Rozwój psychomotoryczny i społeczny dziecka w poszczególnych okresach rozwoju

Rozwój dziecka

• definicja: proces obejmujący serię progresywnych zmian, które w uporządkowany sposób prowadzą do celu, jakim jest osiągnięcie dojrzałości organizmu

• czas: od poczęcia do dojrzałości

Rozwój psychiczny dziecka

• proces polegający na zmianach jakościowych oraz ilościowych czynności psychicznych oraz zmian osobowości, które w uporządkowany sposób prowadzą do osiągnięcia dojrzałości psychicznej człowieka (nabywanie nowych umiejętności, nabywanie orientacji w środowisku otaczającym, nabywanie wiedzy, kształtowanie osobowości i uczuć).

Rozwój umysłowy dziecka

• procesy psychiczne (poznawcze, emocjonalne, motywacyjne),

• właściwości psychiczne danego dziecka (temperament, charakter, zdolności zainteresowanie)

• procesy poznawcze (orientacja, pamięć, wyobraźnia, myślenie, mowa)

• ścisły związek pomiędzy rozwojem biologicznym, psychicznym i społecznym

• wpływy środowiskowe (wychowanie, bodźce, wzorce)

Noworodek

• przewaga zginaczy - zgięciowe ułożenie kończyn

• gwałtowne ruchy, słaba koordynacja

• silne odruchy noworodkowe

• na chwilę podnosi głowę, w trakcji - głowa opada

• komunikacja: płacz (krzyk bez łez), krótkie gardłowe dźwięki

• na chwilę skupia wzrok na twarzy ludzkiej

• sen: 20-22 godziny

Odruchy noworodkowe

• Odruch na światło

• Odruch „oczu śpiącej lalki"

• Odruch ssania

• Odruch szukania

• Odruch toniczny szyjny asymetryczny - Magnusa de Kleyne'a

• Odruch chwytny - małpi

• Skrzyżowany odruch wyprostu kończyn

• Odruch Moro-( obejmowania )

• Odruch stąpania (podparcia)

• Odruch wygięcia grzbietu (odruch Galanta)

• Odruch pełzania ( Bauera)

Niemowlę

• szybkie zmiany w psychice i zachowaniu dziecka

• przejście od postawy biernej do czynnej i działania odruchowego do celowego

• przejście od bezradności do sprawności lokomocyjnej i manipulacyjnej

• zmiejszanie liczby godzin snu (z 20 do 14)

• nabywanie zdolności kontaktowania się z otoczeniem (gesty, dźwięki)

• nabycie zdolności do nawiązywania kontaktów społecznych

Niemowlę - I kwartał

• wzrok - fiksacja

• słuch - rozwój zdolności lokalizacji dźwięku

• smak - duża wrażliwość

• motoryka - powtarzanie ruchów (od 2mż) - ćwiczenie mięśni

• emocje - pojawianie się innych niż przyjemność i przykrość, reakcja na kontakt z opiekunem

• mowa - krzyk w celu zaspokojenia potrzeb, od 3 mż - początek gaworzenia

• kontakty społeczne - uśmiech - 6-8 t.ż.

• 2 miesiąc życia - na brzuchu unosi główkę na 10 sekund, zaczyna wodzić wzrokiem, uśmiecha się, gruchające dźwięki

• 3 miesiąc życia - na brzuchu utrzymuje główkę 1 minutę, w pozycji siedzącej lepiej, zgina nogi przy oparciu o podłoże, próbuje trzymać grzechotkę, reaguje ożywieniem na twarz ludzką, na głos odpowiada głosem, uśmiecha się i grucha, spontanicznie wydaje gardłowe głoski

Niemowlę - II kwartał

• zmysły - dalszy rozwój, orientacja przestrzenna, rozpoznawanie źródła dźwięku

• motoryka - stopniowy zanik odruchów noworodkowych, symetryczne ułożenie ciała, kończyny bardziej wyprostowane, 4 mż - unoszenie głowy, obroty, 6 mż siadanie przy podciąganiu, proste manipulacje

• emocje - okrzyki radości

• kontakty społeczne - gaworzenie w odpowiedzi na mowę

• 4 miesiąc życia - na brzuchu długo unosi głowę i klatkę piersiową, opierając się na przedramionach, uniesione podkurcza nogi, bawi się rączkami, celowo wyciąga rączki do grzechotki, niesie do buzi, trzyma 1 przedmiot, śmieje się, odpowiada na zaczepki

