Zdrowie - stan pełnego fizycznego, psychicznego, socjalnego zadowolenia. Ma na nie wpływ dom, praca, droga między domem, a pracą.

Środowisko jest tylko w niewielkim stopniu naturalne, jest to środowisko wytworzone przez człowieka.

Przestrzenie są zbudowane z elementów lub wyróżniających składników definiujące te przestrzenie np. hałas, spaliny, zapachy, promienie przekazywane przez nadajniki radiowe. Dzielimy je na czynniki fizyczne, biologiczne, chemiczne, ekologiczne lub kulturowe. Środowisko zatem jest dalekie od ideału. Zagrożenia mogą powstawać w wyniku działalności człowieka lub natury w formie czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych. Trudno jest oddzielić jedne od drugich. Zawleczenie choroby tam gdzie jej nie znano może być zagrożeniem zdrowia dla licznych osób. Zagrożenie zdrowia to obszar występowania zjawisk zmiennych różnie ocenianych. Wspólną cechą jest udział człowieka.

Specyfika zagrożeń środowiskowych:

- niskie dawki czynnika szkodliwego co powoduje brak ostrych objawów lub dramatycznych ubytków zdrowia. Czas ekspozycji stanowi 24 h i może się on utrzymywać całymi latami.

- odległe skutki zdrowotne (występują po kilku lub kilkunastu latach, co powoduje trudne powiązanie skutków z przyczyną). Na ekspozycje narażona jest duża część społeczeństwa. Do grup podwyższonego ryzyka zaliczamy małe dzieci, kobiety w ciąży, ludzi starszych, chorych lub uczuleniowców.

- długo utrzymujący się stres psychiczny, uczucie bezradności, brak kontroli nad zagrożeniem, mieszkanie przy trasach komunikacyjnych, przy stacjach radarowych.

- związek z zagrożeniami zawodowymi (pracownicy mieszkający obok zakładów pracy, zatajanie skutków pracy by nie utracić pracy).

- używanie leków, kosmetyków, używek:

• Zatrucia lekami (czasami celowe przedawkowanie)

• Zatrucia alkoholem

Leki to źródło substancji leczniczych i syntetycznych.

- czynniki biotyczne:

• Zakażenie mykotoksynami

• Roztocza w atmosferze i ich odchody

• Zakażenie wód toksynami (np. algi)

• Substancje syntetyczne

• Obecność pasożytów malarii i wirusów

Wiele czynników biotycznych przez pasożytowanie powoduje choroby chroniczne jak zapalenie stawów. Towarzyszą temu emocje społeczne, co zależy od diagnoz i hipotez. Związane jest to ze zmianą poglądów zależnie od głoszonych badań naukowych. Zależy to również od czynnika finansowego.

Zagrożenie środowiska: prawdopodobieństwo zachorowania w wyniku ekspozycji (język ryzyka). Jest to proces stochastyczny (przypadkowo zmienny i zależy od czasu) np. czas ekspozycji, wiek, działanie czynnika, dyspozycje genetyczne. Rzadko zdarza się, że społeczeństwo choruje w tym samym czasie i tak samo. Najbardziej wyraziste są zatrucia chemiczne.

Skutki:

- nowotwór komórek nabłonkowych (płuca, jelita, wątroba), chłoniaki, złośliwe lub łagodne

- uczulenia

- zmiany zwyrodnieniowe tkanek lub organów (płuca lub rogówka oka)

- zaburzenia metabolizmu różnych substancji w organizmach (odkładanie się substancji, zaburzenia hormonalne, pracy nerek)

- zaburzenie odporności organizmu

- zaburzenie rozrodczości, rozwojowe potomstwa, rozwoju w życiu płodowym, niemożność zajścia w ciążę

- wpływ na psychikę (obniżenie inteligencji, pamięci), zaburzenia zachowań - nadmierna agresja lub apatia i bezradność, nowe choroby jak nad aktywność. Około 25% dzieci w wieku przedszkolnym jest nad aktywna (głównie w ośrodkach przemysłowych)

- uszkodzenie materiału genetycznego w komórkach rozrodczych (ujawniające się w późniejszym rozwoju dzieci)

Zasięgi zagrożeń:

- globalne wynikające z nasilenia się zjawisk globalnych np. efekt cieplarniany. Wynika z tego nowa geografia zachorowań zwłaszcza ze wzrostem temperatury otoczenia i rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych na tereny, których ich nie było

- regionalne: kwaśne deszcze, tlenki azotu, niedobór jodu

- lokalne: emisja fal elektromagnetycznych o niskiej częstotliwości, emisja związków toksycznych do atmosfery

Ryzyko zagrożenia określa się przez podanie liczby zachorowań lub zgonów.

