Pieśń I
Podróż Dantego rozpoczyna się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek (25 III lub 7 IV) roku 1300. Dante miał wówczas 35 lata. Poeta mówi, że jest "na połowie czasu". Zgubił drogę i znalazł się w ciemnym, gęstym lesie, szukając z niego wyjścia. Las jest alegorią świata pogrążonego w grzechach, a zgubienie drogi oznacza odejście od prawego życia (notabene ma to potwierdzenie w biografii Dantego, który po śmierci Beatrycze prowadził rozwiązłe życie i szukał pocieszenia u innych, przygodnie poznanych kobiet). Dante odczuwa trwogę, lęk (wł. paura - to uczucie będzie wielokrotnie pojawiać się podczas jego podróży przez Piekło). Gdy jednak podnosi wzrok, dostrzega w oddali wzgórze, a nad nim gwiazdę - Słońce, będące alegorią Boga.
To go uspokaja, przestaje odczuwać lęk. Chce wejść na wzgórze, gdy drogę zastępują mu po kolei trzy zwierzęta:
Pantera - alegoria zmysłowości,
Lew - alegoria pychy,
Wilczyca (potwornie chuda, mimo że pochłania wiele) - alegoria chciwości.
Ta ostatnia jest szczególnie agresywna. Dante cofa się do przepaści, gdzie nie świeci Słońce (czyli oddala się od opieki Boskiej). W ostatniej chwili, gdy już ma spaść w przepaść, na ratunek przybywa mu Wergiliusz (dla Dantego mistrz poetyckiego pióra). Wergiliusz informuje Dantego, o swoim pochodzeniu z lombardzkich mantuańczyków, że droga prowadząca do góry tak długo będzie zamknięta, aż nie nadejdzie Chart (wł. Veltro) i przepędzi Wilczycę do Piekła, gdzie jest jej miejsce. Ów Chart może oznaczać Chrystusa, który przyjdzie podczas Sądu Ostatecznego, lub jakąś postać historyczną. Jedyne wyjście z lasu to droga przez Piekło, Czyściec i Raj. Wergiliusz podejmuje się poprowadzić Dantego przez Piekło i Czyściec, w Raju ma czekać na niego osoba godniejszy przewodnik - tam stolica Najwyższego. Podróż poetów rozpoczyna się.
Pieśń II
Wergiliusz informuje Dantego, odpędzając jego strach, że został wysłany jako jego przewodnik na prośbę Beatrycze, która z Nieba zeszła do Przedpiekla (Limbo), miejsca przebywania starożytnego poety wraz z Rachelą, zoną Jakuba. Maryja za sprawą św. Lucji powiadomiła Beatrycze o losie Dantego z powodu zbłądzenia i złych wichrów. Przed nim do piekieł zstąpił Eneasz i sw. Paweł - Wybrane Naczynie. Wolą Boga jest, aby Dante odbył wędrówkę po zaświatach, Bóg będzie opiekował się nim podczas całej wędrówki. Obaj poeci kierują się w stronę Piekła.
Pieśń III
Dante i Wergiliusz docierają do ciemnej bramy Piekła, za Acherontem, na której widnieje napis:
"Przeze mnie droga w miasto utrapienia,
Przeze mnie droga w wiekuiste męki,
Przeze mnie droga w naród zatracenia.
Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki.
Wzniosła mię z gruntu Potęga wszechwłodna,
Mądrość najwyższa, Miłość pierworodna;
Starsze ode mnie twory nie istnieją,
Chyba wieczyste - a jam niepożyta!
Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją"
Ten napis oddaje dobrze charakter Piekła.
Jest to miejsce, gdzie dusze ludzkie doznają utrapienia, które ma trwać wiecznie,
Jest to miejsce będące wyrazem sprawiedliwości Bożej,
Zostało stworzone przez Trzy Osoby Boskie - Boga Ojca ("Potęgę wszechwłodną"), Syna Bożego ("Miłość pierworodną") i Ducha Świętego ("Mądrość najwyższą").
