Układ Oddechowy
Mizgała Michał
Katowice, 08.05.2012r.
Czym jest układ oddechowy
Układ oddechowy jest odpowiedzialny za utrzymanie stałej wymiany gazów między organizmem a środowiskiem. Oddychanie jest jedną z najważniejszych czynności organizmu i podstawowym przejawem życia. Wdychany tlen używany jest przez komórki wszystkich tkanek jako paliwo do produkcji energii, a wydychany dwutlenek węgla jest pozostałością tego procesu (jego nadmiar w organizmie jest toksyczny). Układ oddechowy składa się z dróg doprowadzających powietrze, płuc i narządów pomocniczych, umożliwiających wprowadzenie wdychanego powietrza do płuc.
Funkcje układu oddechowego
Podstawowym zadaniem układu oddechowego jest wymiana gazowa (dostarczenie tlenu, wydalenie dwutlenku węgla oraz pary wodnej), ale również ochrona dróg oddechowych oraz płuc przed chorobotwórczymi drobnoustrojami czy zanieczyszczeniami pochodzącymi z wdychanego powietrza, a także udział w wytwarzaniu dźwięków mowy.
Tymczasem do zadań dróg oddechowych należy oczyszczenie, ogrzanie oraz odpowiednie nawilżenie dostarczanego do płuc powietrza (umożliwia to specjalny nabłonek migawkowy wyścielający drogi oddechowe).
Budowa układu oddechowego
Na układ oddechowy człowieka składa się wiele narządów, które różnią się pod względem budowy i pełnionych funkcji. Podzielić go można na dwie części: górne oraz dolne drogi oddechowe. Na odcinek górny składają się: jama nosowa, gardło; natomiast na odcinek dolny: krtań, tchawica, oskrzela główne (lewe i prawe) oraz rozgałęzione wewnątrzpłucne drzewo oskrzelowe, zakończone pęcherzykami płucnymi.
Charakterystyka poszczególnych elementów układu oddechowego człowieka.
Jama nosowa - jest przestrzenią, którą ogranicza wewnętrzna powierzchnia nosa zewnętrznego oraz kości twarzoczaszki, wysłaną błoną śluzową. Podzielona jest za pomocą chrzęstno-kostnej przegrody. Ze ściany bocznej jamy nosowej do jej światła wystają małżowiny nosowe, natomiast pod nimi umieszczone są przewody nosowe. Mają tu swoje ujście wypełnione powietrzem komory kości twarzoczaszki, czyli zatoki przynosowe. Jama nosowa od tyłu łączy się z nosową częścią gardła poprzez nozdrza tylne. Jama nosowa wysłana jest wielowarstwowym nabłonkiem migawkowym, w którym znajdują się liczne komórki śluzowe oraz gruczoły węchowe (wrażliwe na bodźce zapachowe). Dzięki temu nabłonkowi pełni ona rolę pewnego rodzaju filtra (rzęski nabłonka falują w stronę ujścia, dzięki czemu zanieczyszczenia zostają wyrzucane na zewnątrz). Dodatkowo obecne włosy zatrzymują zanieczyszczenia o nieco większym rozmiarze, które następnie zostają usunięte poza organizm w momencie kichania. Podsumowując, dostające się do jamy nosowej (poprzez nozdrza przednie) powietrze zostaje ogrzane, nawilżone oraz oczyszczone dzięki przefiltrowaniu z drobnoustrojów i kurzu.
Gardło - budują je mięśnie poprzecznie prążkowane, od zewnątrz pokrywa je tkanka łączna, a od wewnątrz wyściela błona śluzowa. W miejscu tym dochodzi do skrzyżowania drogi oddechowej z pokarmową. Gardło połączone jest z jamą nosową, ustną, krtanią, a także z trąbką Eustachiusza, prowadzącą do ucha środkowego. Nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu gardła mogą prowadzić do chrapania lub nawet bezdechów, niebezpiecznych dla człowieka.