Na wielkość ryzyka zdrowotnego wpływa:

- predyspozycje genetyczne (odporność większa jest w Skandynawii, również na AIDS; na nowotwory skóry u ludzi o ciemnej karnacji)

- płeć

- dostęp do opieki zdrowotnej (medycyna ma charakter naprawczy i daje różne efekty zależnie od statusu finansowego osób leczonych; może zakończyć się wyzdrowieniem śmiercią; ważne jest wczesne wykrycie choroby, ale najważniejsza powinna być profilaktyka)

- styl życia (palenie, picie, narkotyki), brak aktywności ruchowej, nie odreagowywanie stresu, brak dbałości o zdrowie

- stan środowiska

- czynniki emocjonalne (samotność, brak przyjaciół, stres)

Przyczyny zgonów na nowotwór:

- 30% tytoń

- 4% zagrożenia zawodowe

- 2% zanieczyszczenia środowiska

- 3% promieniowanie UV

- 10% infekcje wirusowe

- 35% nieodpowiednia dieta

Zagrożenia przeceniane: wypadki, ugryzienia, powodzie.

Zagrożenia niedoceniane: astma, cukrzyca, rak żołądka, pioruny, rozedma.

Źródłem substancji syntetycznych dla człowieka jest zanieczyszczenie środowiska:

- środki czyszczące (miłe zapachy, chlor, amoniak)

- leki przeciwbólowe

- kosmetyko

- leki infekcyjne

- dodatki do żywności i pestycydy

Ocena zagrożeń nie jest możliwa, ponieważ się one nakładają na siebie.

Kontakt człowieka z przyrodą jest ograniczony co pozwala na zredukowanie zagrożeń, ale wzmaga inne np. brak ruchu. Wpływ środowiska nie musi być dodatni „+” np. okolice malaryczne, nadmiar lub niedobór selenu w glebie, jodu w atmosferze. Ważna jest samoregulacja, bioregeneracja. Złe oddziaływanie to korzystanie z wód w pobliżu składowisk odpadów lub tworzenie wygódki w okolicy studni.

Przyczyny śmiertelności za 2000 r. wg WHO:

- 52 mln zmarło:

• 7 mln na choroby infekcyjne

• 4 mln choroby górnych dróg oddechowych

• 3 mln gruźlica

• 2,5 mln biegunka

• 2,5 mln AIDS

• 2 mln malaria

• 25 mln choroby układu sercowo - naczyniowego

• 6 mln nowotwory (1mln rak płuc)

• 4 mln komplikacje okołoporodowe jak wady urodzeniowe dzieci

50% zgonów przedwczesnych (przed 65 rokiem życia) powodowane jest przez gruźlicę, odrę, malarię, AIDS i inne (ogółem 6 chorób).

Średnia długość życia:

- Polska, Czechy, Węgry - średnio 4-6 lat krótsza niż na zachodzie. Przeciętna długość życia Polaków :

• 1990 rok: 66 lat kobiety, 75 lat mężczyźni

• 2000 rok: 68 lat kobiety, 76,5 lat mężczyźni

Austria Dania Niemcy

Kobiety 72 lata 72 lata 72 lata

Mężczyźni 79 lata 77 lata 79 lata

Zagrożeniem jest przemysł (skojarzone z XIX w. Anglią lub Śląskiem):

- aglomeracja

- rolnictwo

- przemysł spożywczy

Środowiskowe zagrożenia zdrowia wg zanieczyszczeń mediów:

- chemiczne, bakteriologiczne, biologiczne

- wody, żywność, powietrze

Wg źródeł zagrożeń:

- w domu

- na ulicy, na drodze, na urlopie, u rolnika, w pracy, w życiu codziennym, stres

2

---