Budowa Piekła
Piekło powstało, gdy Lucyfer, największy z aniołów (jego imię oznacza "niosący światło", od łac. lux - światło), po zdradzie Boga został strącony z nieba. Zrobił przy tym ogromną dziurę w ziemi i tak powstało Piekło. W przedpieklu roztacza się równina istot pasywnych i aniołów bezstronnych - ani potępionych ani zbawionych. Jest to miejsce gnuśnych, wśród których spotyka Dante papieża Celestyna V (mara człowieka). Widzą nagie ciała biegających kąsane przez owady, krew i łzy tworzą bagna, potępionych z wszystkich stron - rozsyła Charon. Charon ma wkoło oczu płomienne obrączki, które służą za latarnie, woda w Styksie jest czarna. Nagle Piekło zatrzęsło się.
Piekło składa się z dziewięciu kręgów, zwężających się w głąb ziemi.
Pierwszy z nich to tzw. (Limbo), następne cztery zajmują ludzie popełniający grzechy wynikające ze słabej woli:
Krąg II - zmysłowi,
Krąg III - żarłocy i opilcy,
Krąg IV - skąpcy i rozrzutnicy,
Krąg V - gniewliwi.
Każdy z kręgów strzeżony jest przez jakąś mitologiczną postać:
I - Charona,
II - Minosa,
III - Cerbera,
IV - Plutona,
V - Flegiasza.
Druga część Piekła (tzw. Dolne Piekło) oddzielona jest od pierwszej murem. Za murem znajdują się bardziej zatwardziali grzesznicy:
Krąg VI - heretycy
Krąg VII - gwałtownicy (wobec bliźnich, wobec siebie samych, wobec Boga i natury)
Krąg VIII, tzw. Złe Doły, podzielony na 10 części:
1. uwodziciele
2. pochlebcy
3. świętokupcy
4. wróżbici
5. oszuści
6. obłudnicy
7. złoczyńcy
8. fałszywi doradcy
9. szerzyciele waśni
10. fałszerze.
W kręgu IX znajdują się ci, którzy zgrzeszyli zdradą - sam Lucyfer, zdrajca Boga, a w jego trzech paszczach trzej najwięksi zdrajcy ludzkości - Judasz, zdrajca Jezusa oraz Brutus i Kasjusz - zdrajcy Cezara.
Każda z grup grzeszników cierpi męki wynikające z popełnionych grzechów. Bogactwo pomysłów Dantego jest pod tym względem ogromne.
Pieśń IV
Dante i Wergiliusz zostają przewiezieni łodzią przez Charona przez rzekę Acheront i docierają do I kręgu Piekła, Przedpiekla (Limbo). .Dante obudził się i zorientował się o miejscu pobytu. Byli w Przedpieklu. Znajdują się tam dusze szlachetne, które przez to, że przyszły na świat przed Chrystusem, nie mogły zostać zbawione. Punktem centralnym przedpiekla jest szlachetny zamek (Nobile Castello - otoczony siedmioma murami i rzeczką), rezydencja wielkich poetów i myślicieli świata pogańskiego i nie tylko (m.in. Homera, Horacego, Owidiusza, Cezara, Euklidesa, Ptolemeusza, Talesa, Awerreosa) oraz postaci mitologicznych na łąkach (Hektora, Elektry, Eneasza oraxz autentycznych Saladyna, Kornelię). Postaci biblijne zostały doprowadzone przez Chrystusa do Nieba. Ujrzeli cztery nadchodzące cienie - z mieczem stał Homer, z uśmiechniętymi oczami Horacy, za nim Owidiusz i Lukan - czekali na Wergiliusza, wciągnęli go w korowód a za nim Dantego - doszli do zamku. Nie cierpią oni fizycznie, ale psychicznie, ponieważ wiedzą, tęsknią, że nigdy nie będą oglądać oblicza Boga, tylko dlatego, że urodzili się przed narodzinami Zbawiciela. Stąd atmosfera smutku, która dominuje w tym kręgu Piekła.
