-PRZEPIS PRAWNY I JEGO RODZAJE-

PRZEPIS- jest podstawową wyodrębnioną jednostką redakcyjną tekstu prawnego o charakterze technicznym, który ma wew. Określoną systematykę. Przepis składa się z 2 członów : poprzednik i następnik.
POPRZEDNIK-jest to część przepisu, która rozpoczyna zdanie warunkowe od słów: „jeżeli”, „w razie”, „w przypadku”, i obejmuje okoliczności z którymi należy wiązać skutki prawne.
NASTĘPNIK-to druga część przepisu rozpoczynająca się od słowa: „to” i określa skutki prawne związane z okolicznościami określonymi w poprzedniku.
W treści przepisu wyróżniamy systematykę z podziałem na paragrafy ( §), albo ustępy (ust.) z kolei ustępy dzielimy na punkty (pkt.), punkty na litery (lit), a litery na zdania.
PRZEPISY PRAWNE MAJĄ OKRESLONY CHARAKTER stąd wyróżniamy wiele podziałów i klasyfikacji przepisów. Przepis nie jest zdaniem w sensie logicznym , nie jest zdaniem opisującym rzeczywistość. Przepis ujmuję się jako WYPOWIEDŹ ZDANIOKSZTAŁTNĄ, który określa jak adresat przepisu powinien się zachować , np.:
1. Samochody nie powinny jeździć po trawnikach. <- wypowiedź zdaniokształtna
2. Samochody nie mogą jeździć po trawnikach.
Z powyższych przykładów wypowiedzią zdaniokszałtną jest przykład pierwszy. Przepis nie opisuje faktów, wskazuje głównie powinność czyli obowiązki. Nie można im przepisać wartości prawdy czy fałszu.
ADRESTATAMI PRZEPSIU są podmioty do, których są skierowane podstawy prawa i których zachowania normuje prawo. W nauce podmioty prawa dzieli się na :
1.podmioty stosujące prawo- czyli te, które na podstawie obowiązujących przepisów wydają rozstrzygnięcia jednostkowe (wyroki, postanowienia, decyzje) -organy państwowe
2.pozostałe podmioty prawa- podmioty prawa czyli adresaci prawa są objęci różnymi grupami przepisów w zależności od ich sytuacji faktycznej.

KLASYFIKIACJA PRZEPISÓW PRAWA :

1.PODZAIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES MOCY OBOWIĄZUJĄCEJ PRZEPISY.
Wyróżniamy normy o charakterze A)bezwzględnie obowiązującym IUC COGEUS i B) względnie obowiązującymi IUC DISPOSITIVUM.
AD. A) przepisy te charakteryzują się tym, że w każdym przypadku przewidzianym przez dany przepis, muszą znaleźć zastosowanie jego postanowienia. Nie dopuszcza się bowiem zachowania odmiennego. Przepisy te zwane też imperatywnymi oraz przepisami bezwzględnie obowiązującymi dwukierunkowo.
Cechą przepisu IUC COGEUS jest to, że jeżeli adresat zachowa się nie zgodnie treścią przepisu jest uruchamiana SANKCJA. Najczęściej stosowane w zakresie : p. karnego, administracyjnego oraz w p. podatkowym , ubezpieczeń społecznych, p. celnym itp.
AD. B) przepisy względnie obowiązujące ustanawiają pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów a jednocześnie adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w odmienny, wybrany przez siebie sposób, mogą też powstrzymać się od działania. Oznacza to, że w przypadku przepisów względnie obowiązujących pierwszeństwo ma wola stron, które dokonywają określonej czynności.

WYRÓŻNIA SIĘ RÓWNIEŻ KATEGIRIĘ POŚREDNIĄ POMIĘDZY TYMI II RODZAJAMI PRZEPISÓW- SEMIIMPERATYWNE zwane inaczej jednostronnie bezwzględnie wiążącymi. Gwarantuję one pewne minimum uprawnień przewidując jednocześnie możliwość korzystniejszego uregulowania ich przez strony stosunku prawnego. Normy semiimperatywne stosowane są w : p. pracy.

2. PRZEPISY OGÓLNE I SZCZEGÓLNE- KRYTERIUM PODZIAŁU: stopień szczegółowości
A) PRZEPISY OGÓLNE- LEX GENERALIS
B) PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE- LEX SPECIALIS

AD. A) Przepisy ogólne są to przepisy zamieszczone zazwyczaj na początku aktu prawnego tzw. części ogólnej. Zazwyczaj regulują szeroki zakres spraw, szeroki zakres adresatów i ustanawiają ogólne reguły zachowania.
AD. B) Przepisy szczególne ustanawiają wyjątki albo zasady bardziej szczegółowe, bądź uregulowania odrębne w stosunku do przepisów ogólnych.

