Formy rozwijania mowy dziecka i rozwijanie umiejetnosci komunikacyjnych dziecka.
Okolo 20 procent informacji jest uzyskiwanych z komunikacji werbalnej - komunikacja za pomoca mowy.
Od urodzenia do 1 roku - okres melodii:
- faza krzyku
- okres gluzenia; dziecko wytwarza dzwieki podobne do wyrazów lub sylab; dzwieki które powstaly przypadkowo
- faza gaworzenia; okres kiedy dziecko wymawia sylaby; intencjonalne próby powtarzania sylab i wyrazów slyszanych w otoczeniu (tylko dziecko slyszace)
Od 1 do 2 roku zycia - Okres wyrazu - Dziecko poznaje nazwy przedmiotów z najblizszego otoczenia, najczesciej nazwy zabawek, osób, zwierzat i nazwy czynnosci.
Zanurzanie w kapieli slownej - mówienie podczas czynnosci wykonywanych razem z dzieckiem.
Dostarczanie prawidlowych wzorców jezykowych.
Od 2 do 3 roku zycia - okres zdania - dziecko zaczyna laczyc nazwy przedmiotów i czynnosci np. Da mi.
Od 3 do 6 lat - okres swoistej mowy dzieciecej - wplyw na rozwój mowy dziecka ma równiez nauczyciel, inne osoby.
Powiekszanie slownika czynnego. Róznica miedzy slownikiem czynnym a biernym zmniejsza sie.
Slownik bierny, zasób slów które znamy i rozumiemy, ale sami ich nie stosujemy.
Dzieciece neologizmy - tworzenie nowych slów w zaleznosci od potrzeby.
Doskonalenie wypowiedzi pod wzgledem gramatycznym. Stosowanie rodzajów meskich i zenskich. Jest co raz bardziej doskonala pod wzgledem deklinacji (odmiana przez przypadki). Jest poprawna pod wzgledem skladniowym oraz okreslen czasoprzestrzeni. Rozwój zdan zlozonych.
W wieku 6 lat powinny zaniknac wady rozwojowe mowy. Dziecko powinno prawidlowo wymawiasz wszystkie gloski (szeleszczace, zmiekczenia, gloske r).
Dziewczynki, dzieci, ktore przebywaja w korzystnym do rozwoju srodowisku mówia wiecej i maja bogatszy zasób slownictwa.
Czynnikiem decydujacym o tempie rozwoju mowy jest dziedziczenie i budowa aparatu mowy.
Aparat mowy sklada sie z osrodka mowy w mózgu, jamy nosowej (gloski nosowe), jama ustna (jezyk, podniebienie miekkie i twarde, zeby, policzki, usta), struny glosowe, pluca, przepona.
Nadawca <Kodowanie> Kanal komunikacyjny *Szum komunikacyjny*(Komunikat) <Odkodowanie> Odbiorca <Sprzezenie zwrotne (feedback)
Formy rozwijania mowy
I . Cwiczenia ortofoniczne
- cwiczenia przygotowujace aparat mowy (wstepne); oddechowe (wydluzenie fazy oddechowej, zwiekszenie pojemnosci pluc, zwiekszenie ekonomiki wykorzystania oddechu, usprawnienie pracy przepony, uspakajajace; dmuchanie;), fonacyjne (takie, w których dzieci ucza sie wlasciwego poslugiwania sie glosem (ton, wysokosc i glosnosc)), logorytmiczne (element muzyczny, zabawy ruchowe ze spiewem, rozwijanie koordynacji dzieci, usprawnianie motoryki mowy), sluchowe (ksztalcace sluch fonematyczny), usprawniajace aparat mowy (cwiczenia jezyka, warg, policzków, które sprzyjaja sprawnosci tych narzadów);
- cwiczenia artykulacyjne: cwiczenia bezposrednio zwiazane z procesem mówienia, w których zwracamy uwage na barwe glosu, wysokosc tonu glosu oraz sam sposób wyslawiania sie np. inscenizowanie róznych tekstów
II. Cwiczenia slownikowe - zwiekszaja zasoby slownictwa.
- tworzenie rodzin wyrazów (slowotwórstwo)
zima
zimowy
zimowo
zimno
zimowe
- tworzenie zdrobnien i zgrubien
pies
pieseczek
psisko
kot
koteczek
kocur
kocisko
but
bucik
bucior
bucisko
- tworzenie lub poszukiwanie rymów
wiosna starosta
zima sniegu ni ma
zima mima
Nalezy zwracac uwage na regionalizmy.
