Postrzeganie bezpieczeństwa narodowego i sił zbrojnych
Pojęcie bezpieczeństwa
Jest to stan niezagrożenia, spokoju, pewności, wolności od szkodliwości wojen. Odchodzi się od postrzegania bezpieczeństwa tylko w kategoriach militarnych. Pojawiło się pojęcie rozległego bezpieczeństwa poszerzone o dobrobyt państwa i rozwój społeczny.
Podejście w duchu realizmu politycznego
Podejście w kategoriach współzależności ekonomicznych
Podejście instytucjonalne
Normy, reguły i reżimy ograniczają możliwość użycia siły i umożliwiają pokojowe rozwiązanie konfliktów. Uczestnicy SM przedkładają korzyści ze współpracy nad perspektywę pokonania przeciwnika.
Podejście w duchu demokratycznego pokoju
Państwa o demokratycznym ustroju są pokojowo nastawione , rzadko prowadzą ze sobą wojnę lub w ogóle jej nie prowadzą. Wynika to z tego że są one zdane na współpracę, a nie rywalizację.
Podejście konstruktywistyczne
Nie reprezentuje jednolitej teorii, ale jest kompilacją różnych teorii. Składa się na nie m.in. krytyka realizmu, czyli walki wszystkich ze wszystkimi. Strukturę społeczną tworzą wspólna wiedza i kultura. Zasadami i celami działania są dyskusje i uczenie się.
Modele bezpieczeństwa międzynarodowego
*SUBORDYNACYJNY - dominacja jednego państwa.. Mocarstwowość i determinacja to podstawowe cechy (np. USA), obecnie taka konstrukcja jest niemożliwa.
*KOORDYNACYJNY - kooperacja, wzajemne równoważenie się potencjałów militarnych oraz sprzecznych sił i interesów. (gł. państwa Europejskie).
*RÓWNOWAGI SIŁ - zrównoważenie potęg sił w celu wzajemnej neutralizacji. Do połowy XX wieku model ten charakteryzował się zmiennością sojuszy i koalicji zmierzających do przywrócenia określonego ładu sił.
*ODSTRASZANIA - groźba użycia gwałtu. Nuklearne odstraszanie to element bezpieczeństwa światowego do rozpadu dwubiegunowego modelu stosunków międzynarodowych..
*ONZ - owski model - Zbiorowa samoobrona (napad na jakiegokolwiek uczestnika systemu uważany jest za napad na wszystkich pozostałych) Umożliwia to zmniejszenie napięć i zlikwidowanie groźby wojny.
Podejścia w badaniu problematyki bezpieczeństwa
*Podejście w duchu realizmu politycznego Polityka siły powinna być przedmiotem badania. Reguły stosunków między państwami wyznaczane są przez parametry potęgi.
*Podejście w kategoriach współzależności ekonomicznych
Wyklucza wojnę jak nieopłacalny środek realizacji interesów państwa. Rywalizacja i konflikty w kategoriach handlowo-ekonomicznych np. zakładanie baz wojskowych zastępowane jest przez penetrację obcych rynków. Podstawowym warunkiem jest wysoki poziom wykształcenia społeczeństwa, poziom badań i zarządzania.
*Podejście instytucjonalne
Normy, reguły i reżimy ograniczają możliwość użycia siły i umożliwiają pokojowe rozwiązanie konfliktów. Uczestnicy SM przedkładają korzyści ze współpracy nad perspektywę pokonania przeciwnika.
*Podejście w duchu demokratycznego pokoju
Państwa o demokratycznym ustroju są pokojowo nastawione , rzadko prowadzą ze sobą wojnę lub w ogóle jej nie prowadzą. Współpraca, a nie rywalizacja.
*Podejście konstruktywistyczne
Jest kompilacją różnych teorii. Składa się na nie m.in. krytyka realizmu, czyli walki wszystkich ze wszystkimi. Strukturę społeczną tworzą wspólna wiedza i kultura. Zasadami i celami działania są dyskusje i uczenie się.
Doktryny
*Doktryna polityczna - całokształt poglądów grupy społecznej na problem lub interes międzynarodowy
*Doktryna wojenna - oficjalnie zaakceptowane przez państwo lub grupę państw zespól idei i wytycznych określających koncepcje wojny, sposób jej prowadzenia i przygotowania.
