Aneta Jurkiewicz
Biotechnologia II rok
Temat: Rodzaje wiedzy ludzkiej oraz jej granice.
Czym właściwie jest wiedza? Czy ma granice? Czy człowiek zdobędzie wiedzę absolutną? Pytania te zadają sobie ludzie od wieków. Wiedza to ogół informacji z danej dziedziny zdobyta dzięki badaniom oraz doświadczeniom. Skoro wiedza to zasób informacji z konkretnego działu, to czy istnieją pytania na które człowiek nie będzie potrafił znaleźć odpowiedzi? Jeśli popatrzymy na rozwijającą się technikę, medycynę i inne dziedziny nauki możemy uznać, że za 5, 10 lat pytania, które teraz pozostają bez odpowiedzi, odejdą do lamusa. Dylematy, z którymi nie potrafili sobie poradzić nasi dziadkowie, dla nas nie istnieją. Dzięki rozwojowi i pogoni za wiedzą kolejne zagadki naukowe są rozwiązywane. Nikt 100 lat temu nie sądził, że człowiek będzie w stanie latać w kosmos. Naszym pradziadkom nie marzyły się komputery. Musimy jednak zauważyć, że badacze rozwiązując kolejne problemy, napotykają inne. Gdy znajdujemy odpowiedź na nurtujące nas pytania, za jakiś czas powstają kolejne, według nas nie do rozwiązania. Albert Einstein powiedział: „Dwie rzeczy są nieskończone - Wszechświat i głupota ludzka.” Więc idąc tym tokiem myślenia dochodzimy do wniosku, że wiedza jest nieskończona. Nie powinna mieć więc granic. Jednak musimy zwrócić uwagę, że ciągle stawiamy sobie kolejne poprzeczki, zadajemy sobie mnóstwo pytań. Sądzę więc, że człowiek nigdy nie znajdzie odpowiedzi na wszystkie pytania. Ludzie będą poszerzać granice wiedzy i coraz bardziej rozwijać wszystkie dziedziny nauki, jednak nigdy nie przekroczą jej granic.
Czy istnieje jeden gatunek wiedzy? Jeśli nie, to jakimi kategoriami powinniśmy się kierować podczas jej podziału? Filozof Karl Popper podzielił wiedzę na subiektywną i obiektywną. Jednak współcześni filozofowie rozróżniają pięć rodzajów wiedzy:
wiedza potoczna
wiedza naukowa
wiedza artystyczno-literacka
wiedza spekulatywna
wiedza irracjonalna.
Krótko scharakteryzuję każdy z tych gatunków:
Wiedza artystyczno-literacka zawarta jest w literaturze i sztuce. Zajmuje się przede wszystkim człowiekiem oraz jego charakterem, a także postrzeganiem świata i życia. Możemy się z nią spotkać w literaturze i sztuce. Dotyczy także pojęć, których nie możemy zanalizować metodami naukowymi. Wiedzę tą nabywamy przede wszystkim dzięki zmysłom. Spotykamy się z nią obcując ze sztuką.
Wiedza spekulatywna, z którą spotykamy się szczególnie w filozofii i religii opiera się na spekulacjach, nie zaś na naukowych dowodach. Narodziła się w starożytności i możemy ją odnaleźć m.in. w filozofii Talesa z Miletu. Jego teorie nie miały uzasadnienia naukowego, a były jedynie refleksjami na tematy natury bez doświadczalnego i logicznego potwierdzenia. Wielu z nas napotyka ten rodzaj w życiu codziennym, kiedy to spekulujemy na na różne tematy i dochodzimy do pewnych wniosków, które jednak nie mają oparcia w nauce i brak im uzasadnienia.