Pieśń V
Pieśń V przenosi nas do II kręgu, gdzie rozpoczynają się katusze fizyczne, miejsca przebywania tych, którzy zgrzeszyli zmysłowością - są niesione huraganem z miejsca na miejsce z jękiem i krzykiem - spotykają Semiramidę, cudzołożyła wobec Sycheja, Kleopatrę, Helenę Trojankę, Achillesa, Parysa, Tristana. U wejścia Minos, strażnik tego kręgu, wyznacza miejsce wiecznego pobytu duszom potępionym, owijając swój ogon dookoła ciała - ile zwojów taki krąg - dopytuje o powód przybycia. Głównymi bohaterami tej pieśni są Francesca de Rimini i Paolo Malatesta, autentyczne postaci, które żyły za czasów Dantego w Rawennie. Dante chce z nimi porozmawiać Francesca zakochała się w Paolo, który był bratem jej męża. Ich uczucie ujawniło się podczas wspólnej lektury legend arturiańskich. Gdy doszli do sceny, w której Lancelot całuje Ginewrę, ich usta same się zeszły. Gdy mąż Franceski odkrył zdradę, zamordował oboje kochanków - Dante padł ze wzruszenia..
Pieśń VI
W III kręgu spotykamy dusze grzeszące łakomstwem (golosi), które smagane są deszczem i grzęzną w błocie, dodatkowo kąsane przez Cerbera, strażnika tego kręgu - Wergiliusz nabrał błota w garści i cisnął w pysk bestii, a ten umilkł. Dante spotyka tam Florentczyka Ciacco, który przepowiada rozwój wypadków we Florencji po roku 1300 - żył on przed Dantem - wróży walki wewnętrzne, padną w 3 słońca obierając hipokrytę, który rządzić będzie długo w tyranii - są dwaj sprawiedliwi. Dante pyta o innych (Farinatę, Arrigo), którzy trafili głębiej. Koncząc pada na ziemie i grzeznie w błocie. Wergili wróży ten stan do sądu ostatecznego, a im gorsi - tym gorzej im będzie.
VII. Krąg czwarty - po lewej skąpcy i po prawej rozrzutni, podzieleni na dwie części - grupy dźwigające ciężary w krwawym błocie, nacierające na siebie, walczące między sobą nieustannie. Strzeże ich zezwierzęcony Pluton, czyli gniew i złość. Dante spotyka też piękną kobietę - Fortunę. Na koniec poeci stają nad brzegiem błotnistego Styksu, w którym pogrążeni są gwałtownicy.
VIII. Krąg gwałtowników. Ujrzeli dwie wieże i dwa płomyki przeciw trzeciemu. Przewoźnik Flegiasz zostaje zmuszony do przewiezienia wędrowców przez Styks. Z wody wynurza się topielec - Wegili odpędził go wiosłem i błogosławił Dantego. Mara chciała Filipa Argenti. Poeci stają pod murami miasta Disa (Lucyfera) na czerwonej skale, lecz demony nie chcą ich wpuścić (każą Wergilemu zostawić Dantego, by sam szukał drogi powrotu). Dante jest przerażony, a Wergiliusz zdezorientowany, ale pociesza poetę.
IX. Wkroczyć chcą nieśmiało - raz tylko Erykte wczesniej dozwoliła wejścia Na murach grodu pojawiają się trzy Furie, drące piersi i klaszczące i przywołują Meduzę- której widok powoduje śmierć. Wergiliusz zakrywa Dantemu oczy, by nie zabił go widok stwora. Przychodzi Anioł, i nic nie mówiąc otwiera wrota miasta Disa - odgrażał się buntownikom przeciw Panu pokazując przykład Cerbera. Poeci wchodzą do kręgu szóstego - pokutują tu heretycy, ich groby płoną ogniem o różnym nasileniu. Płyty nagrobne są uchylone, można oglądać duchy i z nimi rozmawiać. Jest Wielka Sobota
X. Zmarli zbiorą się na Sądzie w dolinie Jozafata. Dante rozmawia z dwoma heretykami, w pobliżu leży też Epikur (jeden z nich to przeciwnik polityczny Dantego, Farinata degli Uberti przepowiada jego wygnanie za 50 miesięcy, choć Dante wróży mu ozyskanie świetności rodu za czyny, drugi natomiast to ojciec przyjaciela, Guido Cavalcantiego, Cavalcante - pyta się o syna, czy jeszcze żyje. Źle interpretuje słowa Dantego, później jednak wyjaśniono mu, że syn żyje nadal.) Dante bardzo przeżywa zapowiedź wygnania.Farinata mówi mu o obecności w tym kręgu Fryderyka II Wergiliusz pociesza go wizją rychłego spotkania z Beatrycze, która ukaże mu dalszą przyszłość. Szli w dolinę witającą ogniem.
