Procedura OOŚ to systematyczna, powtarzalna i interdyscyplinarna ocena potencjalnych oddziaływań planowanych inwestycji i alternatywnych wobec ich rozwiązań praktycznych, ma cechy fiz, biol, kulturowe i społeczno-ekonomiczne danego obszaru geog. Procedura OOŚ jest często kluczowym elementem planowania inwestycji na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym oraz planowania przestrzennego. Jej celem jest zapewnienie, że ważne zasoby środowiska zostaną uznane na wczesnym etapie planowania i chronione dzięki właściwym planom zagospodarowania przestrzennego i decyzjom lokalizacyjnym. Procedura OOŚ winna być systematyczna, aby zapewnić, że wszystkie wykonalne rozwiązania alternatywne spełniające podstawowy cel i potrzeby planowanej inwestycji zostaną rozpatrzone i porównane, że i ocenione zostaną odpowiednie zasoby środowiska, ze w procesie planowania uwzględnione zostaną w pełni wszystkie środki, jakich można by użyć do ochrony tych zasobów. Procedura OOS winna być powtarzalna, aby pozwolić na niezależne weryfikacje ustaleń i wniosków zawartych w ekspertyzie oddziaływań na środowisko. Procedura OOŚ winna być interdyscyplinarna, aby specjaliści właściwych dziedzin nauk fiz, biol, zajmujących się kulturą i problematyką społeczno-ekonomiczną mogli wnieść wkład swojej wiedzy do pełnej oceny, sprawiając, że analiza oceny będzie wszechstronna i dokładna. Ocena oddziaływań inwestycji na środowisko wykonana jest w celu zidentyfikowania i przewidzenia oddziaływania projektów inwestycyjnych i procedur operacyjnych, propozycji legislacyjnych, polityki i programów na środowisko biogeofizyczne oraz zdrowie i dobrobyt ludzi. OOŚ w polskiej praktyce ma 2 znaczenia: 1 Oznacza procedurę urzędową mającą na celu przygotowanie opracowania raportu nazwanego OOŚ stanowiącą pomoc i źródła informacji dla podejmującego decyzję. 2 oznacza opracowanie stanowiące opis wyników OOŚ, zwane raportem, ekspertyzą itp. Rodzaje przeglądów ekologicznych: 1 Audyt zgodności z przepisami prawnymi- który dokonuje się w celu sprawdzenia, czy przestrzegane są przepisy prawne i normy, a jeżeli nie, to jakie będą koszty doprowadzenia do takiej sytuacji. 2Audyt zobowiązań środowiskowych- który dokonuje się w celu uzyskania informacji o rzeczywistej wartości przedsiębiorstwa np. w przypadku przekształceń własnościowych. 3 Audyt środowiskowy terenu- wykonany w celu ustalenia potencjalnie istniejącego skażenia środowiska. Przeprowadza się go zwykle w celu ustalenia, czy teren został skażony sub niebezpiecznymi i/lub toksycznymi. 4 Audyt związany z określeniem ryzyka ekologicznego- który dokonuje się w przypadku ubezpieczenia przedsięwzięcia. Firma ubezpieczająca chce znać sytuację w zakresie zagrożeń środowiskowych. 5 Audyt systemu zarządzania środowiskowego- który jest częścią systemu zarządzania całym przedsiębiorstwem. Główne cele przeglądów ekologicznych: 1 ocena spełnienia wymogów ochrony środowiska. 2 ocena możliwości i kosztów osiągnięcia zgodności z wymogami ochrony środowiska. 3 ocena rozwiązań proekologicznych stosowanych w zakładzie. 4 opracowanie planu działań naprawczych. 5 Wstępna ocena kosztów modernizacji zakładu. 6 Wdrażanie rozwiązań przyczyniających się zminimalizowania negatywnych oddziaływań 7 ocena ryzyka ekologicznego. 8 określenie obszarów stanowiących bezpośrednie dla życia lub zdrowia ludzi. 9 Podwyższenie świadomości ekologicznej. 