3.PRZEPISY ODSYŁAJĄCE I BLANKIETOWE- KRYTERIUM PODZIAŁU: sposób budowy przepisu i jego treść.

a) przepisy odsyłające-są stosowane w celu unikania w tekstach prawnych dwukrotnego lub kilkukrotnego powtarzania tych samych postanowień. Przepisy odsyłające nie formułują sposobu powinnego zachowania się adresatów, ale odsyłają do przepisów, które te wzorce powinnego zachowania się już uregulowały.
Przepisy odsyłające dzielą się na: *przepisy odsyłające wewnątrz systemowo, czyli takie, które odsyłają do przepisów tego samego aktu albo przepisów innego aktu w obrębie systemu prawa.
*przepisy odsyłające poza systemowo, które polegają na odsyłaniu do systemów moralnych, np. zasad słuszności, współżycia społecznego, sprawiedliwości społecznej, uczciwego obrotu itp. Ponadto przepisy te mogą odsyłać do klauzur generalny, np. Doro dziecka, dobro małoletniego bądź mogą odsyłać do zwrotów wartościujących o ustalonej treści np. niewdzięczność.

b)przepisy blankietowe-nie określają żadnej reguły zachowania lecz wskazują organ państwowy, który takie reguły dopiero wprowadzi. Przepisy blankietowe są stosowane w celu wyeliminowania luzu decyzyjnego organom wykonawczym, oraz pozwalają na zapewnienie pewnej elastyczności prawa oraz umożliwiają dokonanie szybkiej korekty prawa. Przepisy blankietowe powinny określać jaki organ, akt i w zakresie ma wydać.

4.PRZEPISY PROSTE I ZŁOŻONE .
a)przepisy proste to przepisy, które określają skutki prawne tylko jednego stanu faktycznego czyli jednego faktu prawnego.
b)przepisy złożone określają skutki dwóch lub więcej faktów prawnych.

Stosunek między normą a przepisem prawa-zachodzi taki stosunek jak między treścią czyli sensem i znaczeniem a formą czyli tekstem.
Norma jest budowana z przepisów prawnych, przy czym rzadko można zbudować normę na podstawie jednego przepisu. W większości sytuacji dobudowy normy potrzebujemy kilku lub więcej przepisów. Często norma powstaje w drodze interpretacji czyli wykładni prawa. W praktyce często posługujemy Się tymi terminami zamiennie.

-SYSTEM PRAWA-

system jest to całość powiązanych za sobą i uporządkowanych według określonych zasad elementów mających określoną strukturę. Wyróżniamy systemy naturalne, np. system ekologiczny oraz systemy sztuczne, które są wytworem człowieka, takim jak system prawny, który definiuje się zbiór powiązanych i uporządkowanych norm w postaci przepisów a tekstach aktów prawnych.
Uporządkowanie systemy prawnego polega na zachowaniu zasady hierarchiczności oraz niesprzeczności. Do najbardziej znanych systemów prawa zalicz się SYSTEM PRAWA KONTYNETALNEGO oraz SYSTEM PRAWA ANGLOSASKIEGO COMMON LAW(Początki w XIII wieku w Anglii rozwinął się w obecnej rygorystycznej postaci w wiekach XIX-XX)

SYSTEM PRAWA W POLSCE -należy do systemu kontynentalnego, którego cechy są następujące:
1)dominacja prawa stanowionego w ramach sformalizowanej procedury przez uprawnione organy.
2)zakaz tworzenia przez sądy, które zajmują się stosowaniem i interpretacją prawa.
3)mniejsza rola zwyczaju prawa naturalnego oraz innych grup, np. prawo kanoniczne (prawo obowiązujące w Kościele katolickim).
4)założenie, że stworzony system prawa jest racjonalny, stąd przyjęcie tezy racjonalnego ustawodawcy.
5)jest aparat na ustawie, której klasyfikowaną formą są kodeksy czyli ustawy regulujące w sposób całościowy dany rodzaj stosunków społecznych, np. kodeks cywilny , karny, spadkowy, morski.

SYSTEM PRAWA ZBUDOWANY jest z określonych elementów na które składają się normy prawne wynikające z aktów prawa stanowionego (Opiera się na prawie rzymskim). Problem powstaje jeżeli normę należy z systemu usunąć. Można tego dokonać w drodze :
1)derogacji- czyli uchylenia mocy obowiązującej przepisów, które służyły do budowy normy. Utrata mocy obowiązującej oznacza, że przepis ma znaczenie historyczne i nie może być podstawą budowania normy obowiązującej.
2)orzeczenia- czyli decyzje podjęte przez organ konstytucyjnie do tego uprawniony, którym w Polsce jest Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenie Trybunału o niekonstytucyjności przepisu ma skutek w postaci utraty mocy obowiązującej przepisu.
3)odwykniecie- czyli praktyczne odzwyczajenie od stosowania normy prawnej zwane DESUETUDO -oznacza, że mimo istnienia normy, traci moc obowiązującą ponieważ nie jest w praktyce stosowana.
4)zastosowanie reguły kolizyjnej, w wyniku których dochodzi do usunięcia normy ze systemu.