Pieśń XI
Dante wspomina papieża Anastazego, sprzyjającego herezji. Wergili tłumaczy Dantemu strukturę dalszych części Piekła. W kręgu VII, podzielonym na trzy rejony, przebywają gwałtownicy. W każdym rejonie znajdują się gwałtownicy innego rodzaju: przeciwko innym ludziom, przeciwko samemu sobie i przeciwko Bogu. W kręgu VIII przebywają fałszerze, oszuści i inni ludzie podstępni. Ostatni krąg, IX, przeznaczony jest dla zdrajców oraz tych, którzy nadużywali zaufania innych. Grzechy fizyczne są lżej karane niż grzechy rozumu.
XII. Wielka Sobota. Rejon pierwszy kręgu siódmego - gwałtownicy nurzani w gorącej krwi w rzece Flegeton. Centaurowie ranią z łuków tych, którzy chcą się wynurzyć. Dante wspomina centaura Chirona- wychowawcę Achillesa. Chiron mówi o Aleksandrze, Dionizjuszu, Azzolino jako o tyranach. Jeden z nich - Nessus - opowiada poetom o tym rodzaju potępieńców. Krąg jest strzeżony przez Minotaura, syna Minosa i Pazyfae.
XIII. Rejon drugi kręgu siódmego - samobójcy zaklęci w pnie zarośli, dziobane przez Harpie, a także rozrzutnicy ścigani przez dzikie psy. Tam paskudne krajobrazy gęstwiny pełne harpii - o ludzkich twarzach, skrzydłach, pierzastym ciele i szponach. Wergili prosi Dantego o odłamanie gałązki - na co jęknęła. Wergili przeprasza. O mękach opowiada Pier della Vigna, poeta sycylijski (popełnił samobójstwo twierdząc, że nie jest winny zarzucanej mu zdrady) - prosi o wskrzeszenie jego pamięci na ziemi. Z lewej strony nadbiegły 2 mary, proszące o śmierć - Lano i jego druh - gonieni przez stado czarnych suk, ażdo schwytania. Dante i Wergili schowali się w krzewy, które wspominały Jakuba da Sant'Andreę- były uosobieniem florenckiego wisielca - z miasta które zmieniło patrona z Marsa na Jana Chrzciciela.
XIV. Trzeci rejon - bluźniercy (gwałtownicy przeciw Bogu). Leżą nadzy na gorącym piasku pustyni nękani przez ognisty deszcz (pomysł zaczerpnięty z Biblii - Sodoma i Gomora). Spotykają Kapaneusa, który zginął z rąk Zeusa w bitwie pod Flegrą - był on jednym z Siedmiu przeciw Tebom. Na końcu pieśni umieszczono opowiadanie o początku rzek piekielnych (powstały z łez starca kreteńskiego, legendarnego posągu z góry Ida, przedstawiającego kolejne etapy rozwoju ludzkości. Zbudowany ze złota (głowa), srebra(ramiona), mosiądzu, żelaza i gliny - a prawa stopa z terakoty - woda płynie z pęknięć pomnika - z niej Acheront, Styks i Flegeton które zlewają się w Kocyt - Dante pyta o Lete, lecz ona poza piekłem płynie)
XV. Rejon innych gwałtowników - sodomitów. Docierają na brzegi. Dante spotyka swego przyjaciela i mistrza - Brunetto Latiniego. Ucieka on przed ognistym deszczem, musi więc rozmawiać z Dantem jednocześnie idąc (inaczej musiałby leżeć na gorącym piasku przez następne 100 lat). Mówi o dobrych znakach dla Dantego wśród gwiazd. Zapowiada Dantemu wygnanie, krytykuje zło, które ogarnęło Florencję. Na koniec przedstawia poecie kilku towarzyszy niedoli - mądrych i kapłanów - Franciszek Accorso.