10 Udoskonalenie przepływu informacji. Zakres przeglądu ekologicznego- zależy głównie od dwóch czynników: jego celu, oraz obiektu który ma być przedmiotem PE. Zakres analizy związanej z prywatyzacją spółki/przedsiębiorstwa jest szeroki i obejmuje: 1 Sytuację prawną majątku. 2 Stan i perspektywy rozwoju. 3 Ocenę realizacji obowiązków wynikających z tytułu wymagań ochrony środowiska i dóbr kultury. 4 oszacowanie wartości spółki/przedsiębiorstwa. Procedura przeglądu ekologicznego- Informacje ogólne- 1 Informacje podstawowe o przedmiocie PE. 2 Lokalizacja obiektu, zakładu. 3 Surowce i produkty. 4 Procesy produkcyjne. 5 Zużycie energii. 6 Opłaty i kary w dziedzinie ochrony środowiska. 7 przepisy ochrony środowiska i ich przestrzeganie. Informacje szczegółowe- 1 Wykorzystanie metod niebezpiecznych. 2 Zanieczyszczenia powietrza (emisje). 3 Zanieczyszczenia wód (ścieki). 4 Zanieczyszczenia gleb, wód i wód gruntowych. 5 Odpady. 6 Hałas.7 Efektywność wykorzystania energii. 8 inwestycje proekologiczne. 9 BHP, skargi i inne informacje. Przeglądy ekologiczne terenu przeprowadzenie takiego przeglądu może pomóc w stworzeniu podstaw dla racjonalnych decyzji finansowych związanych z nabyciem nieruchomości i jego zagospodarowaniem. Fazy przeglądu ekologicznego terenu: 1 Faza 1 (wstępna)- w której ma miejsce kwalifikacja terenu. 2 Faza 2 - polega na obejrzeniu terenu i przeanalizowaniu dokumentacji (danych archiwalnych) 3 Faza 3 - przeprowadza się wszechstronne badania terenowe. 4 Faza 4 - obejmuje działania mające na celu oczyszczenie terenu. . Opis faz przeglądu ekologicznego terenu: Faza 1 (wstępna)- 1 Wykonanie wstępnej oceny. 2 Przegląd zaszłości. 3 Przegląd istniejących danych na temat wykorzystania terenu w przeszłości i obecnie. 3 przegląd działalności przeprowadzonej w sąsiedztwie. 4 Przedstawienie zaleceń. Faza 2- 1 odszukanie materiału na temat zaszłości. 2 Przegląd materiałów. 3 Lustracja terenu. 4 Przegląd obecnej działalności. 5 Dokonanie obserwacji wzrokowych. 6 określenie zgodności z przepisami. 7 Wywiady z pracownikami. 8 Wyjaśnienie ustaleń i ograniczeń. 9 Przedstawienie zaleceń. Faza 3- 1 Pobieranie próbek gruntu. 2 Analiza próbek. 3 Przeprowadzenie badań geofizycznych. 4 Wykonanie badań gazów glebowych. 5 Określenie zagrożeń. 6 Wyjaśnienie ustaleń i ograniczeń. Grunt może być: 1 Czysty (pod względem chemicznym). 2 Zanieczyszczony ale w stopniu dopuszczalnym. 3 Zanieczyszczony w stopniu niedopuszczalnym, czyli trzeba podjąć próbę jego naprawy. Faza 4- 1 Wykonanie badań w celu określenia środków zapobiegawczych. 2 określenie celów działań zapobiegawczych. 3 Przeprowadzenie analizy wykonywalności działań. 4 Przeprowadzenie planu działań zapobiegawczych. 5 Wykonanie działań zapobiegawczych i oczyszczających. Typowy zakres prac w ramach badań 4 fazy obejmuje: 1Badania nad możliwością usunięci szkody - wszechstronne badania terenowe w celu udokumentowania charakteru i skali skażenia. 2 Badania nad możliwością zastosowania wybranych metod oczyszczania terenu - określają one techniczną i ekonomiczną możliwość zastosowania alternatywnych metod oczyszczania. W tym celu mogą być zastosowane modele matematyczne i testowane pilotowe technologie oczyszczania. 