• 5 miesiąc życia - obraca się, na brzuchu opiera się na dłoniach, czasami 1 dłoni, pojawiają się sylaby

• 6 miesiąc życia - siedzi z podparciem, kontroluje głowę, chwyta całą powierzchnią dłoni, przekłada z ręki do ręki, gaworzy, tworzy łańcuchy sylabowe

Niemowlę - III kwartał

• motoryka - siedzi, zwiększenie precyzji ruchów, również manipulacyjnych (kciuk przeciwstawny)

• rozwój umysłowy - siedzenie poszerza horyzonty

• uczucia - silne związki z najbliższymi, lęk przed obcymi, ważny kontakt z matką

• kontakty społeczne - odróżnia obcych

• 7 miesiąc życia - siedzi, bawi się nóżkami, “sprężynuje", trzyma 2 przedmioty, obraca przedmiot, szuka wzrokiem przedmiotu, który mu upadł ( dawniej brał nowy)

• 8 miesiąc życia - obraca się wokół własnej osi, sprawnie manipuluje przedmiotem, łatwiej koncentruje się, śledzi zjawiska w bezpośrednim otoczeniu, komunikuje się za pomocą gestów o stałym znaczeniu, stale mówi (ciągi sylab)

• 9 miesiąc życia - próbuje raczkować, siada z leżenia na boku, stoi trzymane, celowo upuszcza przedmiot , wyjmuje mniejsze przedmioty z większych, kojarzy słowa z ich znaczeniem „pa-pa", powtarza dwa razy te samą sylabę „ma-ma”

Niemowlę - IV kwartał

• motoryka - raczkowanie, stawanie i chodzenie przy przedmiotach i samodzielne, dobra koordynacja wzrokowo-ruchowa (jednoczesna manipulacja dwoma przedmiotami)

• rozwój umysłowy - badanie przedmiotów, posługiwanie się nimi, rola zabawek

• kontakty społeczne - reaguje na polecenia, zna swoje imię, naśladuje dorosłych

• 10 miesiąc życia - siada z wyprostowanymi nogami i plecami, w wspina się po meblach, postępy w koordynacji obu rąk , pragnie aprobaty dorosłych, zaczyna rozumieć mowę, wykonuje proste polecenia.

• 11 miesiąc życia - swobodnie raczkuje, chodzi bokiem przytrzymując się mebli, chodzi trzymane za rączki, samodzielnie je ciastka, pije z filiżanki, rozumie zakazy

12 miesiąc życia - próby samodzielnego stania, pierwsze kroki, podaje przedmiot, wkłada i wyjmuje z pojemnika przez wąski otwór małe przedmioty, mówi pierwsze słowa, rozumie ich sens.

Małe dziecko

• duża ruchliwość, bogate formy aktywności

• stopniowa automatyzacja chodu, zdobywanie umiejętności wchodzenia na schody (2 lata), wspinania na przedmioty (1,5 roku), biegania (2 lata), stania na jednej nodze (3 lata) schodzenia ze schodów (3 lata), jazdy na rowerze (3 lata)

• wzrost sprawności manualnej, rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej , nauka posługiwania się przedmiotami codziennego użytku (naśladownictwo)

Rozwój umysłowy małego dziecka

• aktywne poznawanie świata

• orientacja przestrzenna

• ustalanie się potencjału intelektualnego dziecka - ważne liczne bodźce i optymalne warunki

• pamięć - nawet długotrwała

• mimowolna, przerzutna uwaga

• rozwój myślenia, wyraz w działaniu, głośne wyrażanie myśli

• brak poczucia czasu

• rytuały

• mowa - intensywny rozwój (2 lata - 300 słów, proste zdania; 3 lata - 1500 wyrazów,zdania); rola mowy dorosłych

Małe dziecko - rozwój społeczny

• wzbogacanie życia uczuciowego , uczucia gwałtowne i zmienne, stopniowe nabywanie umiejętności opanowywania gwałtownych reakcji

• odwzajemnianie uczuć najbliższych

• kształtowanie się poczucia obowiązku i porządku

• rozumienie odrębność od innych, przekora i negatywizmem

• wzbogacają się kontakty dziecka z otoczeniem - lokomocja, mowa

• kontakty z rówieśnikami - orientacyjno-badawcze, w 3 rż. współczuje, pociesza

• koniec 3 rż. - dziecko przejawia cechy typowe dla środowiska, w którym wzrasta

Małe dziecko - działalność i umiejętności

• zabawa (ruchowa, manipulacyjna), nauka poprzez zabawę; pod koniec 3 rż - zabawy w role

