Marek Nosalski
Kosmetologia
Wydz. Zamiejscowy
Kołobrzeg
Ulubiony styl w sztuce
STYL 0 SECESYJNY
W drugiej połowie XIX stulecia poszczególne gałęzie sztuki rozwijały się w sposób odrębny. Brakowało ogólnej zasady, którą można by się posłużyć przystępując do komponowania dzieła. Brakowało stylu. W malarstwie trwał wówczas bogaty w znakomite, ale jakże różnorodne dzieła okres postimpresjonizmu,
w architekturze zaś obok budowli eklektycznych , naśladujących dawne style , wznosiły się oryginalne i zadziwiające konstrukcje z szyn stalowych łączonych nitami, projektowane nie przez architektów, ale przez inżynierów konstruktorów.
Przedstawiciele różnych dziedzin twórczości poszukiwali nowych sposobów wypowiedzi, ale czyniąc to niezależnie od siebie.
Najważniejszą, jednoczącą myślą ruchu secesji było młodzieńcze odnowienie sztuki.
Łacińskie słowo secessio oznacza oddzielenie i odłączenie.
Młodzi artyści buntowali się przeciwko naśladowaniu stylów historycznych i tradycji akademickiej , promując w zamian nowoczesny, współczesny styl, który miał obejmować zmiany w całym sposobie życie i stosunku do środowiska.
Wydawało się , że w ten sposób można przezwyciężyć kryzys przełomu w architekturze i sztukach plastycznych , oraz konflikty społeczne ,kulturowe i ideologiczne - kryzys , który na przełomie XIX i XX w spowodowany był przez industrializację. U podstaw reformy w sztuce leżał nowy stosunek do natury i tęsknota za pięknem , która zwracała się przeciwko banalnej codzienności. W związku z tym artyści dążyli do duchowego i fizycznego wyzwolenia od obowiązujących norm, propagując życie zgodne z naturą i ideałami sztuki, nową świadomość własnego ciała,
która obejmowała zmianę ubioru, kult nagości i ekspresyjny taniec.
Ze stylem gotyku kojarzy się w secesji upodobanie do smukłych pionowych kształtów,
do wydłużania postaci, zwrócenie uwagi w architekturze na rzetelność i czytelność konstrukcji, na naturalną urodę materiału , wskrzeszenie produkcji ręcznej
i odnowienie zapomnianych rzemiosł i technik - jak np. witraż , materiałów - jak np. cyna. Secesja pozostawała do opozycji do historyzmu, jednakże wiele zawdzięcza neogotykowi i neorokoku , poprzez które zwróciła się do samego gotyku i rokoka.
Rokoku i secesji bliska była sztuka Dalekiego Wschodu. Rokoko przeżywało modę na chińszczyznę , a secesja czerpała ze sztuki japońskiej. Od 1850 r. we Francji zainteresowanie sztuką Dalekiego Wschodu przerodziło się w prawdziwą miłość do wszystkiego co japońskie. Motywy wykorzystywano w wystroju wnętrz i rzemiośle artystycznym, malowidła i druki wykonywane były w manierze japońskiej.
Zamiłowanie do sztuki japońskiej importowano do Europy od połowy XIX w, co doprowadziło do zmiany gustów w europejskiej sztuce użytkowej. Wzorów do ornamentyki złożonej ze stylizowanych motywów roślinnych i precyzyjnie wykonanej plątaniny linii ,poszukiwano także w nowo odkrytej sztuce kreteńsko-minojskiej, celtyckiej, w późnym gotyku oraz kulturze ludowej.
Rzemiosło artystyczne osiągnęło rangę równą malarstwu, architekturze, rzeźbie.
Projektowano dzieła pojedyncze i całe wnętrza utrzymane w jednolitym stylu.
