Opieka nad osobą chorą i niesamodzielną
Temat 3: Teoretycy pielęgniarstwa
Florence Nightingale
Ponieważ Florence Nightingale odegrała najważniejszą rolę w nowoczesnym pielęgniarstwie, warto zapamiętać kilka faktów z jej życia. Urodziła się 12 maja 1820 r. we Florencji, a zmarła 13 sierpnia 1910 r. Otrzymała wszechstronne wykształcenie (pochodziła z rodziny arystokratycznej), biegle władała czterema językami. Początkowo interesowała się starożytnością, ale w wieku 25 lat postanowiła studiować pielęgniarstwo. Niestety nie otrzymała na to zgody rodziców (w tym czasie pielęgniarstwem zajmowały się siostry zakonne albo kobiety z marginesu), którzy postanowili wysłać Florence w długą podróż. Ona jednak nie zrezygnowała ze swych planów i podczas podróży starała się jak najlepiej poznać pracę pielęgniarek w szpitalach w różnych krajach. W wieku 30 lat odbyła w Kaisewerth nad Renem 4-miesięczny kurs pielęgniarski w szpitalu pastora Fliednera, a potem dalej doskonaliła swoje umiejętności w szpitalach w Paryżu.
W 1852 r. otrzymała zgodę rodziców na samodzielne decydowanie o sobie i została
przełożoną zakładu dla chorych dam z towarzystwa. Podczas wojny krymskiej zebrała 38 ochotniczek, kupiła leki i opatrunki za własne pieniądze i dotarła na front. Po wojnie dzięki wsparciu społeczeństwa w 1860 r. założyła pierwszą świecką szkołę dla pielęgniarek przy szpitalu św. Tomasza w Londynie. W 1904 r. nadano jej tytuł „Lady of Grace” orderu św. Jana Jerozolimskiego, a w 1907 r. najwyższe odznaczenie — Order Zasługi „of Merit”
W 1912 r. Międzynarodowy komitet Czerwonego Krzyża ustanowił Medal im. Florence Nightingale. Jest to najwyższe i zaszczytne odznaczenie pielęgniarskie, które przyznaje się co 2 lata za wybitną działalność zawodową i humanitarną postawę w czasie działań wojennych i klęsk żywiołowych, jak również za działania organizacyjne.
Oto najważniejsze zasady funkcjonowania szkoły londyńskiej:
— pielęgniarki powinny być technicznie wyszkolone w specjalnie do tego celu przygotowanych szpitalach,
— pielęgniarki powinny mieszkać w internacie, aby można było czuwać nad ich moralnością i karnością.
W swoich założeniach teoretycznych F. Nightingale największy nacisk kładła na środowisko otaczające człowieka (zarówno zdrowego, jak i chorego). Podkreślała ścisły związek pielęgnowania z tym, co dzieje się w otoczeniu pacjenta — jej zdaniem zdrowie jest uzależnione od środowiska. Rola pielęgniarki sprowadza się zatem do tworzenia odpowiedniego środowiska, tj. do dbania o wodę, światło, powietrze, odżywianie, ciepło, spokój, tak aby złagodzić przebieg choroby oraz ułatwić powrót do zdrowia. Wszystkie te zadania mają jak najmniej obciążać pacjenta.
Virginia Henderson
Swoją koncepcję dotyczącą podstawowych zasad opieki pielęgniarskiej V. Henderson przedstawiła w pracy Basic Principles of Nursing Care, która ukazała się w 1969 r. Autorka oparła ją na teorii potrzeb ludzkich. Według niej pielęgnowanie to asystowanie ludziom chorym i zdrowym w podejmowaniu działań zmierzających do umocnienia i przywracania zdrowia (a także do zapewnienia spokojnego umierania) — chodzi tu o działania, które podejmowaliby oni sami, gdyby mieli potrzebną siłę, wolę i wiedzę. Jest to także pomaganie ludziom w przeprowadzaniu zaleconego leczenia.
