TEST JAKO METODA BADAŃ NAUKOWYCH

Historia

Historia testu sięga 1890 roku, kiedy to ameryk. Psycholog J. M. Cattell opublikował pracę Mental tests and measurements, w której opisał 9 testów przeznaczonych do określania poziomu zdolności umysłowych.

Jednak za twórcę metody testowej uważa się Alfreda Bineta, który wraz ze swoim pracownikiem T. Simonem skonstruowali pierwszy zestaw prób umysłowych, przeznaczonych do wykrywania u dzieci deficytów intelektualnych, uniemożliwiających im odnoszenie sukcesów w normalnej szkole. Test został opublikowany w 1905 roku.

Definicje

(Chojnowski) Testy to zbiory pytań lub sytuacje służące do badania własności osoby lub grupy przez wywołanie w nich określonych obserwowalnych reakcji werbalnych lub niewerbalnych, będących w miarę możliwości reprezentatywnymi próbkami ich zachowania się.

Test psychologiczny jest to narzędzie pozwalające na uzyskanie takiej reprezentatywnej próbki zachowań, o których można przyjąć (na podstawie założeń teoretycznych lub empirycznych), że są one wskaźnikami interesującej nas cechy psychologicznej.

Testy mierzą różne konstrukcje psychologiczne, które najczęściej nie posiadają wyraźnych definicji (np. „lęk”, „kompetencje społeczne”, „osobowość”). Tworząc test musimy zoperacjonalizować pojęcia (=precyzyjna definicja). Ponadto, nasze definicje powinny zostać sformułowane w języku dających się zaobserwować zachowań (=mierzona cecha musi mieć powiązanie z konkretnym zbiorem zachowań), które będziemy traktować jako wskaźniki interesującej nas cechy, a pozycje testowe muszą je odzwierciedlać.

Test obejmuje określoną próbkę zadań, które nie zostały dobrane w sposób przypadkowy, ale które zgodnie z założeniami teoretycznymi (np. jakąś teorią psychologiczną) powinny wywoływać określone zachowania osoby badanej, na podstawie których można wnioskować o jej zachowaniu w realnych sytuacjach życiowych. Wynik w teście może pełnić dwie funkcje: diagnostyczną (zachowanie aktualne, tu i teraz) i prognostyczną (zachowanie w przyszłości).

Właściwości testu (kryteria dobroci diagnostycznej)

1. w swoim założeniu pozwala ma uzyskanie takiej próbki zachowań, które możemy traktować jako wskaźniki interesującej nas cechy psychologicznej

2. pozycje testowe stanowią próbę umożliwiającą - na podstawie ich wykonania - wnioskować o zachowaniu osoby badanej w sytuacji pozatekstowej

3. jest zbiorem różnorodnych pozycji (zadań, pytań, rysunków, słów, symboli, itd.)

4. poszczególne pozycje testowe muszą różnicować osoby o niskim i wysokim natężeniu mierzonej cechy (moc dyskryminacyjna pozycji testowych)

5. spełnia określone kryteria formalne, takie jak obiektywność, standaryzacja, trafność, rzetelność, normalizacja i adaptacja (w przypadku testów obcojęzycznych).

obiektywność - kiedy dwie i więcej osób opracowujące wyniki testu dochodzą do tego samego rezultatu

standaryzacja - obejmuje instrukcję, pomoce i zasady oceniania i interpretowania wyników

• dokładne przestrzeganie procedury badawczej

• dokładne podanie instrukcji

• dokładne przestrzeganie procedury obliczania wyników

• w interpretacji należy brać pod uwagę wyznaczone kryterium interpretacji wyników (normy, np. dla określonego przedziału wiekowego, płci czy też skale znormalizowane )

rzetelność - czyli dokładność pomiaru. Mówi nam o tym, w jakim stopniu wynik w teście odzwierciedla poziom mierzonej cechy u osoby badanej, a nie wpływ czynników losowych. Każdy test ma określony przedział błędu pomiaru oraz różne źródła błędu. Nie ma jedynej uniwersalnej metody badania rzetelności. Dlatego interpretując wyniki testu należy zawsze oceniać je w kontekście określanego narzędzia badawczego.

trafność - określa czy test mierzy to, do pomiaru czego został stworzony

normalizacja - istotą testów psychologicznych jest to, że podstawą interpretacji wyników jest zawsze jakiś układ odniesienia, najczęściej jest to jakaś reprezentatywna grupa osób (np. Polacy - stąd normy dla populacji polskiej), która określa ramy norm. Brak właściwych norm dyskwalifikuje metodę jako test psychologiczny.

adaptacja (w przypadku testów obcojęzycznych) - czyli dostosowanie testów do warunków kulturowych (w tym, tłumaczenie i przystosowanie do specyfiki kultury lokalnej)

6. wynik testowy winien być osadzony w założenia teoretyczne (teoria), które zakreślają merytoryczne ramy interpretacji określonego wyniku testu

7. dostarcza reguł obliczenia wartości mierzonej cechy

8. jasno określa zakres i rodzaj dopuszczalnych zachowań ze strony diagnosty

9. zakłada kooperatywną postawę osoby badanej

10. ma autora testu i autora wersji adaptacyjnej

11. podręcznik zawierający opis teorii, grup na których przeprowadzono standaryzację, opis pomiaru i wskaźników trafności, rzetelności, normalizacji, oceny i interpretacji wyników

12. pomoce (komplet pomocy, opis materiałów testowych, pomocy, arkusza pytań, arkusza odp.)

