B: JEZIORA DYSTROFICZNE
WSTĘP
W poniższej pracy postaram się odpowiedzieć na pytanie, czym są jeziora dystroficzne. Zacznę od krótkiej definicji pojęcia jezioro, dopiero potem przejdę
do wyjaśnienia terminu właściwego pracy i ogólnej jego charakterystyki. Następnie zajmę się wypisaniem organizmów zamieszkujących jeziora dystroficzne. W następnym punkcie przedstawiony zostanie podział jezior dystroficznych na trzy rodzaje. Na końcu znajdzie się krótkie podsumowanie.
DEFINICJA POJĘCIA - JEZIORO
Jak podaje K. Starmach „Jezioro jest to naturalne zagłębienie na powierzchni ziemi wypełnione wodą, nie mające bezpośredniego, szerszego połączenia z morzem (...)
W zasadzie główną cechą jezior, jest przede wszystkim termiczna i świetlna pionowa strefowość”.
JEZIORO DYSTROFICZNE - WYJAŚNIENIE TERMINU
Jednej z klasyfikacji jezior dokonał Thienemann. Podzielił on je na wykształcone harmonijnie (z równomiernym występowaniem czynników środowiskowych)
oraz na wykształcone nieharmonijnie (inaczej jednostronnie; przeważa jeden z czynników środowiskowych). Do tych drugich zaliczył między innymi właśnie jeziora dystroficzne.
Jezioro dystroficzne jest jeziorem, w którym substancje humusowe występują
w średniej lub dużej ilości - barwią one wodę na brunatno. Jest to jezioro śródbagienne, zlokalizowane najczęściej w zlewni torfowiskowej lub leśnej. Zwykle jest niewielkich rozmiarów. Występuje powszechnie szczególnie w krajach skandynawskich.
Starmach wymienia kilka ogólnych cech tego typu jezior. Charakteryzują się małą przeźroczystością, dużą ilością detrytusu pochodzenia allochtonicznego, słabo rozwiniętą mikroflorą, dojrzałym stanem rozwoju. Woda ich jest stosunkowo kwaśna (pH zawsze poniżej 7), uboga w wapń, fosfor i azot. Przy dnie odnotowuje się całkowity brak tlenu.
Jako że są to jeziora ubogie w sole mineralne, charakteryzują się odmiennym światem roślin, a co tam idzie - także i zwierząt. Zamieszkane są przez słabo rozwinięty fitoplankton, niekiedy licznie spotykany jest tylko zooplankton, a obecności sinic nie odnotowuje się prawie wcale. Natomiast jeśli chodzi o faunę denną, jest ona bardzo uboga w gatunki (występuje Corethra), obserwuje się również niewielką ilość sztuk zwierząt na 1m2. Naturalną koleją rzeczy jest to, że jezioro dystroficzne przeradza się w torfowisko wysokie - sfagnowe.
PODZIAŁ JEZIOR DYSTROFICZNYCH
Wśród jezior dystroficznych można dokonać podziału na trzy ich następujące rodzaje - jeziora oligohumusowe, mezohumusowe oraz polihumusowe.
ORGANIZMY ZAMIESZKUJĄCE JEZIORA DYSTROFICZNE
rośliny
Brzegi jezior dystroficznych nie są - jak przywykliśmy - porośnięte przez trzciny
czy sitowia. W tym przypadku otaczają je takie rośliny jak wełniaki (Eriophorum), turzyce (Carex), bobrek trójlistny (Menyanthes trifoliata), czy mchy torfowce (Sphagnum) - rośliny typowe także dla torfowisk. Jeśli chodzi o rośliny pływające, mamy tu
do czynienia z Nymphaea candida i Nuphar pumilum. One wraz z wymienionymi wcześniej tworzą często unoszące się na powierzchni wody wyspy pływające (tzw. wiszary). Płycizny porasta między innymi tzw. pływacz (Utricularia), ale są one ogólnie słabo zarośnięte.
Wśród glonów poroślowych występujących w jeziorach dystroficznych wymienia się niektóre rodzaje nitkowatych sinic i zielenic (z rodzaju np. Binuclearia), czy desmidii
(np. Cosmarium). Rzadziej spotykane są okrzemki (np. Tabellaria).
Jak już wspominane było w charakterystyce ogólnej jezior dystroficznych, plankton jest ubogi. Zawierają się w nim okrzemki, wiciowce, bruzdnice, zielenice - wszystko oczywiście nielicznie. Jeśli chodzi o zooplankton to przeważają głównie skorupiaki
(np. Chydorus).
zwierzęta
Zarówno w strefie przybrzeżnej jak głębinowej mówi się o 10 - 20 sztukach zwierząt na 1 m2. Jeśli porównamy tę liczbę z innymi rodzajami jezior (eutroficznymi, a nawet oligotroficznymi) jest to bardzo mało. Na tę niewielką ilość składają się takie organizmy jak larwy muchówek, korzeniówki, wrotki, skorupiaki. Mięczaki niekiedy nie występują w ogóle. Nielicznymi mieszkańcami jezior dystroficznych są także ryby.
PODSUMOWANIE
Jak już zostało wspomniane, obok jezior dystroficznych wyróżnia się dwa inne rodzaje jezior - eutroficzne i oligotroficzne. Pierwsze z wymienionych zwane są dojrzałymi, drugie młodymi. Najstarszymi są właśnie dystroficzne. Młodsze „z wiekiem” przeradzają się
w dystroficzne, które z uwagi na swój stopień rozwoju charakteryzują się opisanymi wyżej cechami.
Starmach K., Wróbel S., Pasternak K. 1976 - Hydrologia - limnologia - PWN, Warszawa, s. 336
Detrytus - martwa materia organiczna o różnym stopniu rozdrobnienia. Tutaj źródłem detrytusu są np. opadłe liście drzew.
1