XVI. Cały czas mijają ich zastępy sodomitów. Spotykają trzech florentczyków niby- zapaśników: Guido Guerrę, Tegghiaio Aldobrandiego, Jacopo Rustitucci , którym Dante nakreśla sytuację obecną w mieście (zepsucie, zło, pogoń za bogactwem. Obwinia za to nowo przybyłą ludność, głównie wiejską). Gdy docierają do wodospadu Flegetonu, Dante, na polecenie Wergiliusza, rzuca doń swój pas. Pasem tym miał pokonać panterę. Na ten znak ma przybyć potwór Gerion - chytrość i oszustwo. Jest ranek Wielkiej Soboty.
XVII. 3 rejon VII kręgu - dla lichwiarzy. Na dany znak przybywa Gerion (wąż o obliczu człowieka, z jadowitym ogonem, na stałe przebywający w kręgu ósmym). Pełen obrzydzenia Dante na grzbiecie potwora leci do lichwiarzy - siedzą na piasku i rękoma próbują chronić się przed ognistymi kulami. Na szyjach wiszą torby z rodowymi herbami. Dante rozpoznaje kilku florentczyków. Następnie poeci na grzbiecie Geriona schodzą do ósmego kręgu. Dante porównuje się do Ikara i Featona (syna Słońca).
XVIII. Krąg ósmy - Malebolge (bolgia - worek, czeluść); podzielony jest na dziesięć czeluści. W pierwszej biegną, spotykając się, w dwóch rzędach popędzani wciąż przez diabłów stręczyciele i uwodziciele. Wśród nich dość znany florentczyk, Venedico Caccianemico, który wydał swą siostrę, Ghisolabelle, a także Jazon, wódz Argonautów, który uwiódł Isifilię i Medeę. W drugiej czeluści spotyka Dante pochlebców zanurzonych w kale, wśród nich nierządnicę Taidę. Wszyscy zostają potępieni przez poetę,
XIX. Czeluść trzecia - w wywierconych w skale otworach tkwią głowami w dół symoniacy, a ich stopy płoną. Dante zauważa papieża Mikołaja III, który bierze go za Bonifacego VIII, który błaga o spowiedź. - po nim ma przyjść Klemens V, łaskawy Francuzom. Dante u tożsamia symonię zbrataniem z apokaliptyczną Bestią. Następnie Dante podkreśla zepsucie najwyższych nawet dostojników kościelnych. także cesarz Konstantyna, który darował papieżom Rzym.
XX. Most unoszący się nad czeluścią czwartą. Dante widzi w niej wróżbitów. Za to, że zbyt śmiało patrzyli w przyszłość, głowy ich przekręcone zostały do tyłu. Snują się teraz płacząc, chodzić mogą tylko do tyłu. Dante wspołczuje im i rozróżnia kilku wróżbitów (Amfiarosa, Arontasa, Tejrezjasza, wróżkę Monto - tu następuje krótka opowieść o założeniu Montui, następnie Eurypil, Kalchos, który kazał ofiarować Ifigenię) i inni, również z XIII wieku (Michał Szkot, Guido Bonatti i Asdente) Cały czas jest Wielka Sobota rano.
XXI. Czeluść piąta - oszuści zanurzeni we wrzącej smole, pilnowani przez wulgarnych i ironicznych diabłów, które nie pozwalają się im choć na chwilę wynurzyć. Na oczach poetów wrzucają do smoły starostę miasta św. Zyty. Diabły uważają mieszkańców Lukki za oszustów a szczególnie Bonturo Datiego.
XXII. Szli wśród 10 rot diabłów Diabły (m.in. Kudłacz, Psia Morda, Ostry Pazur itp.) oprowadzają gości po swym rejonie, wyławiając czasem potępieńca, by poeci mogli z nim porozmawiać. Jeden z potępionych domaga się kar dla gości - to nie jaki Ciampolo, który był szalbierzem u króla Tybalta. Kudłacz broni ich. Teraz brat Gomita, Michał Zanche. Na koniec między diabłami dochodzi do drobnej sprzeczki,za sprawą Psiej Mordy, którą poeci wykorzystują, by uwolnić się spod ich pieczy.
XXIII. Czeluść szósta - obłudnicy poruszają się tu z mozołem pod ciężarem ołowianek kapy. Dante odróżnia zakon Frati godenti (Bracia Używający Życia), powstały w Bolonii (z założenia mieli pomagać, ale tak naprawdę byli bezwzględnymi wyzyskiwaczami). oraz Annasza i Kajfasza, deptanych przez współcierpiących za obłudę w procesie Poeci kierują się do ruin jednego z mostów, by przejść do czeluści siódmej. Nadal trwa ranek Wielkiej Soboty.