III. Cwiczenia gramatyczne - kladziemy w nich nacisk na stosowanie prawidlowych form fleksyjnych i deklinacyjnych. Prawidlowa odmiana przez przypadki, czasy, osoby, liczby, tryby, rodzaje.
IV. Opowiadanie nauczyciela - zaspokaja szereg potrzeb dziecka (kontakt z drugim czlowiekiem, potrzeba ciekawosci zwiazana z charakterystycznym dla tego wieku okresem pytan, poznawanie swiata poniewaz dostarcza wielu nowych infomacji o otaczajacym swiecie, potrzeba intensywnego przezycia, potrzeba zabawy i marzenia)
Tekst opowiadania powinien byc zrozumialy dla nas. Moze zostac skrócony i uproszczony. Powinien wystepowac ciag zdarzen, bardziej dynamiczny niz statyczny. Wartosci etyczne i moralne danego tekstu do opowiadania. Zachowanie narratora (odpowiedni sposób narracji). Atrakcyjnosc tekstu.
Opowiadanie - ciag zdarzen przedstawionych w czasie, na pierwszym planie znajduje sie swiat przedstawiony, zwykle jest sfomulowany w czasie przeszlym.
V. Opowiadanie dzieci - dzieci zostaja przyzwyczajone do dluzszych komunikatywnych wypowiedzi; ksztaltowanie mowy powiazanej; ksztaltowanie umiejestnosci tworzenia zdan zlozonych, poprawnie zbudowanych i powiazanych ze soba
- odtwórcze - powstajace na 'sladzie' tego co dziecko uslyszalo
- twórcze - powstajace tylko na podstawie fantazji dzieci
Etapy rozwoju umiejestnosci opowiadania u dzieci:
- srodki niejezykowe (miny, gesty, dzialania ruchowe)
- wypowiedzi jednoklasowe
- wypowiedzi dwuklasowe (próby stosowania z rzeczownika z czasownikiem)
- opowiadanie
Formy, które moze przybierac opowiadanie dziecka w zajeciach organizowanych przez nauczyciela:
- zwiazek mowy z dzialaniem (robimy cos i opowiadamy o tym co robimy)
- opowiadanie o tresci obrazków (przewidywanie nastepstw, ilustracja, historyjka obrazkowa)
- powtórzenie tresci opowiadania nauczyciela
- opowiadanie na wybrany przez siebie temat
VI. Rozmowa (pogadanka)
- okolicznosciowe - inicjowane przez dzieci
- planowane - przygotowane przez nauczyciela materialy i pytania
Karbowska-Struczyk 'Rozmowa dzieci w wieku przedszkolnym' - rodzaje pytan
Podzial rozmów ze wzgledu na ilosc osób uczestniczacych:
- indywidualne
- zespolowe (male grupki)
- zbiorowe (cala grupa)
Ze wzgledu na uzyte srodki dydaktyczne:
- rozmowy zwiazane z obserwacja
- rozmowy przy ilustracjach
- rozmowa na podstawie historyjki obrazkowej
- rozmowa na temat ksiazki
Rola nauczyciela w prowadzeniu rozmowy:
- zadawanie pytan (przygotowane i przemyslane)
- zachecanie dzieci do wypowiedzi
- umiejetnosc milczenia
- ksztaltowanie norm morlanych
- podsumowanie rozmowy (zebranie wszystkich informacji wniosków)
- wskazanie mozliwosci kompromisu
Literatura:
Ortofoniczne: Ewa Sachajska 'Uczymy poprawnej wymowy'
Opowiadanie: Maria Kielar-Turska 'Mowa dziecka, slowo i tekst'
Maria Molicka 'Bajki terapeutyczne dla dzieci'