Higiena - nauka badająca wpływ czynników środowiska oraz zachowań człowieka na jego zdrowie fizyczne i psychiczne; opracowuje zasady zapobiegania chorobom oraz sposoby utrzymania zdrowia.
Sprawny system, umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa w stosunku do jego obywateli.
Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy. Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks Pracy.
Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów.
Higiena pracy człowieka dorosłego.
Zasady BHP
Przez zasady bezpieczeństwa i higieny pracy należy rozumieć zasady pozaprawne, wynikające z techniki i doświadczenia życiowego, których przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo i higienę pracy. Różnorodność procesów produkcyjnych i technologicznych sprawia, że nie jest możliwe uregulowanie całej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi przepisami. Ponadto jest rzeczą oczywistą, że przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy są zmieniane w trybie powolniejszym od zmian dokonujących się w dziedzinie techniki. Zasady bhp należy każdorazowo konkretyzować do właściwych warunków, tworzyć takie warunki pracy, aby były one bezpieczne. Zasady bhp można tworzyć na podstawie konkretnych unormowań istniejących już w danej dziedzinie lub też w zakładzie pracy. Zasady bezpiecznej i higienicznej pracy mogą wynikać także z instrukcji producenta i z przyjętych powszechnie prawidłowych i bezpiecznych metod pracy ukształtowanych w wyniku praktyki.
Bezpieczeństwo i higiena pracy.
Bezpieczeństwo i higiena pracy to ogół środków i urządzeń służących do stworzenia warunków pracy, eliminujących zagrożenie życia lub zdrowia zatrudnionych; usuwanie lub ograniczenie szkodliwości związanych z procesem i środowiskiem pracy (np. zagrożenie ze strony maszyn i urządzeń technicznych, szkodliwe gazy, pary i mgły, promieniowanie, hałas, wstrząsy).
Bhp wiąże się z zapobieganiem wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym i innym szkodliwym wpływom pracy na zdrowie.
Do środków służących zapewnieniu bhp należą m.in. odpowiednie rozplanowanie i urządzenie pomieszczeń do pracy, udoskonalenie procesów wytwórczych, zapewnienie bezpieczeństwa technicznego (np. osłona przy maszynach), stosowanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej (np. maski, okulary), stosowanie odpowiedniego odżywiania, szkolenie w zakresie bezpiecznych metod pracy.
Bezpieczeństwo i higiena pracy to wykonywanie pracy w warunkach nie zagrażających zdrowiu i życiu osób, jak również różne przepisy, normy, działania praktyczne i związane z nimi badania mające na celu zmniejszenie wszelkich zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi, mogących powstać w związku z ich pracą.
Obowiązki bhp pracowników.
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
1) Znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
2) Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
3) Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
4) Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
5) Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
6) Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
7) Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwom innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.
Przepis powyższy nie dotyczy pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Higiena wypoczynku człowieka dorosłego.
Wypoczynek to przywrócenie sił fizycznych i psychicznych. Stan jakim jest zmęczenie jest wynikiem trwającego dłuższy czas wysiłku. Stan zmęczenia nie jest dobrym stanem dla organizmu, dlatego musimy odpocząć aby zregenerować siły do dalszych działań. Ludzie starsi więcej wypoczywają od dzieci.
Bardzo często zdarza się, że ludzie, których zmęczył wysiłek umysłowy wypoczywają przez zwolnienie pewnych partii układu nerwowego czy grup mięśniowych, a „zatrudniają” w tym czasie inne. Pracują w ogródku, uprawiają sport czy nawet rozrywki umysłowe. Taki wypoczynek jest także działaniem, które polega jednak na zmianie jego rodzaju.
Wiadomo, że na sposób w jaki dany człowiek spędzać będzie swój czas wolny, wpływa wiele czynników, często od niego samego niezależnych. Do ogółu tych czynników zaliczyć należy: wiek, płeć, wykształcenie, zawód, sytuację rodzinną, miejsce zamieszkania, stan zamożności, osobiste upodobania, zainteresowania itp. Ważną na przykład, rolę odgrywa miejsce zamieszkania i stopa życiowa ludności. Istnieją bowiem znaczące różnice między warunkami życia mieszkańców wsi, czy małych miast a ludzi z wielkich aglomeracji.
Pracując zawodowo, każdy człowiek, po wykonaniu pracy, dysponuje czasem wolnym. Ile tego czasu poświęcimy na wypoczynek zależy tylko od samego człowieka. Jednak pewnikiem jest, że musimy jego część, na pewno, przeznaczyć na wypoczynek, chociażby bierny jak sen.
Higiena pracy ucznia.
W dążeniu do poprawy higieny życia młodych pokoleń szczególną uwagę poświęca się szkole.
Szkoła powinna przyzwyczaić uczniów do dbania o higienę osobistą, nauczyć rozkładać swoje siły i racjonalnie gospodarować czasem przez umiejętne łączenie pracy z odpoczynkiem.