Krtań - łączy się od góry z gardłem, a u dołu z tchawicą. Jest to przewód zbudowany z połączonych więzadłami i stawami dziewięciu chrząstek, przy czym chrząstka tarczowata jest największa (u mężczyzn tworzy wyniosłość - jabłko Adama). Wewnątrz krtani znajdują się trzy jamy. W całości pokryta jest ona błoną śluzową. Poza tym, że stanowi ona odcinek drogi oddechowej, jest również narządem głosu. Sama czynność głosowa to wynik drgań fałdów głosowych, a jego wysokość zależy od wielu ich właściwości.
Tchawica - to kilkunastocentymetrowa rura, zbudowana z około 20 chrząstek, położonych jedna na drugiej, połączonych łącznotkankową błoną włóknistą. W jej ścianie znajdują się włókna mięśni gładkich, wpływające na średnicę światła tchawicy. Wnętrze wyściel typowy nabłonek migawkowy, pokryty śluzem, umożliwiający zbieranie i usuwanie z powietrza zanieczyszczeń, które następnie zostają wyrzucone do gardła i odkrztuszane (lub połykane). W dolnym odcinku tchawica rozdziela się na dwa oskrzela, a w miejscu tego rozdwojenia znajduje się ostroga, czyli wklęsła listwa wzmacniająca.
Oskrzela główne - budowa ich ścian jest identyczna jak w tchawicy (elementy chrzęstne, mięśniowe, nabłonek migawkowy i błona śluzowa), tyle że chrząstki są węższe. Lewe oskrzele jest dłuższe od prawego, natomiast prawe w porównaniu do lewego posiada większą średnicę. Oskrzela tworzą w płucach rozgałęziający się drzewiasto system. Główne rozdzielają się na płatowe, te na segmentalne, one na subsegmentalne i jeszcze dalsze. Wszystkie kolejne oskrzela mają coraz mniejszą średnicę, wszystkie posiadają chrząstkę. Od tych najmniejszych odchodzą oskrzeliki - już bez chrząstki w ścianie, które po kolejnych podziałach stają się oskrzelikami płucnymi, zawierającymi w ścianie pęcherzyki płucne. One również dzielą się kilka razy, aż podział ten kończy się na przewodach pęcherzykowych prowadzących bezpośrednio ku pęcherzykom płucnym.
Płuca - mają kształt podobny spłaszczonemu stożkowi. Zbudowane są z drzewa oskrzelowego, pęcherzyków płucnych i tkanki śródmiąższowej, a pokrywa je opłucna płucna (jej powierzchnia jest wilgotna, co ułatwia płucom ruch). Prawe płuco jest większe i dzieli się na trzy płaty, a lewe na dwa. Pęcherzyków płucnych jest około 300 milionów. Mają kulisty kształt, tworzą je komórki nabłonkowe otoczone tkanką łączną, oplata je sieć delikatnych naczyń włosowatych. To właśnie tu dochodzi do wymiany gazowej. Pojemność płuc jednorazowo pobiera się 500 ml powietrza tzw. objętość oddechową, z czego 350 ml trafia do pęcherzyków, reszta wypełnia przestrzeń martwą. Przy maksymalnym wdechu (do maksymalnego wypełnienia płuc) do 500 ml dopełnić można 250 ml, uczestniczą w tym dodatkowo: mięsnie ząbkowate przednie i mięsień czworoboczny.
Choroby układu oddechowego
Układ oddechowy spośród wszystkich układów człowieka jest najbardziej narażony na działanie świata zewnętrznego, a przede wszystkim na zarazki obecne w powietrzu. Z tego też względu chorobami układu oddechowego są bardzo często infekcje i zakażenia dróg oddechowych, zwłaszcza górnych. Najczęściej występują infekcje wirusowe. Nie są to zazwyczaj infekcje groźne czy wymagają specjalnego leczenia, poza przyjmowaniem leków, które łagodzą objawy choroby. Rzadsze są bakteryjne infekcje układu oddechowego. Zakażenie może właściwie dotyczyć każdego odcinka dróg oddechowych. Częste są infekcje pneumokokowe, najniebezpieczniejsze za to są infekcje gronkowcowe, w których klasyczna antybiotykoterapia bywa często nieskuteczna. Bardzo niebezpieczna jest gruźlica płuc. Udało się ją jednak ograniczyć i uczynić chorobą dość rzadką dzięki szczepieniom ochronnym. W ostatnich latach obserwuje się jednak wzrost zachorowań na gruźlicę. Często też ludzie cierpią na różnego rodzaju alergie, dotykające układ oddechowy. Przykładem takich alergii są: astma oskrzelowa czy katar sienny. Jest jednak bardzo wiele chorób, które powstają w wyniku szkodliwego działania samego człowieka, głównie palenia papierosów. Palenie papierosów powoduje raka płuc i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Wiele ludzi cierpi na pylice, które są związane z wykonywanym zawodem.
