FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA
ĆWICZENIE 4
18.11.2007
Temat: Układ pokarmowy.
Układ pokarmowy składa się z:
Jama ustna
Gardło
Przełyk
Żołądek
Jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte)
Jelito grube (część wstępująca, poprzecznica, esica, odbyt)
Jama ustna.
Zęby - człowiek posiada 32 sztuki, ułożone symetrycznie między górnym a dolnym łukiem zębowym. Każdy łuk dzieli się na prawy i lewy. Z przodu wyróżniamy siekacze (2 sztuki), kieł (1), przedtrzonowe (2) i trzonowe (3). Siekacze są odpowiedzialne za cięcie, chwytanie; kieł podobnie; zęby trzonowe i przedtrzonowe - mają powierzchnie płaskie, odpowiadają za miażdżenie, rozcieranie, rozdrabnianie. Człowiek jest wszystkożercą. Posiadamy również uzębienie mleczne - 20 sztuk - które nie mają silnego unerwienia, wypychane są przez zęby ostateczne. Ząb zamocowany jest w zębodole, otoczony więzadłem, wisi na włóknach kolagenowych, skośnie również przymocowany więzadłami, dzięki czemu pracuje lekko, ugina się. Więzadła idą również ku górze zęba. Więzadła okrężne otulają ząb i zapobiegają jego huśtaniu się na boki. Na zęby działają siły: siła zgniotu (siekacze wytrzymują ucisk na jeden ząb od 15 do 20 kg; trzony do 150 kg). Zębiną żywi się paciorkowiec. Szkliwo jest najtwardszą tkanką organizmu zajmuje 6 pozycję w 10-sklowej skali Mossa. Zęby maja za zadanie trawienie mechaniczne.
Język - zbudowany z mięśni poprzecznie prążkowanych. Biegną one wzdłuż, poziomo i pionowo języka. W korze mózgowej mózgu znajduje się duża powierzchnia dla języka, dlatego jest taki ruchliwy. Jest odpowiedzialny za formowanie kęsów, tonację i modyfikację dźwięków oraz jest narządem smaku: słodki, kwaśny, słony, gorzki.
Ślinianki- mamy 3 pary: przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe. Ślina zbudowana jest z wody, białka, polisacharydów dzięki czemu jest pienista, posiada również elektrolity co nadaje smak ślinie oraz enzymy - amylaza ślinowa - która trawo węglowodany. Lizozym - substancja bakteriobójcza. Ślina ma czynnik, który pobudza wzrost naskórka (działa na uszkodzony naskórek, tworzy ziarninę i później powstaje blizna).
Gardło.
Krzyżują się tutaj drogi oddechowe i pokarmowe. W gardle wyróżnia się migdałki, które są odpowiedzialne za ochronę.
Przełyk.
Biegnie od gardła do żołądka. Ma kształt rurki. Ma na celu przenieść pokarm przez śródpiersie. Przełyk ociera się o aortę i inne naczynia krwionośne. Ściana przełyku do 1/3 górnej części zbudowana z mięśni poprzecznie prążkowanych. Faza połykania aż do przełyku trwa 1,5 sec, krtań się zamyka oraz nozdrza tyle i jama ustna. Odruch połykania do języka to faza odwracalna, dalej natomiast jest już nieodwracalna. Pokarm w przełyku jest ok. 5 sec, na końcu przełyku znajduje się zwieracz.
Żołądek.
Rozszerzenie przewodu, worek, pokarm jest tutaj przechowywany.
Zbudowany: Ściana żołądka to mięśnie gładkie, nie mamy wpływu na skurcze i na pokarm w żołądku. Zbudowany jest z 3 warstw: błon, mięśniówki. Ułożone są wzdłuż, w poprzek i skośnie co nadaje mobilność i różne ruchy.
Ruchy okrężne i skurcze. Żołądek posiada przewężenie, które porusza się z falą perystaltyczną - kurczenie, obkurczanie obrączkowate, posuwanie na bok, miejsce za miejscem i następnie dochodzi do rozkurczu - przesuwanie treści pokarmowej. Żołądek po to jest ruchliwy aby mieszać i dotrawiać to co nie do końca było rozdrobnione.
Trawienie chemiczne - budowa błony śluzowej żołądka. Zbudowana jest z komórek głównych (produkujących pepsynogen - nieaktywna forma pepsyny - która trawi białka, wiązania peptydowe; białka rozrywane są kawałek po kawałku, tylko białka pochodzenia zwierzęcego).
Komórka okładzinowa - kwas solny HCl, pompa protonowa (zjonizowany atom wodoru). Komórki umieją napompować kwas do żołądka, pH dochodzi do 1. Kwas do trawienia białek. Pepsynogen wtedy musi wpaść do kwaśnego środowiska, aby stać się pepsyną.
Dalsze trawienie białek to denaturacja (ścinanie białek, polega na zniszczeniu 4 i 3 struktury białkowej). Kwas powoduje denaturację, a później działa już sama pepsyna.
Komórki śluzowe - galareta, pokryw powierzchnię błony śluzowej w żołądku. Jest to bariera, oddziela ścianę od niekorzystnego kwaśnego środowiska. Błonę można uszkodzić. Przewlekłe niszczenie śluzu - palenie, stres, leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, itp. Można doprowadzić do wrzodu.
