Mozambik (Moçambique, Republika Mozambiku), państwo w pd.-wsch. Afryce, nad O. Indyjskim; 801,6 tys. km²; 18,2 mln mieszk. (2003), ludy Bantu (Makwa, Tsonga); ok. 1,5 mln uchodźców, gł. z Malawi; animiści oraz katolicy, muzułmanie; stol. Maputo, inne m.: Nampula, Beira; j.u. portug.; republika. Płaskowyż z masywami górskimi (do 2593 m), pocięty uskokami; wybrzeże i pd. część nizinna; klimat podrównikowy wilgotny, na pd. zwrotnikowy suchy; gł. rz.: Zambezi, Limpopo; na granicy z Malawi jez. Niasa; sawanny, lasy galeriowe, namorzyny. Słabo rozwinięty kraj roln.; uprawa zbóż, manioku, orzeszków ziemnych, na eksport — bawełny, nanercza, trzciny cukrowej, palmy kokosowej; elektrownia Cabora Bassa na Zambezi; połów krewetek; żegluga na Zambezi; gł. porty: Maputo, Beira. — Od pocz. n.e. osadnictwo ludów Bantu; od VIII w. kolonizacja wybrzeża przez kupców arab., pers., ind.; w głębi lądu dominacja Monomotapy; od 1490 obecność Portugalczyków, od 1609 kolonia (XVII-XVIII w. jeden z gł. ośr. wywozu niewolników); od 1951 prowincja zamor. p.n. Portug. Afryka Wsch.; ruch wyzwoleńczy pod przywództwem FRELIMO, od 1964 walka zbrojna; od 1975 niepodległa rep. M., system jednopartyjny wzorowany na państwach komunist.; od 1978 wojna domowa, 1990 nowa konstytucja (system wielopartyjny), 1992 koniec wojny domowej, 1994 wolne wybory.

---