Człowiek wdychając powietrze narażony jest na atak mikroorganizmów i szkodliwe działanie substancji drażniących, do których zaliczyć można, zarówno wszelkie pyły naturalne i przemysłowe jaki i gazy. Wśród mikroorganizmów atakujących układ oddechowy człowieka znajdują się: bakterie, grzyby i pierwotniaki. Bardzo często również czynnikami chorobotwórczymi są wirusy, których nie można nazwać mikroorganizmami, ale nie można też powiedzieć, że są cząstkami martwymi, dlatego mikrobiolodzy mówiąc o mikroorganizmach mają zwykle na myśli także i wirusy. Układ oddechowy posiada swoje mechanizmy obronne i zabezpieczające go przed szkodliwym działaniem czynników zarówno żywych jak i martwych. Niestety , czasem czynniki te zawodzą i wtedy pojawia się choroba, zwłaszcza gdy dojdzie do obniżenia odporności. Choroby dotykające układ oddechowy mogą mieć ostry przebieg lub łagodny. Mogą też rozwijać się stopniowo i niepostrzeżenie przez wiele lat, aby w końcu osiągnąć zaawansowane i niebezpieczne dla życia stadium. Niektóre choroby mają postać przewlekłą i wymagają ciągłego leczenia. Objawy chorób układu oddechowego nie zawsze są jednoznaczne, czyli nie można na ich podstawie postawić diagnozy. Konieczne są zazwyczaj badania, nieraz zaawansowane. W każdej jednak chorobie układu oddechowego człowiek powinien wykazywać czujność i w przypadku podejrzenia ostrej choroby powinien zgłaszać się jak najszybciej do lekarza. Dotyczy to szczególnie chorób, które rozpoczynają się od postaci utajonej i bezobjawowej , a kończą się całkowitą niewydolnością układu oddechowego i śmiercią. Dużo jest chorób które rozwijają się skrycie, zwłaszcza na początku. Człowiek zazwyczaj niczego nie podejrzewa i nie zgłasza się do lekarza. Z tego powodu choroba potrafi przybrać niebezpieczną zaawansowaną postać. Przykładem jest nowotwór złośliwy płuc.
Każdy człowiek odznacza się inną odpornością i podatnością na choroby układu oddechowego. Niektórzy ludzie rodzą się już z chorobami układu oddechowego, przykładem takiej choroby jest mukowiscydoza. W przypadku każdej choroby układu oddechowego czynnikiem pogarszającym stan chorego, nasilającym chorobę czy nawet wywołującym ją jest palenie papierosów. Są zawody w których ryzyko wystąpienia niektórych przewlekłych chorób płuc jest bardzo duże i bezpośrednio związane z wykonywanym zawodem. Do tego typu chorób należą pylice płuc, na które narażeni są np. górnicy. Ludzie z obniżoną odpornością ( np. ludzie leczeni lekami immunosupresyjnymi lub chorzy na AIDS ) są bardzo narażeni na infekcje układu oddechowego. W układzie oddechowym występują zazwyczaj choroby, które powstają i rozwijają się właśnie tutaj. Takimi chorobami są choroby wirusowe, bakteryjne i grzybicze oraz nowotwory i alergie, np. astma, katar sienny. Zdarza się i tak, że choroby obejmujące cały organizm ( tzw. choroby układowe ) opanowują w końcu układ oddechowy. W płucach zwykle wykrywa się przerzuty nowotworowe pochodzące z innych narządów, w których nawet się nie ujawniają. Układ oddechowy, a zwłaszcza płuca, związany jest z układem krążenia. Z tego też powodu choroby w obrębie układu krążenia dotykają układ oddechowy. Należy podkreślić, że krew płynie bezpośrednio z serca ( z prawej komory) do płuc, gdzie ulega utlenowaniu i stąd wraca ponownie do serca ( do lewego przedsionka, a z niego do lewej komory ), skąd jest już transportowana na cały organizm.