Czynnik Kasta - transport opancerzony dla witaminy B12.
W żołądku treść pokarmowa zalega w zależności co zjemy - najkrócej węglowodany góra do 3 godzin; białka - trawione do 5 godzin; tłuszcze od 9 do 12 godzin.
Jelito cienkie.
Składa się z dwunastnicy, jelita cienkiego i jelita krętego.
Dwunastnica - rozpoczyna się opuszką (tuż po połączeniu z żołądkiem), a kończy przejściem w jelito czcze. W obrębie dwunastnicy znajdują się ujścia przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego (w brodawce większej dwunastnicy) oraz ujście przewodu trzustkowego dodatkowego (w brodawce mniejszej dwunastnicy).
Jelito czcze - stanowi 40% jelita cienkiego o różni się od jelita krętego większą ilością kosmków jelitowych, lepszym ukrwieniem i występowaniem tylko pojedynczych grudek chłonnych. Jelito cienkie kończy się zastawką krętniczo-kątniczą.
Trzustka - składa się z głowy (objętej przez dwunastnicę), trzonu (leżącego za żołądkiem) oraz ogona (przylegającego do śledziony). Trzustka ma dwie funkcje:
Czynność wewnątrzwydzielniczą - wydzielanie insuliny, glukagonu,
Czynność zewnątrzwydzielniczą - produkcja soku trzustkowego, który zawiera: enzymy trawiące białka, amylazę trzustkową trawiącą cukry, lipazę trzustkową rozkładającą tłuszcze, elektrolity, wodę.
Kontrola wydzielania soku trzustkowego:
Faza głowowa - na drodze odruchowej nerwu błędnego - gdy pokarm jest w jamie ustnej,
Faza żołądkowa - przechodzenie treści żołądka do dwunastnicy powoduje wydzielanie cholecystokuniny, pobudzającej komórki trzustki do wydzielania soku trzustkowego bogatego w enzymy,
Faza jelitowa - znaczne zakwaszenie treści pokarmowej przechodzącej do dwunastnicy powoduje wydzielanie sekretyny; ten hormon zwiększa wydzielanie soku trzustkowego ubogiego w enzymy, za to bogatego w węglowodany.
Wątroba - to narząd gruczołowy, zlokalizowany pod kopułą przepony. Najmniejsza jednostka morfologiczno-czynnościowa wątroby to zrazik, zbudowany z komórek wątrobowych układających się w blaszki wątrobowe. Wątroba posiada dwa rodzaje unaczynienia:
Odżywcze - składające się z tętnicy wątrobowej właściwej i z odprowadzających żył wątrobowych,
Czynnościowe - utworzone przez doprowadzającą żyłę wrotną i odprowadzające te same co w układzie odżywczym, żyły wątrobowe.
Wytwarzana w komórkach wątrobowych żółć odpływa kanalikami żółciowymi i przewodzikami żółciowymi do przewodów żółciowych. Przewód wątrobowy wspólny łączy się z przewodem pęcherzykowym w przewód żółciowy wspólny, uchodzący z przewodem trzustkowym do dwunastnicy przez brodawkę dwunastnicy większą.
Czynność wątroby:
Stanowi filtr dla związków wchłoniętych w przewodzie pokarmowym,
Spełnia czynność zewnatrzwydalniczą (wydzielanie żółci do dwunastnicy); składniki żółci to: barwniki żółciowe, hormony kory nadnerczy, sole kwasów żółciowych, cholesterol, kwasy tłuszczowe, obojętne, sole nieorganiczne i woda - ich zadaniem jest obniżenie napięcia powierzchniowego i aktywacja lipacy,
Spełnia
funkcję wewnątrzwydalniczą - wydzielanie białek osocza, enzymów i czynników krzepnięcia krwi,
Funkcja magazynowa - głównie glikogenu,
Produkcja albumin - gospodarka białkowa,
Wprowadza aminokwasy do cyklu Krebsa,
Magazynuje witaminy ADEK, żelazo,
Funkcja detoksykacyjna.
Jelito grube.
Dzieli się na jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę (wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą) oraz odbytnicę. Odbytnica rozpoczyna się bańką odbytnicy, przechodzącą następnie w kanał odbytnicy zakończony odbytem. W obrębie ściany odbytnicy można wyróżnić mięśnie: zwieracze wewnętrzny i zewnętrzny odbytu.
Rola jelita grubego to:
Wchłanianie zwrotne wody,
Wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów,
Formowanie kału,
Miejscowe występowanie drobnoustrojów wytwarzających, np. witaminy.
Jelito grube nie wydziela enzymów, a jedynie śluz. Motoryka jelita to skurcze odcinkowe, perystaltyczne, a 2-3 razy na dobę ruchy masowe przesuwające treść pokarmową do odbytnicy.
Trzy fazy trawienia:
ustno-gardłowa (przesunięcie kęsa z jamy ustnej do gardła),
gardłowo-przełykowa (kęs przechodzi przez zwieracz górny i przełyk),
przełykowo-żołądkowa (kęs przez wpust żołądka).
14