Doktryny wojenne
Zaczepne (ofensywne)
Obronne (defensywne)
Zaczepno-obronne (czyli mieszane)
Przykłady doktryn wojennych
*Doktryna 2.5 i 1.5 wojny
Z okresu wyścigu zbrojeń. Określała symboliczną "ilość" i "wielkość" wojen które USA mogły prowadzić jednocześnie. Pierwotnie USA deklarowały możliwość prowadzenia "2,5 wojny" - jednej w Europie, drugiej w Azji i trzeciej lokalnej. W ramach "realistycznego powstrzymywania" planowano uzyskanie gotowości do prowadzenia "1,5 wojny", tj. jednego dużego konfliktu w Europie lub Azji i jednej małej (0,5) lokalnej w dowolnym regionie świata.
*Doktryna Breżniewa
Doktryna "ograniczonej suwerenności". Przyjęta w 1968 roku stwierdzająca że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej (w praktyce ZSRR). Zastosowanie w czasie praskiej wiosny 1968 r.
*Doktryna Cartera
"Każda próba przejęcia kontroli nad regionem Zatoki Perskiej przez siły z zewnątrz będzie traktowana jako naruszenie żywotnych interesów bezpieczeństwa USA i jako takie będzie odpierane wszelkimi dostępnymi środkami, łącznie z użyciem siły zbrojnej".Zwiększenie sił stacjonujących w regionie Zatoki i Oceanu Indyjskiego oraz powołanie sił szybkiego reagowania.
*Doktryna Chińska
Jedna z doktryn komunistycznych nakreślona przez Mao-Zedonga i realizowana w pierwszej połowie lat 70tych nieoficjalnie, później jako oficjalna doktryna ChRL. Wg tej doktryny USA i ZSRR stanowiły tzw. "pierwszy świat", Afryka i Ameryka Łacińska to "trzeci świat", a reszta stanowiła "świat drugi". Równolegle propagowano źródła tej sytuacji w rzekomej światowej rewolucji polegającej na "okrążaniu miasta przez wieś". Zatem świat dzielono na "światowe miasto" i "światową wieś" (kraje rozwinięte i rozwijające się). Doktryna ta dobrze odzwierciedlała pragmatyzm chińskiej polityki zagranicznej, co przejawiało się częstą zmianą sojuszy między USA i ZSRR (co kilka lat).
*Doktryna Dobrego Sąsiedztwa
Franklin Roosevelt : W podpisanych konwencjach podczas VII Konferencji Państw Amerykańskich w Montevideo (1933) i Konferencji w Sprawie Utrzymania Pokoju w Buenos Aires (1936) oficjalnie wprowadzono zasadę nieuznawania interwencji, nieuznawania wyników podbojów terytorialnych czy pokojowego rozwiązywania sporów.
Dylemat bezpieczeństwa
Działania stosowane przez dane państwo w celu zwiększenia jego bezpieczeństwa są postrzegane przez drugie państwo jako zagrożenie dla jego bezpieczeństwa. Obowiązuje tutaj zasada ograniczonego zaufania.
Równowaga sił
*Według realistów defensywnych państwa koncentrują się na utrzymaniu stanu posiadania
*Według realistów ofensywnych państwa za wszelką cenę maksymalizują swoje wpływy i siłę, tylko w ten sposób mogą przetrwać
Wyścig zbrojeń na Półwyspie Koreańskim jako zagrożenie bezpieczeństwa w Azji Północno-Wschodniej
Październik 2002 - rząd KRLD przyznaje się, że w wyniku utajnionych prac badawczych wszedł w posiadanie broni atomowej
Styczeń 2003 - KRLD wycofuje się z traktatu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej
jesień 2006 - KRLD dokonuje pierwszej próby nuklearnej
Broń nuklearna
Broń jądrowa - rodzaj broni masowego rażenia wykorzystującej wewnątrz jądrową energię wydzielaną podczas łańcuchowej reakcji rozszczepienia jąder ciężkich pierwiastków (uranu i plutonu - broń atomowa) lub reakcji termojądrowej syntezy lekkich pierwiastków z wodoru - bomba wodorowa - o sile wybuchu znacznie większej niż broni atomowej.