Choroby układu krążenia dają różne objawy, zależne od rodzaju choroby, jej umiejscowienia w obrębie układu. Objawy ogólnoustrojowe nie są specyficzne i mogą być oznaką innych chorób, które wcale nie powstają w układzie oddechowym. Tego typu objawy , to: gorączka, osłabienie organizmu, utrata masy ciała, utrata apetytu, pocenie nocne, anemia, bóle mięśni i stawów. Choć są to objawy ogólne, to mogą świadczyć o bardzo poważnej chorobie.
Typowymi objawami chorób bezpośrednio związanych z układem oddechowym są: uczucie duszności, trudności w zaczerpnięciu głębszego oddechu, sinica twarzy spowodowana niedotlenieniem, ból w klatce piersiowej, który zwykle nasila się przy głębszym wdechu; chrypka, kaszel, domieszka krwi w odksztuszanym śluzie, zmiana lub utrata głosu, zatkany nos , wyraźne świsty słyszane w czasie oddychania. Ból w klatce piersiowej wcale nie musi być objawem chorób układu oddechowego, ale np. zawału. Również duszność może być objawem ogólnym, a nie charakterystycznym. Dusznością może się objawiać choroba serca lub nerwica. Pomimo tego jednak duszność często jest typowym objawem chorób układu oddechowego, a zwłaszcza chorób płuc i skrzeli. W mniej zaawansowanych chorobach objaw ten pojawia się dopiero w czasie wysiłku, jednak w chorobach zaawansowanych występuje nawet w czasie spoczynku. Chory człowiek, u którego występują duszności często przyjmuje pozycję siedzącą, z tułowiem pochylonym do przodu. Jest to pozycja ułatwiająca choremu oddychanie i pozwalająca uaktywnić dodatkowe mięśnie, które ułatwiają oddychanie. W czasie wdechu udział biorą mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i mięsień przepony. Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne w wyniku skurczu umożliwiają wdech poprzez zwiększenie objętości klatki piersiowej na jej obwodzie, natomiast skurcz mięśni przepony powoduje obniżenie tłoczni brzusznej. Dzięki takim skurczom możliwe jest dostanie się powietrza do płuc. Wydech jest czynnością bierną, nie wymagającą skurczu żadnych mięśni i następuje samoczynnie. Bóle w klatce piersiowej zazwyczaj dotyczą opłucnej, a nie samego układu oddechowego. Zazwyczaj zapalenie opłucnej jest przyczyną nieprzyjemnego bólu. Również przy stanach zapalnych krtani i tchawicy pojawiają się bóle, często dość silne, jednak w miarę szybko ustępujące. Kaszel jest objawem bardzo wielu chorób układu oddechowego. Polega on na silnym usuwaniu powietrza, dzięki czemu może zostać usunięta wydzielina z płuc. W usuwaniu tej wydzieliny pomaga dodatkowo rąbek migawkowy, czyli system małych rzęsek, które poruszając się przemieszczają śluz i zawarte w nim zanieczyszczenia. Są różne rodzaje kaszlu, jednym z nich jest kaszel suchy, występujący przy wirusowych infekcjach dróg oddechowych, przy zapaleniu błony surowiczej powlekającej płuca ( czyli opłucnej ) i przy schorzeniach śródpiersia. Wilgotny kaszel towarzyszy wydzielaniu plwociny. Występuje on w chorobach bakteryjnych, przy ropniu płuca, w chorobach nowotworowych oskrzeli. Jeśli mokry kaszel utrzymuje się przez wiele miesięcy, to może on być objawem POChP ( przewlekła obturacyjna choroba płuc ). Ciągły kaszel występuje również u nałogowych palaczy, u których jest wywołany przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. Kaszel