Pielęgniarka ma za zadanie zapewnienie trzech rodzajów pomocy:
— zastępowanie w tym, w czym choremu brakuje sił,
— pobudzanie do aktywności, gdy pielęgnowanemu brakuje motywacji do działania,
— pomoc w przyswojeniu wiedzy i umiejętności, które człowiekowi są potrzebne, by móc troszczyć się o własne zdrowie.
Punktem wyjścia wszystkich działań w założeniach teoretycznych V. Henderson jest rozpoznanie czternastu podstawowych potrzeb pacjenta. Chodzi tu o:
— normalne oddychanie,
— dobre odżywianie i dostarczanie płynów,
— wydalanie,
— poruszanie się i zachowanie prawidłowej postawy,
— sen i odpoczynek,
— dobieranie odpowiedniej odzieży,
— utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała,
— utrzymanie czystości ciała i ochronę przed urazami,
— unikanie zagrożeń i nienarażanie na nie innych,
— dobre komunikowanie się z innymi,
— podejmowanie praktyk religijnych zgodnie ze swoimi wierzeniami,
— pracę — zadowolenie z osiągnięć i poczucie sensu życia,
— różne formy rekreacji,
— uczenie się i podejmowanie twórczych działań potrzebnych do normalnego rozwoju i życia człowieka.
Kolejne etapy to pielęgnowanie i dążenie do zaspokajania potrzeb chorego.
Dorothea Orem
Swoje ujęcie teorii pielęgnowania D. Orem przedstawiła w 1971 r. w książce Nursing Concepts of Practice (Pielęgniarstwo — koncepcje praktyki). Sformułowała w niej teorię samoopieki i jej deficytów oraz teorię zasobów i systemów pielęgniarskich.
Kluczowe w tej teorii wydaje się stwierdzenie, że pielęgniarstwo to służba społeczna, a samo słowo „pielęgniarstwo” ma cztery znaczenia i dotyczy:
— opieki pielęgnacyjnej (otoczenie drugiego człowieka szczególną uwagą, służenie innym ludziom, zapewnienie im niezbędnej ochrony),
— wiedzy pielęgniarskiej (znajomości siebie; znajomości tych, którym pomagamy; a także wiedzy na temat pielęgniarstwa),
— sztuki pielęgniarskiej (właściwe planowanie opieki i pomocy, aktywność twórcza, wiedza i umiejętności dotyczące technik pielęgnowania),
— zajęć, prac, zawodu, profesji pielęgniarskiej.
Punktem wyjścia teorii D. Orem jest stwierdzenie, że każdy człowiek powinien zapewnić sobie oraz tym ludziom, którzy od niego zależą, niezbędną, codzienną opiekę. Takie właśnie działania nazywa ona samoopieką. Samoopieka może być: wystarczająca, niewystarczająca bądź więcej niż wystarczająca. Pielęgniarstwo rozumiane tu jest jako pomoc człowiekowi w zapewnieniu samoopieki i jako budowanie takich systemów, które mogą usuwać deficyty samoopieki u ludzi.
D. Orem nazwała swoją teorię teorią deficytu samoopieki. Obejmuje ona trzy części:
— teorię samoopieki,
— teorię deficytu samoopieki,
— teorię zasobów i systemów pielęgniarskich.
Podczas choroby może wystąpić niezdolność do sprawowania całkowitej opieki nad sobą (do samoopieki) i rolą pielęgniarki jest wtedy pomoc przy usamodzielnianiu pacjenta. Pomoc taka może mieć różny charakter, a mianowicie:
— wyrównawczy (kompensacyjny),
— zachęcająco-edukacyjny,
— częściowo wyrównujący braki w samoopiece.
Pielęgniarka powinna włączać się do pomocy dopiero wówczas, gdy oceni, że człowiek
sam nie jest w stanie się sobą zaopiekować.
1