XXIV. Z trudem docierają przez skały i granie ryzykując śmierć - widzą Złe Doły zemdlony Dante wstaje pokrzepiony słowami Mistrza. Dostrzegł kompletne ciemności do których prosił o doprowadzenie. Czeluść siódma - złodzieje nadzy, kąsani przez węże i inne gady (mają wężowe kajdany), rozsypują się w proch, by znów powstać i stać się ofiarą gadów. Dante poznaje postać Vanni Fucci, złodzieja dóbr kościelnych. W pieśni tej znajduje się jedna z najpiękniejszych metafor - Dante porównuje swój strach z powodu krótkotrwałego zakłopotania Wergiliusza do strachu przymierającego głodem chłopa na widok szronu. Vanni Fucci chcąc ukarać Dantego zapowiada klęskę Białych, po bitwie w Piceńskiej Dolinie..
XXV. Złorzeczenia Vanni Fucci przeciw Bogu; zjawia się centaur, Fucci zostaje ukarany przez Kakusa, mitycznego smoka. Bohaterowie dostrzegają trzy duchy - jest tam Cianfa zamienony w węża, stopiony wraz z nim ciałem, Agnel o dwóch licach zlanych w jedno, tak i reszta ciała, kolejne pokąsane zostały przez żmije, które przybrały ludzki kształt, a człowiek węża Rzecz dzieje się w południe Wielkiej Soboty.
XXVI. Dostrzega Dante malutki płomyk w ciemnościach, idący w górę - Czeluść ósma - doradcy zdradzieccy zamknięci w płomieniach. Dante każe cieszyć się Florencji z aż5 złoczyńców z jej bram i wróży zły los. Dante zauważa Ulissesa który cierpi tu z Diomedesem za konia trojańskiego - zawezwał go doń Wergili - rozmwaiją o bezsensie poszukiwań, których podejmował się Odyseusz do Góry Czyścowej - za tę zuchwałość trafił do piekieł. Może on mówić za pomocą ognistego knota wystającego z płomieni.
XXVII. Ósma czeluść. Dante spotyka tu Guida - chytrego doradcę Bonifacego VIII, który wstąpił do zakonu św. Franciszka, wierząc papieżowi w wybawienie jego grzechów - lecz ten okazał się `księciem Faryzeuszy'. Toczyła się o niego rozprawa - św. Franciszek był w obowiązku bronić jego duszę, jednak wygrał Szatan. Dante atakuje Bonifacego i Czarnych, którzy dzięki podstępom Guida triumfowali. Dlatego nie wygrał procesu wpadając w paradoks chęci grzeszenia i żałowania zarazem.
XXVIII. Czeluść dziewiąta kręgu ósmego - schizmatycy i siewcy niezgody. Mają na ciele straszne rany, które nigdy się nie goją (jelita wiszą między nogami, oderwane uszy, rozcięte głowy itp.). Kara dotyka najbardziej „winne” części ciała. Wśród nich między innymi Mahomet i Ali, rozcięty przez twarz. Duchy Dolcino, Piotra z Medycyny, Moski, Curio proszą Dantego, by ostrzegł żyjących znajomych przed ich losem. Ostatni duch, Bertrand de Born, nosi w ręce swą głowę „jak latarnię”, mówi nią i widzi.
XXIX. Poeci znajdują się jeszcze w czeluści dziewiątej, Dante wyraźnie kogoś szuka. Okazuje się, że kuzyna - Geri del Bello. Ten odgrażał się gdy Dante rozmawiał z Bertrandem. Następnie przechodzą do czeluści dziesiątej - falszerzy metali i monet. Ciało ich pokrywa trąd i różnorakie wrzody, wszędzie unosi się smród, a oni siedzą na ziemi lub na czworakach po niej chodzą. Dante wymienia z nazwiska dwóch fałszerzy, spalonych w Siennie (przy okazji wydaje negatywny osąd o ogóle mieszkańców tego miasta) - Griffolino, który obiecywał nauczyć ludzi latać i Capocchia, który fałszował metale - mówi on o kompanii marnotrawnych.