Sztuka, która reprezentowała nurt estetyzujący, przenikała życie codzienne kształtując otoczenie człowieka. Było to ścienne malarstwo dekorujące, meble o nowych kształtach ,ceramika i szkło artystyczne, obicia ,tapety, tkaniny ubraniowe, przedmioty
codziennego użytku o wyszukanych formach, biżuteria, bramy, kraty.
Nurt ten reprezentują też okładki, ilustracje czasopism, plakaty. Nawet charakter ubiorów : suknie ,kapelusze, trzewiki, wykazuje podobieństwo formalne z dziełami sztuki. Wiele projektów dzieł o funkcji użytkowej wykonanych było ręcznie metodami
starego i tradycyjnego rzemiosła. Odrodzono sztukę witrażownictwa, kowalstwa, szkła i stolarki artystycznej. Korzystano z nowych zdobyczy techniki np.
rozwoju sztuki drukarskiej ( litografia), oraz możliwości jakie stwarzała maszynowa produkcja. Po raz pierwszy złączone zostało projektowanie artystyczne z seryjna maszynowa wytwórczością ( druk na tkaninie).W rzemiośle artystycznym i dziełach malarskich ,rzeźbiarskich, przeważają formy organiczne inspirowane głównie światem
roślinnym i kwiatami : lilie , irysy, storczyki, pnącza, kolorowe ptaki.
W secesji zwracano uwagę na schody wejściowe , odrzwia, kraty balkonowe, filiżanki, półmiski, łyżki, obraz na ścianie i książka w regale, wszystko miało duże znaczenie jak wejście do metra, hale produkcyjne i dworce kolejowe. Projektowanie wnętrz mieszkalnych traktowano jak rodzaj misji .Artyści zmieniali styl życia , więc przestrzeń mieszkalna i meble odgrywały istotną rolę. Koncepcja nowych mebli była postrzegana jako próba wtargnięcia prywatności. W XIX w elementy dekoracyjne w meblach były ważniejsze od ich funkcjonalności. Artyści reprezentujący wspomniany nurt rzadko uprawiali jedną dziedzinę sztuki. Zaliczali się do nich Aubrey Beardsley- ilustrator ,dekorator ,poeta i muzyk, Henry van de Velde - architekt ,projektant wnętrz, grafik, malarz, autor projektów biżuterii, sukien, tkanin, ceramiki, Arthur Heygate Macmurdo -architekt ,grafik, projektant tkanin , obić ,haftów na jedwabiu, mebli, wyrobów z metalu. We Francji Emille Galle projektant mebli, szklarz. W Wiedniu tworzy Gustave Klimt malarz, grafik. W Czechach Alfons Mucha - malarz, grafik. W Stanach Zjednoczonych słynny do dziś Louis Comfort Tiffany zajmujący się szkłem artystycznym i jubilerstwem.
Do najpiękniejszych projektów wnętrz tego okresu można zaliczyć Pocztową Kasę Oszczędności w Wiedniu autorstwa Ottona Wagnera oraz tzw. Hill House, wybudowany przez Mackintosha w 1902-1903 w Helensburghu koło Glasgow.
Odrębne style architektoniczne rozwinęły się w Hiszpanii ,Holandii, Skandynawii i USA.W Hiszpanii ikoną secesji była Barcelona w której tworzył Antoni Gaudi (1852-1926)Jego projekty odznaczające się absurdalnym barokowym przepychem form, zdają się zaprzeczać podstawom racjonalizmu i prawom statyki. Pierwsze projekty
Gaudiego jak willa miejska Cassa Vicens nawiązują do hiszpańsko-mauretańskiego stylu, i bardziej przypominają rzeźbę. Jego dwie kultowe kamienice w Barcelonie - Casa Batlo i Casa Mila - przypominają gigantyczne rzeźby niż architekturę.
Dziełem życia był kościół La Sagrada Familia pw. Świętej Rodziny w Barcelonie pomyślany jako Katedra dla ubogich.