3 projektowanie działań naprawczych - opracowanie rysunków i dokumentacji technicznej dla wybranych działań naprawczych. Metody wstępnych OOŚ: ustalenie zakresu badań - to wczesna otwarta faza oceny, polegająca na rozpatrywaniu zagadnień i opcji jakie trzeba będzie rozważyć w czasie procedury OOŚ dla danej inwestycji, polityki planu lub programu, Do tego celu można zastosować np. model listy sprawdzającej stosowanej w czasie ustalenia zakresu badań w OOŚ- należy traktować ą jako punkt wyjścia do opracowania szczegółowego zakresu badań związanych ze wstępną wersją ekspertyzy OOŚ do konkretnej inwestycji. W typowej sytuacji żadna inwestycja nie będzie wymagać omówienia wszystkich działań tematycznych zawartych w liście sprawdzającej. Poprzez ustalenie zakresu badań należy tak przystosować te listę, aby odzwierciedlała zagadnienia pojawiające się tylko w przypadku danej inwestycji. Można dodawać, usuwać lub nanosić dziedziny tematyczne uzyskując ostateczny dokument określający zakres badań. Zakres OOŚ (listy sprawdzającej) 1 Opis planowanej inwestycji. a) cel i potrzeba inwestycji b)lokalizacja c) projekt zagospodarowania terenu d) budowa i eksploatacja obiektu e) zakończenie działalności i zabezpieczenie przedeksploatacyjne. 2 Warunki środowiskowe. A) Warunki geologiczne: - warstwa podpowierzchniowa. - Warstwa powierzchniowa. -Warstwa topograficzna. B) Zasoby wodne: -wody gruntowe. -wody powierzchniowe. C) Zasoby atmosferyczne: -warunki klimatyczne. -czystość powietrza atmosferycznego. D) Ekologia populacji lądowych i wodnych: -roślinność. -ryby i zwierzyna dzika. -tereny podmokłe. E) Komunikacja: -usługi komunikacyjne. -komunikacja publiczna. -środowisko pieszych. - inne. F) Gospodarka gruntami i przeznaczenie terenu. - obecna gospodarka gruntami i przeznaczenie terenu. 3 Znaczące oddziaływania na środowisko. 4 Środki przeciwdziałania podjęte w celu zminimalizowania oddziaływań na środowisko. 5 Negatywne oddziaływania na środowisko których nie można uniknąć w przypadku realizacji inwestycji. 6 Rozwiązania alternatywne: A) Alternatywne rozwiązania projektowe i technologiczne. B) Alternatywne lokalizacje. C)Alternatywna wielkość. D)Alternatywny harmonogram budowy i/lub eksploatacji. E)Alternatywne wykorzystanie terenu. F) brak działań. G) Inne. 7 Nieodwracalne i nieodnawialne zagospodarowanie zasobów. 8Elementy sprzyjające rozwojowi: a) populacja b)zaplecza c)potencjał rozwojowy. 9)Konsekwencje dla wykorzystania i oszczędzania zasobów energetycznych. A)Planowane i alternatywne źródła energii B)Przewidywane krótko i długoterminowe poziomy zużycia energii C)środki pośrednie dla zużycia energii D)środki oszczędzania energii. Uwaga: Lista sprawdzająca ma posłużyć wyłącznie jako model pomocny w ustaleniu zakresu badań dla celów wstępnej wersji ekspertyzy OOŚ. Nie należy jej używać zamiast faktycznego ustalenia wstępnej wersji ekspertyzy OOŚ dla konkretnych inwestycji. Metody wstępnych OOŚ: Listy sprawdzające: 1 Bez oszacowania. 2 Opisowe. 3 Skalowane- oddziaływaniu każdego wariantu inwestycji przypisuje się cyfrową lub literową skalę szacowania w stosunku do każdego rozpoznanego czynnika środowiskowego. Macierz- powstaje w wyniku połączenia dwóch list sprawdzających, są to tabele zawierające charakterystykę działań związanych z planowanym przedsięwzięciem oraz elementów środowiska w którym te działania będą podejmowane. Wzajemne powiązania przyczynowo-skutkowe przedstawia się w komórkach siatki zlokalizowanych na przecięciu kolumny i wiersza. Macierz Leopolda- zawiera 100 działań (na osi poziomej kolumny) i 88 elementów charakterystyki środowiska (na osi pionowej wiersze). Metody szczegółowych OOŚ- zadania cząstkowe: 1 Rozpoznanie przyczyn i skutków. 