Słowniczek terminów
W różnych dokumentach związanych z dokonującą się reformą oświaty wielokrotnie pojawiają się wymiennie takie wyrażenia jak: umiejętności i kompetencje oraz umiejętności kluczowe i kompetencje kluczowe.
Spróbujmy przybliżyć te terminy:
Umiejętność:
"praktyczna znajomość czegoś, biegłość w czymś, zdolność wykonywania czegoś"
(Słownik języka polskiego PWN s. 598)
Umiejętności:
"gotowość do świadomego działania, oparta na wiedzy oraz konkretnym ruchowym opanowaniu (wyćwiczeniu) określonych czynności z możliwością dostosowania ich do zmiennych warunków. Umiejętności to fundamentalna kategoria procesu kształcenia zawodowego. Wyróżniamy umiejętności intelektualne, których treścią jest określenie różnic i podobieństw, tworzenie pojęć, formułowanie sądów na podstawie abstrahowania, dowodzenia i sprawdzania oraz umiejętności motoryczne stanowiące możliwość sprawnego i celowego wykonywania określonej czynności".
(Słowniczek nowych terminów w praktyce szkolnej Elżbieta Goźlińska s 121)
Umiejętności kluczowe:
"szczególnie ważne umiejętności, bez opanowania których nie można skutecznie wykonywać określonych zadań"
(Słowniczek nowych terminów w praktyce szkolnej Elżbieta Goźlińska s 121)
Kompetencja:
"zakres czyjejś wiedzy, umiejętności lub odpowiedzialności"
(Słownik języka polskiego PWN s. 977)
"umiejętność wyższego rzędu będąca skutkiem osiągniętym przez ćwiczenie umiejętności i nabywanie doświadczeń, podbudowanych przekonaniem, pewnością opartą na refleksji dlaczego trzeba postąpić w określony sposób w określonej sytuacji".
(Projektowanie: Program "Nowa Szkoła" s. 29)
Kompetencje kluczowe:
"jest to zestaw najważniejszych kompetencji, bez których nie można kształtować kompetencji pozostałych".
(Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD), która w roku 1996 dokonała analizy oświaty średniego szczebla, wymienia takich kompetencji 9:
umiejętność pracy w zespole
umiejętność posługiwania się nowoczesną technologią informacyjną i komunikowania się
umiejętność rozwiązywania problemów
umiejętność wysłuchiwania innych i brania pod uwagę ich punktów widzenia
umiejętność korzystania z odmiennych źródeł informacji
porozumiewanie się w kilku językach
łączenie i porządkowanie rozmaitych porcji wiedzy
umiejętność radzenia sobie z niepewnością i złożonością
umiejętność organizowania i oceniania własnej pracy
W Polsce przyjęto 5 kompetencji kluczowych.)
A więc kompetencja, to jest umiejętność wyższego rzędu lub inaczej: kompetencja, to jest zbiór, czy zestaw pewnych umiejętności. Jeśli stwierdzę, że umiem ugotować zupę pomidorową, czy zmienić koło w samochodzie, czy znaczy to, że jestem kompetentnym kucharzem, czy mechanikiem samochodowym? Chyba nie. Należy więc uznać, że pod stwierdzeniem - kompetentny kucharz - kryje się wiele umiejętności dotyczących gotowania, smażenia i pieczenia.
A jak to jest w szkole?
W czasie lekcji kształtujemy - umiejętności kluczowe - drobne umiejętności, które są składnikami - kompetencji kluczowych - uzyskiwanych, jako efekt procesu kształcenia; są więc one skutkiem wielu długofalowych działań. Można na przykład zauważyć, że kompetencja porozumiewania się składa się z wielu zintegrowanych umiejętności: czytania, pisania, słuchania, mówienia. W kompetencji, którą osiągamy zawiera się również nasza refleksja, wiedza, czy postawa. Wszystkie wymienione elementy są wzajemnie powiązane i warunkują osiągane kompetencje.
Owe relacje, między kluczowymi umiejętnościami i kompetencjami, można ukazać wyliczając główne składniki kompetencji:
system wiedzy teoretyczno-praktycznej,
układy, czynności, których podstawę orientacyjną stanowi ta wiedza,
podmiotowe uwarunkowania działalności człowieka.