V. Wykonywanie prawa UE przez organy krajowe
Skutek bezpośredni /bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego/.
Organ wydaje rozstrzygnięcie bezpośrednio na podstawie norm i prawa wspólnotowego /unijnego/.
Skutek bezpośredni:
wertykalny - pionowy - stosunek administracyjno-prawny
horyzontalny - pionowy - stosunek cywilnoprawny
Jeżeli przepis wywiera skutek wertykalny, to organ może wydać rozstrzygnięcie w postępowaniu przeciwko podmiotowi publicznoprawnemu.
Skutek bezpośredni horyzontalny występuje, gdy procesujemy się z innym podmiotem prywatnym. Na taki przepis możemy powoływać się przeciwko podmiotowi prywatnemu (np. dyrektywa).
Nie każdy przepis wywołuje skutek bezpośredni lub nadaje się do bezpośredniego stosowania:
- istotne są cechy przepisu
- miejsce, w którym akt się znajduje.
Cechy:
1. przepis bezwarunkowy
2. przepis wystarczająco precyzyjny
wynika to z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
Ad. 1. Przepis bezwarunkowy jest wtedy, kiedy ustanawia zobowiązanie które nie podlega żadnym warunkom ani nie jest uzależnione w zakresie jego wykonania lub skutków, od wydania przez instytucję UE lub przez państwa członkowskie jakiegokolwiek aktu.
Ad. 2. Przepis, który nakłada obowiązek w sposób jednoznaczny; na jego podstawie powinno wynikać, kto jest zobowiązany, do czego.
Miejsce
- przepisy zawarte w traktacie mogą przybierać skutek bezpośredni zarówno wertykalny jak i horyzontalny.
Rozporządzenia:
- wymogi dot. samego przepisu, dot. wszystkich przepisów
- mogą wywierać skutek bezpośredni - z treści rozporządzenia wynika (kto jest adresatem, jakie są obowiązki).
Dyrektywy - są wiążące co do rezultatu, ale pozostawiają państwu członkowskiemu swobodę wyboru w celu osiągnięcia rezultatu. Jest określony termin, w którym cel ma być wykonany.
Istotą jest to, że państwo przyjmuje przepisy i potem je stosuje.
Nie wszystkie dyrektywy były wykonane w terminie.
Dyrektywa może spełniać skutek bezpośredni:
- przepis musi być precyzyjny, nakłada na państwo obowiązek w sposób bezwarunkowy,
- można mówić o skutku bezpośrednim upływ terminu przewidzianego do implementacji,
- mimo upływu czasu brak prawidłowej implementacji albo brak implementacji w ogóle albo państwo coś zrobiło, ale źle,
- musi przyznawać jednostce jakieś uprawnienia.
Dyrektywa może przybierać skutek bezpośredni tylko wertykalny /jeżeli jest to postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu, emanacja państw…
Jeżeli są to podmioty niepaństwowe, ale kontrolowane przez państwo albo taki podmiot, który przez państwo został wyposażony w kompetencje - w tym sensie emanacja państwa…
- zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem UE
Stosowanie ogólnych zasad prawa wspólnotowego:
- można się na nie powoływać przez organy krajowe /zasady ogólne są wiążące nie tylko dla organów UE, ale i dla organu krajowego w takim zakresie, w jakim wykonują…
- wywierają skutek bezpośredni w zakresie wertykalnym.
Odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich za naruszenie prawa unijnego.
O ile sama zasada wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, to sądami właściwymi dla zasądzenia odszkodowania są sądy krajowe.
Skargę do sądu wspólnotowego może wnieść tylko Komisja Europejska.
Przesłanki
- bezprawne działanie /zachowanie/
- szkoda
- związek przyczynowy pomiędzy działaniem a szkodą.
Naruszenie może być popełnione przez państwo, ale też przez każdą władzę /ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą/, a także podmioty, które posiadają szczególne kompetencje nadane przez państwo:
- czy naruszony przepis był jasny czy nie
- czy był wieloznaczny
- czy był już wcześniej wyjaśniany przez sądy
- czy przepis przyznawał margines uznania państwu członkowskiemu czy nie.
Sąd może skorzystać z pomocy państwa unijnego, zwrócić się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.
Autonomia proceduralna państw członkowskich - wchodzi ona w grę, gdy nie przewidziano odpowiedniej regulacji na poziomie unijnym; rozciąga się na obszary nie objęte prawem unijnym.
Państwa członkowskie mają autonomię proceduralną. Podlega ona ograniczeniu z 2 zasadami:
- zasadą równoważności - ochrona uprawnień wynikających z przepisów unijnych musi być przy najmniej równoważna ochronie uprawnień wynikających z przepisów krajowych; prawo unijne nie może być chronione słabiej, niż prawo krajowe;
- zasadą skuteczności /efektywności/ - przepisy krajowe wynikające z prawa unijnego nie mogą być tak skonstruowane, żeby uniemożliwić realizację uprawnień unijnych.
- kolizje między prawem krajowym a unijnym (pierwszeństwo prawa UE czy
konstytucji)
- skutek bezpośredni poszczególnych kategorii źródeł prawa UE
(wertykalny, horyzontalny)
- odpowiedzialność odszkodowawcza państwa za naruszenie prawa UE
- autonomia proceduralna państw członkowskich, zasady równoważności i
skuteczności