Plazmafereza to zabieg, polegający na oczyszczaniu osocza pacjenta. Stosuje się go przy leczeniu niektórych chorób autoimmunologicznych.
Przy tego typu chorobach, system immunologiczny sam atakuje tkanki ciała. W wielu przypadkach przyczyną są przeciwciała i białka, które krążą we krwi, dopóki nie napotkają i nie połączą się z tkanką. Plazmaferezy używa się do oczyszczania układu krążenia z przeciwciał i zapobieganiu w ten sposób atakowaniu tkanek. Nie wpływa to jednak na zdolność układu krążenia do wytwarzania przeciwciał, przez co leczenie jest jedynie tymczasowe. Zabieg jest najbardziej skuteczny w ostrych zaburzeniach, takich jak na przykład zespół Guillaina-Barrégo lub w przypadku, gdy chroniczne zaburzenia, np. miastenia ciężka rzekomoporaźna, zaostrzają się. W takich przypadkach gwałtowna poprawa może uratować życie pacjenta. 90% chorób neurologicznych może być wspomaganych plazmaferezą. Przeciwwskazaniem do zastosowania tej metody leczenia jest obniżona krzepliwość krwi.
W procesie plazmaferezy pobiera się krew od pacjenta, filtruje ją (oddziela krwinki czerwone od osocza), a następnie oddaje się pacjentowi krwinki czerwone. Natomiast osocze pacjenta jest zastępowane czystym (pobranym od dawcy), lub substytutem (zwykle preferuje się pierwsze, w związku z obawami o infekcje naczyń krwionośnych lub reakcje alergiczne). Podczas jednej takiej sesji pobiera się i zastępuje od dwóch do trzech litrów osocza.
Plazmafereza wymaga założenia wkłucia centralnego w kończynę lub tętnicę szyjną. Tętnica pozwala na szybszy przepływ krwi, jest także dogodniejsza przy powtarzalnych zabiegach, lecz znacznie częściej powoduje powikłania, takie jak infekcje bakteryjne.
Plazmaferezę można wykonywać:
- metodą sedymentacyjną (samoistne opadanie erytrocytów po 15- 30 minutach pozostawania pobranej krwi, osocze zbiera się znad krwinek)
- metodą wirówkową (przy użyciu wirówki Jantezki'ego, wirowanie 7-10 minut, przy 2-3 tysiącach obrotów)
- metodą filtracyjną (zastosowanie filtrów w układzie żylno-żylnym lub tętniczo-żylnym)
Pojedynczy zabieg może być efektywny, ale zwykle stosuje się serię kilku zabiegów w tygodniu, przez dwa tygodnie lub dłużej.
Pacjent przed plazmaferezą powinien być dobrze odżywiony i wypoczęty. Lekarz prowadzący decyduje o ewentualnym odstawieniu leków przyjmowanych przez pacjenta na czas wykonywania plazmaferezy.
Pacjent może odczuwać zawroty głowy, nudności, odrętwienie lub mrowienie podczas lub po zabiegu. Zazwyczaj objawy ustępują szybko, pozwalając pacjentowi wrócić do normalnych zajęć jeszcze tego samego dnia.
Zastąpienie osocza pacjenta osoczem dawcy może spowodować anafilaksję, zagrażającą życiu reakcję alergiczną. Cała procedura może powodować lekkie reakcje alergiczne, wywołując gorączkę, dreszcze i wysypkę. Istnieje również ryzyko infekcji bakteryjnej, zwłaszcza przy centralnym wkłuciu. Pacjenci z osłabioną funkcją nerek mogą wymagać podania leków stabilizujących metabolizm. Rzadkim powikłaniem jest brak krzepliwości krwi.
Zwykle efekty leczenia uwidaczniają się po kilku dniach i utrzymują przez kilka miesięcy.