Przeciw higienie szkolnej sprzymierzyło się kilka czynników. Fakt znajdowania się przez wiele godzin na ograniczonym terenie rzeszy młodych ludzi, ruchliwych i głośnych stwarza kłopot przy przestrzeganiu zaleceń higieny.
Szkoła jest miejscem pracy uczniów, więc ma ich przede wszystkim uczyć i wychowywać, dlatego uczniowie muszą rezygnować z higienicznych potrzeb ruchu na rzecz siedzenia w ławce.
Szkoła musi być przede wszystkim czysta i nowoczesna. Na tyle czysta, by skłaniać do zachowania czystości i na tyle nowoczesna, by przy niewielkim wysiłku można było czystość zaprowadzić.
Urządzenia i tereny szkolne powinny być funkcjonalne, bezpieczne, a całość estetyczna, pogodna, niemal komfortowa.
Do zagadnień higieny szkolnej należą: jakość i stan budynków oraz boisk, odpowiednie oświetlenie, wyposażenie, temperatura i wilgotność. Inną grupą zagadnień higieny szkolnej są mechaniczne obciążenia, mogące doprowadzić do zniekształceń w postawie ciała. Przyczynami obciążeń jest siedzenie w ławkach, nie zawsze odpowiednio dobranych do wzrostu, noszenie książek w teczkach i niewłaściwe ubranie. A młodzież szkół zawodowych narażona jest na wpływ statycznych pozycji, ciągle powtarzających się, w ramach przygotowania do zawodu.
W trybie życia ucznia należy wykorzystywać 24-godzinną dobę dla efektywnej nauki, zajęć dodatkowych, odpoczynku, snu, dla życia kulturalnego, rodzinnego i koleżeńskiego.
Zadanie to wymaga od szkoły przestrzegania:
1. budowy każdej godziny lekcyjnej opartej na teoretycznej krzywej wysiłku;
2. układu lekcji zgodnego z dziennym rytmem wydajności pracy oraz przeplatania zajęć tradycyjnych z łatwiejszymi;
3. tygodniowego rozkładu obowiązków ucznia - najtrudniejsze zajęcia na środkowe dni tygodnia;
4. rytmu rocznego i stopniowego kumulowania się zmęczenia;
5. programu szkolnego uwzględniającego właściwości okresów rozwojowych.
Higiena wypoczynku ucznia.
Zajęcia wypoczynkowe stanowią istotny element rozwoju, gdyż wzbogacają sferę intelektualną, uspołecznioną, rozwijają fizycznie oraz wprowadzają w świat wartości moralnych i estetycznych.
Młodszy wiek szkolny szczególnie sprzyja kształtowaniu kultury wypoczynku. Jest to wiek, w którym psychika dziecka jest plastyczna, ukształtowany w tym okresie system wartości i nawyków pozostawia trwałe ślady. Istotnym środowiskiem wychowawczym w przygotowaniu dzieci do racjonalnego spędzenia czasu wolnego jest rodzina. „Ogólna kultura domu rodzinnego i charakter spędzania czasu wolnego przez rodziców wpływa na kształtowanie się zainteresowań, ulubionych form zajęć i rozrywki dzieci”. (Maciaszkowa).
Życie rodzinne powoduje, że jego członkowie kształtują przyzwyczajenia, nawyki, zainteresowania, budzą nowe potrzeby i aspiracje. Prawidłowo stawiane wymagania wytyczają dziecku drogę postępowania, stanowią istotny element organizacji życia, dotyczą godzin pracy i wypoczynku.
Rodzina wpływa na wzbogacenie form wypoczynku przez tworzenie dostępu do atrakcyjnych zajęć, przedmiotów, możliwości zabawy z rówieśnikami oraz rodzina powinna zwrócić uwagę dziecka na szansę interesującego wykorzystania godzin wolnych.
Dobroczynny wpływ na rozwój dzieci ma wypoczynek w formie zorganizowanych wyjazdów na letnie i zimowe kolonie oraz placówki wychowania pozaszkolnego, pałace młodzieży, ogrody jordanowskie i tereny zabaw.
(Tworzeniem osiedlowych boisk i miejsc rekreacji zajmuje się Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej.)
Jeżeli dorośli nauczą jak prawidłowo korzystać z wolnego czasu, dzieci nie będą się nudziły. Dorośli muszą jednak wiedzieć, że robią to poprzez: 1.własny przykład - wzajemne odnoszenie się do siebie, ich stosunek do obowiązków, do kolegów z pracy; 2. stworzenie dzieciom warunków, w których będą natrafiać na wartościowe formy i treści zabaw czy pracy; 3. kontakt z dzieckiem - zostawiając dziecku znaczną i wciąż rosnącą swobodę, nie mogą odwracać od niego czujnych oczu.
Bibliografia:
Przewęda „Rozwój somatyczny i motoryczny”
T. Wujek „Praca domowa i czynny wypoczynek ucznia”
Internetowa Encyklopedia PWN
Strony internetowe (www.ebhp.waw.pl)