ZWIĄZKI POMIĘDZY ELEMENTAMI SYSTEMU PRAWA

Związki mogą mieć charakter a)związków treściowych oraz b)związków kompetencyjnych .
AD. A) związki treściowe polegają na istnieniu powiązań o charakterze logicznym pomiędzy poszczególnymi normami:
* Oznacza to, że jedna norma wynika bądź jest powiązana treściowo z drugą. *istnienie wspólnej podstawy aksjologicznej wszystkich norm sytemu prawnego przyczyn podstawowe normy o charakterze zasad zazwyczaj są określane w konstytucji.
*jednolitość języka prawnego przynajmniej w zakresie podstawowych pojęć używanych w tekstach prawniczych.
* wprowadzenie do tekstów prawnych przepisów odsyłających, co świadczy o dążeniu do spójności systemu prawa.
AD. B) związki kompetencyjne polegają na istnieniu związków o charakterze hierarchicznym i formalnym pomiędzy normami, oznacza to, że system prawny jest zbudowany z norm uszeregowanych hierarchicznie od normy wyższego rzędu do normy niższego rzędu a poszczególne organy stanowiące prawo mają określone kompetencje w zakresie stanowienia poszczególnych rodzajów norm. Związki o charakterze kompetencyjnym są widoczne podczas dokonywania wykładni prawa, zwłaszcza z ustanowienia normy w systemie prawa, np. norma ustawowa nie może być sprzeczna z normą wyższego rzędu (normą konstytucyjną ).

ZASADA NIESPRZECZNOŚCI NORM

Niesprzeczność norm jest cechą idealnego systemu prawa czyli wew. spójnego i koherentnego .
Spójność prawa ulega zaburzeniu w skutek inflacji prawa (nadmiaru prawa).
Sprzeczność pomiędzy normami systemu prawa może mieć postać :
1)sprzeczności logicznych, które polegają na tym, że normy mogą mieć takie same hipotezy czyli wskazania adresatów i okoliczności a różne dyspozycje.
2)przeciwieństwa logiczne, które polegają na tym, że adresat normy powinien jednocześnie zachować się w danej sytuacji a dwa różne sposoby.
3)niezgodność prakseologiczna, która polega na tym, że zachowanie adresata zgodnie z jedna normą uniemożliwia wykonanie drugiej normy.

SPRZECZNOŚCI TE SĄ USUWANE ZA POMOCĄ REGUŁ KOLIZYJNYCH, które dzielimy na III rodzaje:

1)reguła kolizyjna porządku hierarchicznego LEX SUPERIOR DEROGATA LEGI INFORIORI co tłumaczymy -NORMA WYŻSZEGO RZĘDU UCHYLA NORMĘ NIŻSZEGO RZĘDU.
2)reguła kolizyjna porządku czasowego LEX POSTERIOR DEROGATI LEGI PRIORI co tłumaczymy- NORMA POŻNIEJSZA UCHYLA NORMĘ WCZEŚNIEJSZĄ -pod warunkiem, że norma późniejsza nie jest normą niższego rzędu.
3)reguła porządku treściowego LEX SPECIALIS DEROGATI LEGI GENAERALI co tłumaczymy -norma szczególna uchyla normę ogólną .
Późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie oznacza uchylenia normy szczególnej czyli LEX POSTERIOR GENERALIS NON DEROGAT LEGI PRIORI SPECIALI.

KOLIZJA REGUŁ KOLIZYJNYCH

1)w razie KOLIZJI REGUŁ HIERARCHICZNOŚCI i HRONOLOGICZNOŚCI pierwszeństwo ma reguła hierarchiczności.
2)w razie KOLIZJI REGUŁY HRONOLOGICZNOŚCI I SZCEGÓLNOŚCI pierwszeństwo ma regułą szczególności.
3)w razie KOLIZJI REGUŁY HIERARCHICZNOŚCI I SZCZEGÓLNOŚCI pierwszeństwo ma reguła hierarchiczności (wyższego rzędu).

Reguły kolizyjne mają zastosowanie zawsze wówczas, jeżeli akty prawne nie zawierają przepisów derogacyjnych oraz p. przejściowych. W tej sytuacji zazwyczaj nie widomo od jakiej daty, dany przepis tarci moc obowiązującą, a od jakiej daty nowy przepis wchodzi w życie.

