Receptory dotyku
Percepcja - wydobywanie z bodźców informacji
Eksteroreceptory - odbierają bodźce z otoczenia
Proprioreceptory - odbierają bodźce z mięśni, stawów i ścięgien
Interoreceptory - odbierają bodźce z organów wewnętrznych
Fotoreceptory - są na siatkówce
Mechanoreceptory (receptory dotyku)
Do receptorów dotyku zaliczamy:
ciałka dotykowe Meissnera (ciałka czuciowe) odpowiadają za czucie dotyku, występują na opuszkach palców i wargach, wykrywają dotyk szczególnie lekkich przedmiotów, biorą udział w lokalizowaniu bodźca dotykowego
ciałka blaszkowate Paciniego - w tkance podskórnej, odpowiadają za czucie ucisku
łąkotki dotykowe (tarczki Merckla) odbierają bodźce dotykowe szybko działające, o zmiennej sile działania. (opuszki palców)
ciałka zmysłowe (narządy końcowe Ruffiniego) (skóra, tkanka podskórna). Służą
do odbierania długotrwałego i silnego ucisku;
receptory koszyczkowe mieszków włosowych, są pobudzane przy poruszaniu włosa).
Swoistą odmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka blaszkowate (Vatera-Paciniego, reagują na bodźce działające szybko i krótkotrwale np. wibracje) i ciałka buławkowate (Golgiego-Mazzoniego).
Droga zmysłu dotyku (czucia)
receptor ( np. ciałka dotykowe Meissnera)
neuron I - zwoje rdzeniowe. Następnie korzenie grzbietowe do mózgowia w sznurze tylnym, pęczku smukłym i w pęczku klinowym
II neuron - jądro smukłe (nucleus gracilis) i klinowate (nucleus cuneatus). Wypustki II neuronu biegną we wstędze przyśrodkowej (lemniscus medialis) do jądra brzusznego tylno-bocznego wzgórza ( nucl. Ventralis posterolateralis thalami) do III neuronu czuciowego
III neuron - w jądrze brzusznym tylno-bocznym wzgórza. Wypustki tego neuronu przebiegają przez torebkę wewnętrzną kończąc się na IV neuronie
IV neuron czuciowy - w zakręcie zarodkowym kory mózgu ( gyrus postcentralis),w polu 1-3 wg Brodmanna.
Zmysł dotyku to zdolność odczuwania działających na skórę i niektóre błony śluzowe bodźców mechanicznych (receptory). Receptory dotyku znajdują się na całej powierzchni ciała. Reagują one na cztery rodzaje bodźców - lekki dotyk, stały ucisk, zimno-ciepło, ból - i wysyłają informacje do mózgu za pośrednictwem nerwów. Do receptorów dotyku należą: łąkotki dotykowe (są odpowiedzialne za dokładną lokalizację dotyku), ciałka dotykowe (wykrywają powolne zmiany siły działania bodźca) oraz wolne zakończenia nerwowe oplatające pochewkę włosa (koszyczkowate zakończenie, które są pobudzane przy poruszaniu włosa). Swoistą odmianą dotyku jest ucisk, którego receptorami są ciałka blaszkowate (reagują na bodźce działające szybko i krótkotrwale np. wibracje) i ciałka buławkowate. Receptory dotyku są rozmieszczone najgęściej w obrębie opuszek palców, skórze warg, na koniuszku języka. Receptory te współdziałają w odbieraniu bodźców z innymi receptorami czuciowymi co daje złożone wrażenia np. odczuwanie wilgotności powstaje poprzez pobudzenie receptorów dotyku i zimna
Struktury odpowiedzialne za odbiór bodźców dotykowych
W skórze nieowłosionej opuszek palców i warg występują wolne zakończenia czuciowe, ciałka dotykowe (Meissnera), łąkotki dotykowe (Merckla) i ciałka zmysłowe (Ruffiniego), a w warstwie podskórnej ciałka blaszkowate (Paciniego). W skórze owłosionej występują dodatkowo receptory koszyczkowe mieszków włosowych. Wyróżnia się więc 6 typów receptorów dotykowych:
wolne zakończenia nerwowe w skórze i w tkankach głębszych. Sygnalizują one dotyk, a także i ból;
ciałka dotykowe (ciałka czuciowe Meissnera) są zakończeniami grubych włókien nerwowych, otoczonych torebką, w których znajduje się delikatna siateczka włókienek nerwowych. Ciałka występują w dużej liczbie, głównie w opuszkach palców i na wargach. Wykrywają one dotyk szczególnie lekkich przedmiotów. Są one odpowiedzialne za dokładną lokalizację dwupunktową bodźca dotykowego i za rozpoznawanie kształtu przedmiotów;
łąkotki dotykowe (tarczki Merckla) składają się z tarczek utkanych z siateczki łącznotkankowej. Odbierają one bodźce dotykowe, zwłaszcza szybko działające, o zmiennej sile działania. Występują głównie w opuszkach palców.
receptory koszyczkowe mieszków włosowych stanowią zakończenia cienkich włókien mielinowych wokół mieszków włosowych. Wykrywają one bodźce dotykowe o słabej intensywności. Dzięki nim każdy włos jest receptorem dotyku;
ciałka zmysłowe (narządy końcowe Ruffiniego) stanowią kłębki nie- osłoniętych włókien nerwowych znajdujących się w warstwie brodawkowej skóry i w tkance podskórnej. Służą do odbierania długotrwałego i silnego ucisku;
ciałka blaszkowate (ciałka Paciniego) składają się z zakończenia włókna nerwowego, na które, niczym warstwy cebuli, nakładają się komórki satelitowe. Sygnalizują nie tyle sam ucisk, ile raczej aktualnie zachodzące odkształcenie. Zmiana ucisku wywołuje chwilowe odkształcenie ciałka i tym samym zakończenia nerwowego. Znajdują się one w tkance podskórnej, krezce i w stawach.
Synchronizacja
Dzięki współdziałaniu wszystkich 6 typów receptorów jesteśmy w stanie odbierać bodźce od bardzo delikatnych muśnięć wiatru po oparzenie wrzątkiem. Odbieranie i interpretacja bodźców jest dla nas bardzo ważna w codziennym życiu i pozwala zwykle bezbłędnie określić, jaki jest charakter bodźca i jakie niesie on za sobą informacje.