Mocarstwami nuklearnymi są Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chińska Republika Ludowa, Indie, Pakistan i Korea Północna. Ponadto w posiadaniu broni atomowej najprawdopodobniej jest Izrael. Korea Północna ogłosiła, że posiada arsenał nuklearny. Ukraina może posiadać głowice atomowe, które w wyniku pomyłki nie zostały zabrane przez Armię Radziecką. O prace nad budową broni atomowej podejrzewany jest Iran. Prace nad budową broni atomowej prowadziła swego czasu RPA oraz Irak. Przed upadkiem muru berlińskiego broń atomowa znajdowała się także na terenie NRD oraz w pewnym okresie na terenie Polski. W okresie zimnej wojny przez krótki czas na Kubie stacjonowały także radzieckie pociski balistyczne.
Bezpieczeństwo morskich szlaków komunikacyjnych
Czynnikiem zagrażającym bezpieczeństwu narodowemu jest zawłaszczanie obszarów morskich. KRLD wytyczyła 50-milową strefę bezpieczeństwa na Morzu Japońskim i 200-milową na Morzu Żółtym. Na tych obszarach zakazany jest ruch statków bądź samolotów o charakterze wojskowym, a te o charakterze cywilnym muszą mieć specjalne pozwolenie.
Podobnie postąpiła RK na Morzu Japońskim.
Innym czynnikiem stwarzającym zagrożenie dla bezpieczeństwa morskich szlaków komunikacyjnych są spory terytorialne. Np rosyjsko-japoński spór o Wyspy Kurylskie.
Bezpieczeństwo energetyczne
Stan braku zagrożenia przerwaniem dostaw paliw i energii.
Jest ono uwarunkowane np: dostępnością źródeł energii, stanem technicznym infrastruktury przesyłowej, zlokalizowaniem wykorzystania krajowych i zagranicznych źródeł zaopatrzenia (szczególnie złóż gazu ziemnego i ropy naftowej), urozmaiceniem bazy paliwowej.
Bezpieczeństwo energetyczne Polski
Z wyjątkiem dostaw węgla Polska nie jest krajem samowystarczalnym surowcowo.
Głośnym echem odbiło się w Europie przerwanie przez Gazprom dostaw gazu do Polski.
Polska musi podjąć dwie decyzje. *o rzeczywistym zróżnicowaniu dostawców paliw,
* inwestycji w infrastrukturę, w budowę rurociągów przesyłowych i magazynów podziemnych. Rozwiązania alternatywne: Budowa terminalu odbiorowego sprężonego gazu norweskiego oraz budowa gazociągu Bernau-Szczecin.
ONZ - działania stabilizacyjne
1950-1953, Korea - utrzymanie podziału Półwyspu Koreańskiego, zahamowanie ekspansji komunizmu
1960-1964, Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) - interwencja ONZ doprowadziła do utrzymania niepodległości kraju i jego integralności terytorialnej; w efekcie wyniosła do władzy prezydenta Mobutu Sese Seko
1990-1991, Zatoka Perska - mandat ONZ dla sił brytyjsko-amerykańskich, które wyzwoliły Kuwejt, po zajęciu państwa przez siły irackie (operacja Pustynna Burza)
1992-1994, Somalia - zakończona porażką operacja Przywrócić Nadzieje, która miała skłonić do rozbrojenia walczące strony i zabezpieczyć dostawy z pomocą humanitarną skończyła się tragiczną misją sił specjalnych - bitwy w Mogadiszu" udział głównie wojsk amerykańskich
1992-1993, Kambodża - największa operacja pokojowa ONZ, zakończona demokratyzacją kraju
1992-1993, była Jugosławia - siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siły NATO - IFOR
Bezpieczeństwo Polski i jej dążenia do NATO
Polska po rozpadzie UW znalazła się w ,,szarej strefie” nieobjętej żadnym zbiorowym paktem.
Zmiana funkcji NATO z organizacji zbiorowego bezpieczeństwa w gwaranta bezpieczeństwa w Europie. Możliwość przeprowadzenia zbrojnych operacji poza obszarem państw członkowskich np w Bośni, a wiosną 1999 w Jugosławii.
OBWE
OBWE różni się od NATO tym, że nie zawiera mechanizmu pomocy napadniętemu państwu. Podejmuje decyzje jednogłośnie, co podważa możliwość jednoznacznej reakcji i o mało nie doprowadziło - wskutek sporu między Armenią a Azerbejdżanem o Nagorny Karabach - do fiaska konferencji.