ZUPEŁNOŚĆ SYSTEMU PRAWA/ PROBLEM LUK W PRAWIE--

Dobrze skonstruowany system prawny powinien być zupełny i nie zawierać luk w prawie, czyli powinien regulować wszelkie istotne kwestie. Jednakże powstaje problem jak ocenić, które kwestie są istotne, a które nie. Stąd w nauce prawoznawstwa istnieją dwa poglądy na temat luk w prawie:
1) według pierwszego poglądu nie istnieją luki w prawie ponieważ to co nie zostało uregulowane jest świadomą i racjonalną decyzją ustawodawcy.
2)według drugiego podglądu luki w prawie istnieją i są wynikiem niedopatrzenia ustawodawcy albo efektem niedoskonałości procesu tworzenia prawa.

LUKA w prawie jest to taki brak regulacji, który nie został przez ustawodawcę zamierzony. Czyli, gdyby ustawodawca działał racjonalnie, to określony stan rzeczy by uszeregował czyli objął zakazem, nakazem lub dozwoleniem.

W PRAWIE WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE LUKI:

1)LUKA KONSTRUKCYJNA polega na tym, że pewien stan rzeczy nie został uregulowany przez ustawodawcę na skutek zaniedbania lub niedopatrzenia.
2)SWOISTA LUKA W PRAWIE polega na tym, że powstaje stan nieuregulowany w skutek tego, że dany organ do wydania, zobowiązany na mocy przepisu blankietowego nie wydał odpowiedzialnego aktu.
3)TECHNICZNA LUKA W PRAWIE powstaje wówczas kiedy mimo zakończenia procesu legislacyjnego nie można ustalić norm regulujących daną kwestię, np. powołanie jakiegoś organu ustrojowego bez określenia jego kompetencji lub innych kwestii.

TWORZENIE PRAWA -proces tworzenia prawa należy do najważniejszych kwestii w ramach nauk o prawie. Tworzenie prawa oznacza prowadzenie działalności w ramach, której pośrednio lub bezpośrednio uczestniczy państwo oraz organizacja do, której państwo należy, np. UE. W systemie prawa stanowionego, tworzenie prawa jest procesem sformalizowanym podlegającym kontroli, np. konstytucyjnej (Trybunał Konstytucyjny)i społecznej (my) oraz międzynarodowej (prawo UE).

ŹRÓDŁA PRAWA -są to akty normatywne, które dają podstawę do konstruowania norm danej gałęzi prawa. Gałęzie prawa to zbiory norm, które regulują określoną sferę stosunków społecznych oraz wytwarzają typowe dla danych stosunków instytucje prawne. Gałęzie prawa są wyodrębnione ze względu na następujące kryteria:
1)przedmiot regulacji czyli charakter stosunków społecznych, według tego kryterium wyodrębniamy prawo publiczne w ramach, którego funkcjonuje p. karne, konstytucyjne, administracyjne, finansowe, procesowe oraz handlowe, cywilne i rodzinne (stosunki między obywatelami).
Pewne gałęzie prawa nie dadzą się zakwalifikować do prywatnego lub publicznego, np. p. pracy, bankowe, rolne.
2)podmiot regulacji czyli określenie tego, kogo prawo dotyczy. Kryterium to dzisiaj jest mniej stosowane. Za jego pomocą można wyodrębnić, np. prawo dotyczące cudzoziemców, p. kanoniczne, wojskowe i prawo karne.
3)zakres terytorialny regulacji polega na tym, że wyróżniamy prawo o charakterze ogólnopaństwowym, tworzone przez naczelne i centralne organy państwa oraz prawo o zasięgu lokalnym - tworzone przez ograny adm. rządowej i samorząd terytorialny.
4)metody regulacji - wyróżniamy metodę cywilno-prawną , metodę administaryjno-prawną i m. prawno-karną.

Gałęzie prawne powstają w skutek zestawienia wskazanych wyżej kryterium podziału, przy czym wyodrębnienie gałęzi prawa ma charakter poziomy czyli nie występuje między nimi hierarchia.
Gałęzie prawa wyodrębnione w oparciu o te kryteria są następujące:
-p. cywilne, -p. rodzinne, p. handlowe, -p. pracy, -p. karne, -p. konstytucyjne, -p. administracyjne, -p. międzynarodowe publiczne i prywatne, -p. europejskie.

WYODRĘBNIENIE PRAWA MATERIALNEGO I PROCEDURALNEGO
prawo materialne -obejmuje poszczególne gałęzie prawa określające adresatów oraz zespoły ich uprawnień, obowiązków- czyli regulują, kto i co mu przysługuje.
prawo proceduralne-czyli procesowe reguluje stosowanie procedury, organy oraz zasady realizacji uprawnień lub egzekwowanie obowiązków. Czyli zajmuje się tym w jaki sposób realizować prawo lub spełnić obowiązek. Zaliczamy tutaj: -procesowe prawo karne -p.p administracyjne i p.p cywilne.

---