2 prognoza skutków przedsięwzięcia. 4 Interpretacja oddziaływań (normy). 4 Analiza porealizacyjna (przeprowadzenie inspekcji). Listy sprawdzając- ważone i skalowane. Metoda Battelle - A. 78 parametrów w 4 kategoriach (ekologia, estetyka, właściwości fiz- chem. Oraz człowiek i wartości społeczne) z określoną wagą uwzględniają ich znaczenie w skali 1000 punktów. B. dla każdego parametru konstruuje się „funkcje wartości” z jakiegoś środowiska w przedziale 0-1 C. Znormalizowane oszacowanie oddziaływania = Σw(waga)* j(znormalizowana miara środowiskowej). Metoda nakładkowa- polega na stosowaniu kolejnych map, które są nakładane na siebie (topografia, ukształtowanie terenu). Ta metoda ma zastosowanie do ocen: strategicznych (na dużym obszarze), przestrzennego oddziaływania (np. autostrada, gazociąg). Cd. Metoda nakładkowa - rozmieszczenie przestrzenne poszczególnych parametrów środowiska na serii przezroczystych map. Jest dobrą metodą do prezentacji problemów przestrzennych np. rozwój regionalny, inwestycje liniowe(autostrady). Metody sieciowe powiązań ekologicznych - (metoda prezentująca powiązanie przyczynowo skutkowe). - nazwa ta obejmuje metody które pozwalają łączyć przyczyny ze sutkami przez identyfikacje działań będących ich przyczyną i łączenia tych działań z innymi czynnikami środowiska, na które oddziaływają. Zmiany tych czynników mogą być przyczynami oddziaływań wtórnych i dalszych na inne czynniki. Kryteria gospodarki wodno-ściekowej: 1. niezależność 2. elastyczność 3. zgodność z lokalnymi systemami 4. parametry związane z utrzymaniem sprawności systemu. Skala intensywności zapachu: 0. - brak zapachu (niewyczuwalny przez nikogo); 1 - zapach ledwo wyczuwalny (wyczuwalny przez mniej niż 50% badanych); 2- zapach b. słaby (przez =50%); 3 - zapach słaby (przez ponad 50 % i wyraźny dla mniejszości); 4 - zapach silny (wyczuwalny przez wszystkich i uciążliwy dla większości); 5 - zapach b. silny (wyczuwalny i uciążliwy dla wszystkich). Analiza rozwiązań alternatywnych - A. Alternatywy i brak działań (tzw. opcja zero) B. alternatywne rozwiązania kompleksowe i ideowe mogą spełniać cel i potrzebę inwestora. Rozwiązania alternatywne obejmują: a. alternatywne rozwiązania; b. a wielkości c. a rozwiązania techniczne; d. a rozwiązania projektowe (rozplanowanie); e. a harmonogramy budowy i/lub eksploatacji; f. a wykorzystanie terenu g. Istotne fazy udziału społeczeństwa w procedurze OOŚ: 1. ogłoszenie zamiaru realizacji inwestycji OOŚ; 2. ustalenie zakresu badań w ramach procedury OOŚ; 3. wstępna ekspertyza OOŚ; 4. ostateczna ekspertyza; 5. decyzja Plan prac dotyczący udziału społeczeństwa powinien określić zadania, harmonogram, kadry, budżet oraz metody komunikowania się ze społeczeństwem i dokumentowania jego udziału. Uwzględnienie danych id miejscowych specjalistów oraz informacji mieszkańców może sprzyjać podejmowaniu lepszych decyzji. Społeczne komisje ds. OOŚ (zamiast komitetów protestacyjnych) mogą ułatwiać odbieranie i upowszechnianie mentalnych informacji. Aksjomaty udziału społeczeństwa w OOŚ: A. Jeśli nie masz zamiaru słuchać co uczestnicy chcą mówić, nie zapraszaj ich do udziału w procedurze. B. żadnych tajnych transakcji dotyczących oceniania przedsięwzięć. C. wyjaśnij na początku wszystkim zasady obowiązujące w negocjacjach a następnie dotyczących ich samych. D. na końcu wszyscy muszą odczuć, że byłeś obiektywny. Na jakie elementy należy zwrócić uwagę: 1. ile masz czasu i pieniędzy; 2. jaki wielki jest projekt i ilu ludzi weźmie udział. 