może też towarzyszyć, a zwłaszcza poprzedzać, napad astmy. U niektórych ludzi astma objawia się też kaszlem, zwłaszcza u małych dzieci. Również niektóre leki mogą być przyczyną kaszlu. Rzadki, ale spotykany jest kaszel nerwowy, który nie jest objawem żadnej niebezpiecznej choroby płuc, ale pojawia się w czasie silnego zdenerwowania. Jeżeli kaszlowi towarzyszy ropna wydzielina ( w kolorze żółto- zielonym ), to jest ona objawem zakażenia bakteryjnego. Jeśli plwocina jest ropna, a do tego cuchnąca, to może ona wskazywać na ropień płucny, który otworzył się do oskrzeli; lub na raka płuc. Plwocina z domieszką krwi jest niepokojącym sygnałem, gdyż może świadczyć o chorobie nowotworowej płuc, do tego zaawansowanej. Jeśli krew pojawia się w plwocinie osoby cierpiącej na przewlekłą chorobę płuc, to prawdopodobnie ta choroba jest przyczyną pojawienia się krwi. Stosowanie zwykłych środków obkurczających błonę śluzową nosa ( krople na katar ) też są czasem przyczyną pojawiania się krwi w plwocinie. Jeśli w czasie oddechu człowieka da się słyszeć świsty i szmery, to oznacza że jest on chory na astmę oskrzelową. Jednak niektóre infekcje wirusowe mogą objawiać się takimi świstami, zwłaszcza u dzieci. Świsty oddechowe pojawiają się też przy przewlekłych zapaleniach oskrzeli. Świst zawsze jest spowodowany skurczeniem dróg oddechowych, zwłaszcza oskrzeli. Za skurcz oskrzeli odpowiedzialna jest warstwa mięśni gładkich. Jest to reakcja na czynnik o działaniu alergizującym, np. pyłki traw, pyły przemysłowe, gazy, żrące opary, kurz, roztocza. Czasem świst może być objawem tworzących się guzków w obrębie strun głosowych ( u osób często używających głosu np. śpiewaków, nauczycieli ).
Choroby układu oddechowego mogą mieć najróżniejszy przebieg i umiejscowienie. Podczas ich wystąpienia mogą pojawić się bóle gardła, wydzielina z nosa i z oskrzeli, kaszel, gorączka, katar. Często pojawiają się też bóle mięśni i stawów. W okresie intensywnego pylenia roślin wiele ludzi wykazuje objawy, które przypominają wirusowe zakażenia dróg oddechowych. Alergii na pyłki towarzyszy katar sienny. Wystąpienie alergii w drogach oddechowych nie jest wcale oznaką osłabienia odporności organizmu, ale wręcz przeciwnie-zbyt silnej reakcji układu odpornościowego na alergen. Jeśli człowiek zachoruje na infekcję wirusową dróg oddechowych, to często pojawia się po niej infekcja bakteryjna. W tym przypadku można przypuszczać, że układ immunologiczny jest osłabiony i to z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego. Często zdarza się, że w zakażeniach wirusowych lekarze przepisują pacjentowi antybiotyk. Jest to postępowanie niewłaściwe, gdyż antybiotyki nie niszczą wirusów, a tylko osłabiają w tym przypadku układ odpornościowy i umożliwiają bakteriom wtargnięcie do organizmu. Antybiotyki naruszają równowagę mikrobiologiczną dróg oddechowych, niszczą naturalną mikroflorę i z tego powodu pojawiają się szczepy oporne na antybiotyk, które infekują organizm. U chorych na zapalenie krtani występują objawy podobne do objawów kataru, jednak może pojawiać się chrypka lub zanik głosu. Kaszel zazwyczaj jest suchy. Gdy stan zapalny obejmie tchawicę i oskrzela, to u chorego może pojawić się silny ból i pieczenie w piersiach, pojawiające się podczas kaszlu.
