Zjawisko agresji w środowisku szkolnym, przyczyny agresji, sposoby ochrony dzieci przed zachowaniami agresywnymi.
Z agresją spotykamy się niezależnie od wieku, środowiska, w którym żyjemy, uczymy się, pracujemy. Zainteresowanie agresją wzrasta wraz z jej przenikaniem w codzienne życie ludzi.
Szczególnie ważnym problemem dla nas pedagogów jest agresja wśród dzieci
i młodzieży. Jednym z najbardziej widocznych zjawisk dokonujących się wśród młodych ludzi w ciągu ostatnich lat jest ekspansja agresji. Samo zjawisko agresji było zawsze obecne wśród młodego pokolenia. To, co stanowi jego nowy wymiar, to jej rozmiary, rozpowszechnienie, natężenie i dynamika. Powszechnie obserwujemy narastanie wśród młodzieży brutalności
i bezwzględności zachowań.
Powstaje w związku z tym pytanie, na które każdy z nas pedagogów powinien szukać odpowiedzi.
Jak pomóc dzieciom w trudnej sztuce życia zgodnego z regułami społecznymi, jak wpłynąć na dziecko agresywne, by nauczyło się
w racjonalny sposób kontaktować z otoczeniem, by nauczyło się sztuki samokontroli emocji?
Czym jest agresja?
Agresja najczęściej jest nieprawidłowo wykorzystaną energią, jest instynktem, reakcją na frustracje, zablokowanie potrzeb. Jest ekspresją złości przeciwko komuś lub czemuś.
Agresja może przybierać różne formy, ze względu na:
Przedmiot agresji - może by skierowana na ludzi, siebie, przedmioty, zwierzęta, rośliny
Sposób jej wyrażania:
fizyczna - atak fizyczny, gesty, niszczenie przedmiotów, dręczenie zwierząt, wandalizm, autoagresja (samookaleczenia)
słowna - ośmieszanie, fałszywe oskarżanie, wulgaryzm,
symboliczna (skierowana na przedmioty symbolizujące osobę, której agresja dotyczy.
Formy agresji:
jawna - demonstracyjna
ukryta - wyobrażeniowa.
Z wychowawczego punktu widzenia istotną kwestią są warunki, które mogą przyczyniać się do powstania i nasilania zjawiska agresji.
Ogromny wpływ na powstanie zachowań agresywnych ma środowisko,
z którym dziecko się identyfikuje. Często agresja rodzi się w sytuacji, gdy
w środowisku rodzinnym dziecka zachodzą następujące negatywne zjawiska:
brak jasno wyznaczonych reguł i granic zachowania, których nie powinno się przekraczać
chaos, stosowanie przez rodziców podwójnych wzorców zachowań (co innego się mówi, co innego robi)
dziecko ma do czynienia z agresją i przemocą
negatywny lub chłodny stosunek emocjonalny rodziców do dziecka
rodzice przestają być dla dziecka źródłem radości życiowej (sami często sfrustrowani, rozdrażnieni, wybuchający gniewem)
rodzice nie są w stanie pomóc dziecku w rozwiązywaniu jego życiowych problemów.
Brak oparcia w rodzinie, nie zaspokajanie przez nią podstawowych potrzeb bezpieczeństwa, miłości, życie w ciągłym napięciu prowadzi często u dziecka do powstawania zjawiska traktowania agresji jako formy adaptacyjno -obronnej. Dziecko w ten sposób redukuje lęk, dodaje sobie pewności siebie, wymusza zainteresowanie, opiekę. Agresja bywa krzykiem o pomoc, walką
o akceptacje, zaspokojenie potrzeb, zapewnienie sobie bezpieczeństwa - nie
musicie mnie lubić, ale musicie się mnie bać.
Mówiąc o problemie agresji nie można nie wspomnieć o roli środków masowego przekazu( głównie telewizji), które często posiadają tak duży ładunek agresji, że dziec ,,obcując z agresją na co dzień” stają się obojętne wobec okrucieństwa, zanika u nich wrażliwość moralna, agresja zaczyna być modna, staje się sposobem na zaistnienie w grupie rówieśniczej.
