Pocierając folię pięścią naładowałeś ją elektrycznie, a potem rozładowałeś pocierając łyżeczką. Starszym dzieciom można opowiedzieć dokładnie, co to znaczy naładować elektryczne i czym jest energia elektryczna.
9**. Przyciąganie puszki za pomocą balonika
Nadmuchaj balonik i zawiąż go mocno. Połóż pustą metalową puszkę bokiem na stole.
Potrzyj kilkakrotnie balonik włosami (bardzo szybko), a potem spróbuj przyciągnąć balonikiem puszkę do siebie (nie dotykając jej bezpośrednio). Czy puszka porusza się?
Balonik był naładowany elektrycznie i zdołał przyciągnąć puszkę. Możesz spróbować użyć dwóch baloników, albo obciążać puszkę i obserwować, co się dzieje.
Natalia Dueholm
Andrzej Łuczak
w opracowaniu Natalii Dueholm na podstawie:
Diane Molleson, Sarah Savage “Easy Science Experiments”, Scholastic Inc., New York, 1993
* Jean Porter, Science In Seconds for Kids, Jon Wiley & Sons, Inc.
** Q.L. Pearce, 60 Super Simple Still More Science Experiments, Lowell House Juvenile, Los Angles, 2000.
Q. L. Pearce, 60 Super Simple More Science Experiments, Lowell House Juvenile, Los Angles, 1999.