13. ochrona prawna dystrybucji testów

Rodzaje testów

1. indywidualne i grupowe

Testy grupowe najczęściej stosuje się w badaniach selekcyjnych, natomiast indywidualne w celach diagnostycznych i terapeutycznych

2. standaryzowane i niestandaryzowane

standaryzowane - posiadają dokładnie sprecyzowane zasady ich stosowania oraz zostały wyposażone w normy, otrzymane w wyniku przebadania danym testem reprezentatywnej próby pochodzącej z populacji, dla której test ma być stosowany. Normy te stanowią podstawę interpretacji wyników otrzymanych przez osoby badane.

niestandaryzowane - konstruowane na własny użytek (np. przez nauczycieli), w których dopuszcza się możliwość modyfikowania sytuacji badanej.

3. W zależności od kryterium czasowego i stopnia trudności zadań - testy szybkości i testy mocy

testy szybkości - wynik jest uzależniony od czasu wykonania zadań testowych.

testy mocy - zadania są zróżnicowane pod względem trudności, w tym są ułożone od najłatwiejszych do bardzo trudnych. Wynik osoby badanej jest uzależniony od poziomu rozwiązanych zadań. Wynik jest determinowany natężeniem mierzonej cechy.

4. W zależności od sposobu obliczania wyników w teście - obiektywne i nieobiektywne

obiektywne - posiadają starannie opracowane stałe metody obliczania wyników (np. klucz odpowiedzi)

nieobiektywne - ocena odp. osoby badanej wymaga dużej znajomości przedmiotu pomiaru i często odzwierciedla subiektywne umiejętności psychologa

5. Ze względu na rodzaj zadań testowych - słowne i bezsłowne

słowne - np. testy wiadomości, historyjki

bezsłowne - polegają na wykonaniu określonej czynności (np. układanki, rysowanie)

6. Ze względu na psychologiczny konstrukt badawczy:

- inteligencji i właściwości poznawczych (zdolności, pamięć, uwaga itd.)

- osobowości (postawy, wartości, zainteresowania, potrzeby, uczucia i inne aspekty)

- rodzina

1. Kwestionariusz Komunikacji Małżeńskiej (KKM)

Kwestionariusz jest przeznaczony do badania zachowań komunikacyjnych w małżeństwie.

Autor: Mieczysław Plopa

Wiek: dorośli

Procedura: badanie indywidualne lub grupowe, czas badania - nieograniczony; przeciętnie około 40 minut

Opis: Na kwestionariusz składają się dwie formy: jedna z nich przeznaczona jest do oceny własnych zachowań komunikacyjnych, druga - do oceny zachowań partnera. Obydwie badają trzy główne wymiary komunikacji w małżeństwie: wsparcie, zaangażowanie i deprecjację. Osoba badana ustosunkowuje się do każdego ze stwierdzeń na pięciostopniowej skali.

***

2. KWESTIONARIUSZ STYLÓW PRZYWIĄZANIOWYCH

Kwestionariusz jest przeznaczony do badania stylów przywiązaniowych w relacjach partnerskich (romantycznych).

Autor: Mieczysław Plopa

Wiek: dorośli Procedura: badanie indywidualne lub grupowe, czas badanie - nieograniczony; przeciętnie około 15 minut

Opis: Narzędzie składa się z 24 stwierdzeń, po 8 dla każdej z trzech skal pozwalających na diagnozowanie różnych stylów przywiązaniowych: stylu bezpiecznego, stylu lękowo-ambiwalentnego oraz stylu unikowego. Osoba badana ustosunkowuje się do każdego ze stwierdzeń na siedmiostopniowej skali.

***

3. TEST STOSUNKÓW RODZINNYCH (narzędzie projekcyjne)

Autorzy testu: Eva Bene, James Anthony

Autor adaptacji: Anna Frydrychowicz (1993)

Wiek: dla dzieci młodszych, dla dzieci starszych oraz dorosłych (dla par małżeńskich)

Procedura: badanie indywidualne; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 25 minut

TSR służy do badania uczuć, jakie członkowie rodziny żywią wobec siebie nawzajem; pozwala także na ocenę subiektywnych emocji doświadczanych przez osobę badaną, zarówno kierowanych do osób z rodziny, jak i od nich otrzymywanych. Analiza struktury rodziny i emocjonalnych interakcji w oczach badanego może pozwolić na ustalenie ważności poszczególnych członków rodziny dla os. badanej, siłę emocjonalnego zaangażowania się dziecka z poszczególnymi członkami rodziny, analizę emocji dawanych i otrzymywanych przez osobę badaną, pozwala na rozpoznanie mechanizmów obronnych.