Ogromny wpływ na występowanie zachowań agresywnych ma nadużywanie przez młodzież alkoholu i zażywanie środków odurzających, powodujących obniżenie samokontroli, ograniczenie oceny sytuacji i przez to wzrost agresji.
Dzieci i młodzież, u których pojawiają się zachowania agresywne najczęściej:
nie posiadają umiejętności komunikowania z innymi, wyrażania uczuć
mają trudności w radzeniu sobie w sytuacjach trudnych
traktują agresje jako dostarczyciela bodźców, powodującego, ze,,cos się dzieje”
mają niskie poczucie własnej wartości połączone z duża ilością otrzymywanych negatywnych komunikatów od dorosłych
mają mało rozwinięta samokontrole swoich emocji, problemy w radzeniu sobie z lekiem, strachem, poczuciem krzywdy.
Dlatego tak ważna jest rola nas pedagogów, stworzenie w szkole takiego klimatu, aby eliminować zachowania agresywne w zalążku, zapobiegać stosowaniu przemocy.
Współczesna szkoła musi często przejmować funkcje rodziny, a nauczyciel, wychowawca powinien stawać się animatorem i terapeutą.
Rola nauczyciela, wychowawcy w eliminowaniu przejawów agresji powinna polegać na:
Poznaniu ucznia, i jego środowiska rodzinnego, uczeń nie może być osobą anonimową.
Ustaleniu obowiązujących norm i zasad, jasne określenie, co jest dobre, a co złe.
Określeniu wzajemnych oczekiwań w relacjach uczen-nauczyciel, relacje te nie mogą być oparte tylko na wymaganiach.
Dążeniu do budowania wzajemnych więzi z uczniem, okazywaniu zainteresowania i akceptacji.
Kształtowaniu u ucznia umiejętności współżycia i współdziałania
z rówieśnikami.
Łagodzeniu napięć i konfliktów, udzielania pomocy w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych, współdziałaniu w sytuacjach trudnych dla dziecka.
Umiejętnym kierowaniu jego aktywnością, rozwijaniem zainteresowań.
Uczeń musi czuć się doceniany, a jego wysiłki powinny być podkreślane.
Wymagania wobec ucznia powinny być bardzo indywidualne,
z uwzględnieniem jego potencjału i możliwości.
Realizacja tych zadań w naszej codziennej pracy z uczniem, wychowankiem, ma ogromne znaczenie, jest konieczna, aby agresja nie stała się w środowisku szkolnym i pozaszkolnym zjawiskiem powszechnym, modą, by dzieci w szkole mogły czuć się bezpieczne, by stawała się ona miejscem, w którym dzieci będą czuły się pewnie, miały poczucie własnej wartości, dorastały w atmosferze zaufania wzajemnego szacunku, by potrafiły zgłaszać swoje potrzeby bez konieczności wywierania presji, wymuszania, by czuły radość z obcowania z rówieśnikami i osobami dorosłymi.
Rozmawiajmy z dziećmi na temat agresji i przemocy, mechanizmów takich zachowań, udzielajmy porad i wsparcia rodzinom dysfunkcyjnym.
Jednak najważniejsze jest to, abyśmy nie pozostali obojętni wobec jakichkolwiek przejawów agresji, starali się zgłębić jej przyczyny i zawsze szukali sposobów radzenie sobie z tym niełatwym problemem.
Wykorzystano:
Grochalska J.,,Reedukacja dzieci agresywnych”-Warszawa 1992r.
Wojcik L.,,Dorosli a agresja dzieci´w ,,Wychowawcy”1998 nr 11
Kołodziejczyk A, Czernierowska E.,,Spójrz inaczej na agresje” Warszawa 2001r.
Opracowała:
Mirosława Kaźmierczak, nauczyciel mianowany zatrudniony
w SOSW Nr 2 w Elblągu