Przy jego budowie pracował do końca życia , lecz nie zdołał go ukończyć.
Wykorzystał doświadczenia konstrukcyjne gotyku i opracował nowy system sklepień i przenoszenia ciężaru na podpory stosując śmiałe, fantastyczne konstrukcje sklepień z filarami, przypominającymi pnie drzew i portale z dekoracją roślinną. Dążenie do uczynienia z architektury organicznej części przyrody Gaudi po mistrzowsku zrealizował ,projektując park Güell, początkowo planowany jako miasto- ogród.
Od momentu odkrycia szkła dla projektów architektonicznych, czego początek wyznacza budowa Pałacu Kryształowego w Londynie w 1851 r. należało ono do ulubionych materiałów secesji. Wykorzystywano szkło przeźroczyste, matowe, warstwowe i barwne na przejrzyste plafony. Wielki renesans szkła zaczął się ok. 1880 r. i osiągnął swój punkt szczytowy w dobie secesji .Szczególnymi osiągnięciami w dziedzinie szkła artystycznego mogli się poszczycić Francuzi : Emile Galle i Rene Lalique , oraz Amerykanin Louis Komfort Tiffany. Galle wzorując się na ceramice Dalekiego Wschodu, stworzył oryginalny styl dekoracji polegający na wycinaniu w przeźroczystym szkle motywów roślinnych , a także owadów i zwierząt morskich.
W Ameryce w 1893 r. Tiffany opracował nową recepturę szkła opalizującego,które nazwał favrile glass.
Ze względu na wysoką jakość wykonania i mimo rozwijającej się produkcji przemysłowej sztuka secesji pozostała niedostępna dla szerokich mas społeczeństwa z powodu wysokiej ceny. W rezultacie kultura produktu ostatecznie przypisana była ludziom bogatym.
Secesja polska rozwijała się w latach 1890-1913 i nazywana była modernizmem lub sztuką Młodej Polski. Czołowym reprezentantem polskiego modernizmu był Stanisław Wyspiański , który zaprojektował witraże w Krakowie dla kościoła Franciszkanów.
Na Zachodzie secesja tworzyła styl międzynarodowy , a w Polsce artyści dążyli do stworzenia stylu narodowego, sztuka mogła być w czasach zaborów jedyną prezentacją polskości. Stad ważniejsze od linii i płaszczyzn była treść symboliczna utrwalająca tożsamość narodową.
Gdy myślimy o secesji , stają nam ornamenty w formie pnączy,
lilii i egzotycznych kwiatów, łabędzie unoszące się na falach i kobiety z rozwianymi włosami , a także wymyślne , indywidualnie zaprojektowane meble i fasady domów,
łączące wygięte linie ze stylizowaną dekoracją roślinną i geometryczną. Styl secesji
był jednak czymś więcej. Był to przede wszystkim ogólnoeuropejski ruch protestu przeciwko masowej produkcji przemysłowej i barbaryzacji smaku artystycznego rozumiany jako dążenie do zasadniczej reformy stylu życia.
Secesja podniosła do najwyższej godności artystyczne rzemiosło, przepoiła sztuką życie codzienne , poszukała związku między gałęziami sztuk i różnych dziedzin kultury, zwłaszcza poezji, prozy literackiej , teatru, muzyki i sztuk plastycznych.
Styl ten był zainteresowany życiem biologicznym , zachwycał się farmami natury , roślinnością Głosił estetyzm, uwielbiał piękno szlachetnych powierzchni. Był sztuką
pogodnej radości zmysłowej, drążył w głąb psychiki ludzkiej wyrażane w ekspresyjnej formie. Secesja była reakcją na bezstylowość XIX w. jak i na realizm , impresjonizm.
Zasługa secesji była jej penetracja w życie codzienne, dążenie dom syntezy wszystkich sztuk, wskrzeszenie zaniedbanych dziedzin twórczości plastycznej.
1