• samoobsługa, nawyki higieniczne, kontrola oddawania moczu i kału

Okres przedszkolny

• rozwój umiejętności kontroli otoczenia i początki aktywnego stosunku do otaczającego świata

Okres przedszkolny - motoryka

• duża ruchliwość, po 5 - 6 roku życia stopniowo maleje

• dalszy wzrost sprawności ruchowej i koordynacji, opanowanie trudniejszych form ruchu (jazda na rowerku 2-kołowym, na nartach , łyżwach)

• doskonalenie ruchów manipulacyjnych

• przewaga jednej ręki.

Okres przedszkolny - rozwój intelektualny

• zróżnicowane myślenie (charakter konkretny, sytuacyjny, z czasem - abstrakcyjne, magiczne i animacyjne) i spostrzeganie

• rozwój pamięci

• nowe pojęcia, prawa, zjawiska - „wiek pytań"

• bujna wyobraźnia, konfabulacje

• egocentryzm

• identyfikacja płci, świadomość własnego ciała

• mowa - rozszerzenie słownictwa, poprawne formy gramatyczne

• pojęcie czasu

Wiek przedszkolny - uczucia

• labilność uczuć, stopniowa ich stabilizacja i opanowywanie reakcji impulsywnych

• kształtowanie zachowań, nawyków, wzorców, sumienia

• rozwój uczuć wyższych

• rozwój uczuć intelektualnych

• znaczenie sukcesu - rola pochwał

Wiek przedszkolny - działalność i umiejętności

• podstawową formą aktywności - zabawa (iluzyjna, role,częste w zabawy w grupie)

• aktywność plastyczna

• dalszy postęp samoobsługi, dbałość o własną higienę

• umiejętność wykonywania prostych czynności domowych

Okres przedszkolny - życie społeczne

• podstawowe środowisko - dom rodzinny

• wzrost potrzeby kontaktów z rówieśnikami, rozwój umiejętności współdziałania w zabawie i organizowania zabaw z podziałem ról

• rozwój wzorów zachowań w stosunku do osób spoza rodziny

• poznawanie innych niż dom środowisk, rola przedszkola

Okres szkolny

• wejście w nowe środowisko

• umiejętność podporządkowania się grupie społecznej - dojrzałość szkolna (fizyczna emocjonalno-społeczna i umysłowa)

• uspołecznienie, wykształcenie realizmu i obiektywizmu

Wiek szkolny - rozwój intelektualny

• rozwój zainteresowań

• szybki rozwój umysłowy, różne formy myślenia( realistyczne - abstrakcyjne, subiektywne - obiektywne, impulsywne - powściąliwe)

• zdolność do dłuższej koncentracji

• sprawna pamięć

• mowa - poszerzenie zakresu słownictwa

Wiek szkolny - rozwój społeczny

• zacieśnienie kontaktów z rówieśnikami

• tworzenie grup

• umiejętność życia w grupie

• wzrost autorytetu dorosłych

Wiek szkolny - działalność

• nauka

• lektura, TV, rozrywki kulturalne

• zabawa - nadal ważna (tematyczna, inscenizacje)

Wiek szkolny - emocje i uczucia

• silny związek z rodzicami

• intensywne i impulsywne życie emocjonalne

• świadoma wola (rola wymogów szkolnych)

Dojrzewanie - rozwój emocjonalny i społeczny

• chwiejność emocjonalna, zmienność nastroju

• brak pewności siebie, zaostrzenie samoobserwacji

• konflikty, walka o niezależność

• grupy rówieśnicze heteroseksualne

• przyjaźń, miłość

• pod koniec; osiągnięcie samodzielności w zakresie niezależnego decydowania o sobie i ponoszenia konsekwencji własnego postępowania

• niemożliwe wyznaczenie granicy wieku (zależność od czasu nauki, czynników kulturowych itp.)

Dojrzewanie - rozwój intelektualny

• dokładność spostrzeżeń

• pamięć logiczna zastępuje mechaniczną

• dalszy rozwój myślenia

• rozszerzenie zaintersowań

• poszukiwanie ideałów

• rozwój woli

• system wartości

• świadome kształtowanie osobowości

Okres młodzieńczy

• uspokojenie życia psychicznego

• wybór zawodu, chęć samokształcenia (wyraz realizacji indywidualnych pragnień dotyczących obrazu samego siebie)

• dojrzałość intelektualna

---