Wiedza irracjonalna całkowicie różni się od pozostałych gatunków wiedzy. Jest charakterystyczna przede wszystkim dla mistyki oraz irracjonalnej filozofii. Wiedzy tej nie możemy poznać rozumem. Jej zagadnienia są sprzeczne z naszym rozumowaniem. Przykładem jest wiara w krasnoludki. Ktoś może w nie wierzyć, jednak jeśli nie będzie potrafił tego udowodnić, pozostanie to zagadnieniem irracjonalnym. Jest to niezgodne z naszym postrzeganiem świata, nielogiczne dla nas oraz nieudowodnione doświadczeniami.
Wiedza potoczna to najstarszy rodzaj wiedzy ludzkiej. Jest nazywana także wiedzą „zdroworozsądkową”. Nabywamy ją każdego dnia dzięki doświadczeniom, jakie nas spotykają. Jest na swój sposób produktem ubocznym naszego życia. Skierowana jest głównie na dziedziny, które są szczególnie ważne dla ludzi na co dzień oraz z którymi człowiek styka się bezpośrednio, a jej charakter jest czysto użyteczny. Wiedza ta nie jest dokładna i nie opiera się na badaniach naukowych. Można się z nią spotkać także w przysłowiach.
Wiedza naukowa jest przeciwieństwem wiedzy irracjonalnej. Przede wszystkim zgodnie z zasadą racjonalnego uznawania przekonań siła, z jaką głosimy nasze twierdzenie nie może być większa od siły jego uzasadnienia i naukowego potwierdzenia. Naukowcy, zanim ogłoszą swoje badania, wielokrotnie sprawdzają wyniki i upewniają się w swoich przekonaniach. Pojęcia wyjaśniane są dzięki teoriom już istniejącym. Wiedza ta dąży do wyjaśnienia zjawisk metodami empirycznymi. Dzięki temu gatunkowi wiedzy możemy pogłębiać wiedzę z dziedzin, na których wiedza potoczna się nie skupia.
Każdy z rodzajów wiedzy, którą posiadają ludzie, jest na swój sposób ważny. Poza tym każdy z gatunków możemy odnaleźć w innych aspektach naszego życia oraz w różnych dziedzinach. Wiedza potoczna jest najstarsza oraz najbardziej zrozumiała, jednak dzięki niej nie będziemy potrafili wyjaśnić zjawisk i wyjaśnić ich podłoża. Wiedzę artystyczno-literacką mogą posiąść ludzie, którzy nie potrafią czytać i pisać. Opiera się ona bowiem na postrzeganiu zmysłowym. Jednak ona jedna nie wystarczy, aby zrozumieć cały otaczający nas świat. Wiedza spekulatywna jest bardzo ważna, ponieważ ona jest opoką pierwszych tez filozoficznych. Wynikało to z braku twierdzeń naukowych, na podstawie których byłaby możliwość oparcia swoich wniosków. Jednak to na wiedzy irracjonalnej opiera się religia. W każdym wierzeniu jest chociażby jedno założenie, którego nie można objąć rozumem i należy dać wiarę jego prawidłowości. Dla przykładu w Chrześcijaństwie jest to wiara w Boga Trójjedynego, co jest dla nas niemożliwe do ogarnięcia rozumem. Jak możemy zauważyć nie jest możliwe istnienie tylko jednego gatunku wiedzy, ponieważ wszystkie rodzaje się uzupełniają i zdobywane są w inny sposób. Dlatego właśnie nie możemy ogłosić wyższości jednego gatunku nad drugim. Jeśli natomiast chodzi o granice ludzkiej wiedzy, to według mnie są one nie do pokonania. Człowiek bowiem jest w stanie je przesuwać i poszerzać wiedzę, jednak istnieją zagadnienia, których ludzie nie są w stanie ogarnąć rozumem. Poza tym odnajdując rozwiązania problemów, człowiek napotyka kolejne zagadki i tak bez końca. Ludzkość może nigdy nie poznać wszystkich odpowiedzi i zapewne nie przekroczy granic wiedzy.
Bibliografia:
Ajdukiewicz Kazimierz, Zagadnienia i kierunki filozofii, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa, 1983
Such Jan, Szcześniak Małgorzata, Filozofia nauki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2000
Quine William Van Orman, Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1986