Jedną z bardzo groźnych chorób układu oddechowego ( i nie tylko, choć w 90% przypadków gruźlicy dotyczy płuc ) jest gruźlica. Bakterią odpowiedzialną za wywoływanie choroby jest prątek gruźlicy ( Mycobacterium tuberculosis ). Objawy gruźlicy to: kaszel, który się utrzymuje; osłabienie organizmu, ciągłe zmęczenie, pocenie nocne, podwyższona temperatura ciała, utrata apetytu, chudnięcie. Czasem pojawiają się też bóle w klatce piersiowej i krwioplucie, jednak są to objawy bardzo rzadko występujące. Gruźlicę płuc wykrywa się przede wszystkim przy pomocy zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Można też wykonać próbę tuberkulinową, której mocno dodatni odczyn może świadczyć o rozwoju gruźlicy. Choroba została w ubiegłym stuleciu zażegnana dzięki szczepieniom ochronnym i antybiotykoterapii. Obecnie jednak gruźlica ujawnia się i to coraz bardziej. Powszechnie stosowane w lecznictwie antybiotyki nie są skuteczne w walce z prątkiem gruźlicy. U chorych na gruźlicę stosuje się co najmniej 2-3, a nawet 4 antybiotyki jednocześnie, ponieważ prątki szybko nabierają odporności. Pierwszym stosowanym w zwalczaniu gruźlicy antybiotykiem była streptomycyna. Obecnie stosuje się izoniazyd, rifampicynę i etambutol, a także inne leki nowej generacji. Leczenie gruźlicy trwa minimum 6 miesięcy, a czasem rok. Jeśli chory przestanie w tym czasie zażywać antybiotyki, nawet na krótko, to po ponownym rozpoczęciu ich zażywania nie będą już skutkować, ponieważ prątki uodparniają się na nie. Konieczne wtedy jest zastosowanie innych antybiotyków, jednak leków przeciwgruźliczych wcale nie jest dużo i może być problem ze znalezieniem tych właściwych, na które bakteria gruźlicy będzie wrażliwa. Prątek gruźlicy wnika do organizmu drogą kropelkową, czyli wraz z wdychanym powietrzem. Osiedla się w płucach, gdzie zaczyna się namnażać i niszczyć zainfekowaną tkankę. Organizm broniąc się otacza skupiska bakterii wapienną otoczką, która jednak powoduje trwałe uszkodzenie tkanki płucnej. Zwapnienia nazywane są gruzełkami i na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej widoczne są jako jasne plamy. Choroba może tkwić w człowieku nie dając objawów nawet przez wiele lat. Po pewnym czasie jednak, zwłaszcza w okresie osłabienia organizmu ( np. podczas choroby ) prątki gruźlicy wydostają się z wapiennej otoczki i rozprzestrzeniają się w organizmie. Infekują inne narządy, np. nerki, kości, stawy, układ pokarmowy. Przedostają się też do węzłów chłonnych powodując ich powiększenie.
Chrorby układu oddechowego są prawie zawsze uleczalne. Zakażenia bakteryjne układu leczy się szybko i skutecznie z zastosowaniem antybiotyków. Konieczne czasem bywa określenie lekooporności bakterii. W tym celu pobiera się plwocinę od pacjenta i wykonuje badania mikrobiologiczne. Najpierw należy określić, jaka bakteria wywołuje chorobę. Przy pomocy ezy dokonuje się posiewu plwociny na odpowiednich pożywkach bakteryjnych. Bakterie rosną na pożywce w temperaturze 37 stopni C. Jeśli wyrosną (co ma miejsce po ok. 2 dobach, w większości przypadków), to identyfikuje się je i oznacza ich antybiogram, czyli zestaw antybiotyków, na które są odporne, a na które wrażliwe. Lekarz nie powinien leczyć pacjenta antybiotykami bez ustalenia rodzaju i lekowrażliwości bakterii. Jest to bardzo ważne, gdyż podawanie nieskutecznego antybiotyku może prowadzić do uodparniania się bakterii i rozprzestrzeniania się stanu zapalnego, co może być nawet groźne dla życia pacjenta.