3. czy projekt jest kontrowersyjny (typ projektu, jego miejsce). Czym interesują się uczestnicy negocjacji: a. Zdrowie i bezpieczeństwo; b. praca; c. dom i otoczenie; d. użytkowanie gruntów; e. wartości kulturowe i naukowe; f. sport, rekreacja, rozrywka. Ocena uciążliwości oczyszczalni ścieków - A. OŚ: komunalnych , przemysłowych; B. OŚ: istniejące, projektowe. W obiekcie istniejącym dokonujemy pomiarów istniejących problemów. W obiekcie projektowanym zakładamy te wielkości. C. Oddziaływanie: szkodliwe (po przekroczeni norm), uciążliwe (np. zapach). D. Oddziaływanie na wody pow. i jakość powietrza: zanieczyszczenia chemiczne; sub. Zapachowo czynne; zanieczyszczenia mikrobiologiczne: hałasu, odpadów, na grunt i wody podziemne. E. ocena oddziaływania: pomiarowa; porównawcza; obliczeniowa. F. zasięg niektórych oddziaływań związanych z oczyszczeniem ścieków- strefa ochronna? Główne potencjalne uciążliwości obiektów komunalnych: 1 Typ - oddziaływanie pierwotne. - rodzaj uciążliwości - odory, emisja bioareozoli i pyłu, emisja dźwięku, emisja zanieczyszczeń do wody i gleby. 2 Typ - oddziaływanie pośrednie - rodzaj uciążliwości - oddziaływanie transportu ścieków lub odpadów, spłukiwanie zanieczyszczeń osiadłych, siedlisko żywych organizmów. OOŚ na OŚ - metody badań bezpośrednich: 1. badania chem i mikrobiol ścieków surowych i oczyszczonych; 2. pomiar i obserwacja warunków metrologicznych; 3. pomiar stężenia zanieczyszczeń chem i mikrobiol w powietrzu a dla niekiedy oceny mikrobiol skażenia gleby wokół OŚ; 4. ocena rodzaju i intensywności zapachu (met. organoleptyczna); 5. pomiar natężenia hałasu. Zespół przyczynowo skutkowy uzasadniający stosowanie stref ochronnych wokół OŚ: 1) Przyczyna - niskie położenie źródła emisji - skutek - mały zasięg oddziaływania źródła emisji; 2) P - powierzchniowy i niezorganizowany charakter źródła emisji - S - trudność w skutecznym zorganizowaniu emisji zanieczyszczeń; 3) P - uciążliwość a nie szkodliwość oddziaływania OŚ - S - możliwość gospodarczego wykorzystania obszaru strefy ochronnej. Wysypiska i kompostownie odpadów komunalnych. Wysypiska zwłaszcza nieuporządkowane: A powodują emisje zanieczyszczeń chem i mikrobiolg do wód podziemnych i pow oraz atmosfery; B są źródłem emisji hałasu i odorów; C powodują zmiany w użytkowaniu gruntu i rzeźbie terenu; D obniżają walory estetyczne krajobrazu. OOŚ dla wysypisk szczególnie na etapie jego projektowania jest procesem złożonym. W węższym zakresie oddziaływają kompostownie. Co to jest ocena (ekspertyza) i komu jest ona potrzebna - ocena dotyczy dzisiejszego stanu całego środowiska lub jego wybranych komponentów a więc jego diagnozy lub przewidywań co do jego zachowania się wobec przyszłych działań w przyrodzie a wiec prognoz. Rodzaje ocen (ekspertyz): 1. ocena wykonana w celach studialnych i planistycznych; 2. ocena wykonana w związku z poszukiwaniem środków zaradczych wobec już istniejących niekorzystnych nasilających się zmian w środowisku. Ekspertyzy (raporty) OOŚ: A. Nadzwyczajne zagrożenie dla środowiska (identyfikacja i skutki potencjalnych sytuacji awaryjnych) B. oddziaływanie inwestycji w okresie jej realizacji (budowy); C. oddziaływanie inwestycji po zakończeniu okresu eksploatacji i likwidacji (rekultywacja). D. procedura OOŚ dla małych inwestycji i terenów skażonych.