Opis: Na początku badania należy ustalić rzeczywisty skład rodziny osoby badanej, jaki to jest typ rodziny (pełna, rozbita, po rozwodzie, w separacji), kto z kim mieszka itd. Przechodząc do badania właściwego, każdemu z wymienionych członków rodziny przydziela się jedna z 21 figur kartonowych. Następnie proponuje się dziecku zabawę w rodzinę przy użyciu wybranych figurek oraz puli stwierdzeń dotyczących emocji kierowanych do osób z rodziny i odbieranych przez dziecko od poszczególnych członków rodziny. Jeśli jakieś stwierdzenie pasuje do kilku członków rodziny odnotowuje się to w arkuszu. Jeśli jakieś nie pasuje do żadnego też się odnotowuje. Każde uczucie otrzymuje jeden punkt.

Wersja dla dzieci młodszych liczy 40 stwierdzeń, dla dzieci starszych - 86 i dla dorosłych - 78 stwierdzeń. Test składa się z 20 figur przedstawiających postaci w różnym wieku. Badany wybiera postaci przedstawiające członków jego rodziny, a następnie rozdziela między nich karteczki ze stwierdzeniami.

***

4. TEST RYSUNKU RODZINY (narzędzie projekcyjne)

Opiera się na założeniu, że podstawowe potrzeby i przeżycia dziecka związane z atmosferą emocjonalną rodziny są odzwierciedlane w rysunku. Rysunek rodziny pokazuje osobę badaną na tle rodziny. Posługując się tą metodą można zebrać informacje nie tylko o badanym i jego subiektywnym przeżywaniu relacji rodzinnych, ale także o jego nieświadomych konfliktach wewnętrznych i rodzinnych, sposobach radzenia sobie w sytuacjach trudnych.

Podstawowymi wskaźnikami jakościowej analizy treści są:

- kolejność rysowania postaci (osoba rysowana jako pierwsza nie zawsze jest emocjonalnie ważna dla badanego, często jest to wskaźnik waloryzacji, osoba narysowana jako ostatnia - najczęściej najmniej ważna dla badanego i dewaloryzowana)

- relatywna wielkość rysowanych postaci ((de)waloryzacja)

- ozdobienia postaci (ozdabiane postacie sa często emocjonalnie ważne dla badanego)

- usytuowanie postaci względem siebie (ocena emocjonalnych więzi pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny)

- pominiecie postaci (odrzucane bądź budzące lek badanego postacie)

- duży dominujący dom (wskazuje na brak poczucia bezpieczeństwa i występowanie konfliktów w rodzinie, przeżywane przez dziecko jako zagrażające rodzinie)

- postacie dodane (tendencje regresywne)

- użyte barwy

- nacisk kredki

- wykorzystanie przestrzeni kartki

- szkolne

- (dodatkowo) projekcyjne

Kilka znaczeń pojęcia projekcji:

- „zjawisko psychologiczne polegające na rzutowaniu własnych pragnień i uczuć na świat zewnętrzny i przypisywaniu innym ludziom własnych motywów działania, myśli, postaw, wartości, przekonań, tendencji” (Wielka Encyklopedia Powszechna)

- „rzutowanie wewnętrznych stanów psychicznych na rzeczywistość zewnętrzną” (Tomaszewski)

- mechanizm obronny, mający ochronić osobę przed lękiem oraz że został stłumiony jakiś istotny konflikt

- postrzeganie zdarzeń i bodźców z otoczenia (zwłaszcza tych niejednoznacznych ) pod kątem własnych oczekiwań, sądów, potrzeb, dążeń.

Test, narzędzie, metoda projekcyjna zostały opracowane w celu dostarczenia informacji o osobowości człowieka lub uzyskania wglądu w osobowość człowieka przez umożliwienie mu swobodnego reagowania na przedmioty lub sytuacje niezorganizowane lub niejednoznaczne.

Rodzaje zadań w metodach projekcyjnych wyzwalają najczęściej reakcje spontaniczne, które znacznie obniżają kontrolę lub podlegają kontroli nieświadomej:

1. Asocjacja - „podaj pierwsze skojarzenie, pierwszą myśl”

2. Konstruowanie - „zrób coś / stwórz coś / narysuj coś”

3. Uzupełnianie - materiał testowy stanowi „niekompletny wytwór” - zdanie, wytwór, rysunek, sytuacja, opowiadanie

4. Dokonanie wyboru, uporządkowania - są podane kategorie do wyboru

5. Ekspresja - zadania ruchowe typu zabawa, gra, dramatyzacja, malowanie.

---