Astma jest chorobą, która dziś podlega dość skutecznemu leczenie, dzięki istnieniu nowoczesnych środków farmakologicznych. W przypadku ataku astmy chory powinien zastosować inhalator, czyli substancję, która działa rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli. Po inhalacji atak zwykle ustępuje w krótkim czasie. Najważniejsze jest jednak zapobieganie chorobie poprzez leczenie wszelkich stanów zapalnych oskrzeli. Nie należy zaniedbywać nawet najbardziej błahych chorób układu oddechowego, gdyż mogą się one przerodzić w poważne, wręcz zagrażające życiu ciężkie choroby.
Jesli chodzi o leczenie nowotworów w Polsce, to są one w większości przypadków nieuleczalne z powodu zbyt późnego zgłaszania się pacjenta do poradni onkologicznej. Nowotwory należy wykrywać jak najwcześniej. W przeciwnym razie ulegają one zezłośliwieniu i dają groźne dla życia przerzuty. Jeśli człowiek zauważa u siebie kaszel, który utrzymuje się długo ( nie przemija przez okres dłuższy, niż miesiąc), to należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, wykonać badanie wykluczające lub potwierdzające nowotwór. Jeśli nowotwór zostanie wykryty, to należy jak najszybciej rozpocząć leczenie.
W wielu chorobach układu oddechowego, szczególnie tych przewlekłych, lekarz przeprowadza badanie spirometryczne. Ma ono określić, w jakim stanie jest układ oddechowy. U zdrowego człowieka płuca mają określoną pojemność, która u chorych może być nieprawidłowa. Lekarz przy pomocy spirometru sprawdza, jaka jest pojemność płuc, a przez to kondycja i stan układu oddechowego. Spirometria bada też oczywiście pojemność oskrzeli.
Spirometria to badanie podstawowe w wykrywaniu POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc). POChP cechuje się dusznościami, początkowo występującymi w czasie wysiłku, ale w miarę rozwoju choroby, duszność pojawia się przy lekkim wysiłku aż w końcu występuje w stanie spoczynku. Choroba pojawia się w następstwie narażenia dróg oddechowych na działanie czynnika drażniącego, czyli pyłu, dymu, substancji drażniących. Najczęściej spowodowana jest paleniem tytoniu. Jest chorobą nieuleczalną, jednak gdy zacznie się wcześnie zapobiegać jej rozwojowi, to da się ją powstrzymać. Gdy nie jest leczona, prowadzi zwykle do śmierci.
Chorobami płuc zajmuje się dużo różnych dziedzin medycyny. Chorobami krtani i gardła zajmuje się laryngologia. Otolaryngologia dodatkowo zajmuje się chorobami uszu. Jeżeli mamy problemy z płucami, to należy zgłosić się do pulmunologa. Alergiami zajmuje się alergologia. Dawniej gruźlicą płuc zajmowała się ftyzjatria, a obecnie choroba ta jest przedmiotem badań pulmunologicznych . Na podstawie prostego badania osłuchowego klatki piersiowej lekarz ocenia stan układu oddechowego pacjenta. Jeśli słyszy szmery w czasie oddychania, to mogą one świadczyć o rozedmie płuc. Zapalenie oskrzeli manifestuje się świstami, a przy zapaleniu płuc lekarz słyszy w słuchawkach trzeszczenie. Lekarz może też opukiwać klatkę piersiową, gdyż pomaga mu to stwierdzić, czy w opłucnej nie ma płynu wysiękowego. Opłucna nie powinna zawierać płynu, a jego obecność świadczy o chorobie i jest stanem patologicznym. Badanie węzłów chłonnych poprzez dotyk pozwala sprawdzić, czy nie są powiększone. Jeśli są, to można stwierdzić, że w organizmie chorego występuje infekcja, np. zapalenie płuc albo gruźlica. Inne badania to np. USG klatki piersiowej czy tomografia komputerowa.
Bibliografia:
Artykuł lek. med. Ryszarda Feldmana, ordynatora III Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Praskim p. w. Przemienienia Pańskiego w Warszawie
Choroby układu oddechowego red. Ewa Rowińska-Zakrzewska, red. Jan Kuś, PZWL - Wydawnictwo Lekarskie
11