XXX. Nadal czeluść dziesiąta, czyli fałszerze własnej osoby, którzy dla korzyści zmieniali tożsamość - ich szaleństwo Dante porównuje z Hekabe:
Gianni Schicci przebrał się za trupa Buoso Donatiego, by zmienić testament na korzyść dla siebie.
Myrra wkradła się do łóżka swego ojca, w którym była zakochana, z czego narodził się Adonis
Mistrz Adam - fałszerz monet, spalony we Florencji w 1280
Sinon Grek - fałszerz słowa - namówił Trojan do wprowadzenia konia
Putyfara - oskarżycielka biblijnego Józefa
Scena kończy się kłótnią Adama z Sinonem - jeden cierpi na puchlinę drugi na gorączkę.
Pieśń rozgrywa się w Wielką Sobotę po południu, kończy się bójką Adama i Sinona.
XXXI. Między ósmym a dziewiątym kręgiem poeci spotykają olbrzymów (Dante myli ich z wieżami). Jest tu Nemrod (Dantemu dźwięk jego rogu kojarzy się z rogiem Rolanda), czyli król Babilonu, który nie rozumie żadnej mowy i sam nie może nic zrozumiałego powiedzieć. Stojąc kołem giganci przypominają omasztowany zamek Montereggion, a ich głowy były wielkie jak Piotrowa szyszka. Inni giganci, Efialt, Antej, którzy chcieli dostać się na Olimp ustawiając góry jedna na drugiej, powiązani są łańcuchami. Dante chce dostrzec BriareusaJeden niezwiązany, Anteusz, który urodził się po tej walce, przenosi poetów na dno ostatniego, dziewiątego kręgu, biorąc w garść bohaterów.
XXXII. Krąg dziewiąty - zdrajcy. W tym przypadku dwa pierwsze rejony tego kręgu należą do Kaina (dla zdrajców rodzin i bliskich) oraz Antenora (dla zdrajców politycznych). Wśród zdrajców politycznych znajduje się m.in. Ganelon. Krąg dziewiąty to Cocito. Zdrajcy zanurzeni są po policzki w zamarzniętym jeziorze, Dante idąc kopie ich twarze (niekoniecznie jest to zamierzone) - spotyka tam Napoleone i Alessandro degli Alberti, Sassola Mascheroniego, Camiciona de'Pazzi - tam nadepnęli na twarz Bokki degli Abatiego, który zelżył bohaterów, gniewając Dantego, który szarpie go za włosy - był tam i Beccheria i Duoso z Duery. Schodząc dojrzeli w rowie dwa widziadła - jedno wysysało mózg drugiemu .
XXXIII. Ptolomea - dla tych, którzy nadużyli zaufania innych. Wcześniej Dante wysłuchuje historii o śmierci abp. Ugolina, jego synów i wnuków złapanych w obławie - w lochu był z synami, którzy pozwolili się zjeść widząc jak ojciec cierpi głód- cierpieli tam dotkliwie, aż pomarli (Ugolin został oskarżony o zdradę i zamknięty z nimi w wieży, i tam - zagłodzony. W Piekle gryzie teraz swego sąsiada, który go skazał - Ruggieri.) Potem widzą potępieńców trzeciego rejonu - leżą na wznak, ponad lód wystają im tylko twarze. Jeden z nich żyje jeszcze na świecie, ale w jego ciało wstąpił diabeł, dusza natomiast już pokutuje w Piekle - to brat Alberigo- sugeruje Dantemu obecność tu Branki d'Orii, który wszak żył. Dante nie chce mu nawet zeskubać lodu z oczu.
XXXIV. Bohaterowie znajdują się w centrum Ziemi. Jest noc z Soboty na Wielkanoc. Giudecca, rejon czwarty, dno Piekła - zdrajcy dobroczyńców, wśród nich - Lucyfer, cały pod lodem, o trzech twarzach - Judasza Iskarioty, Brutusa i Kasjusza - jedenej purpurowej na przedzie a dwoch na ramionach - prawe płowe a lewe czarne, pod nimi zaś skrzydła. Jego łzy tworzą Kocyt (zamarznięte jezioro), a wiatr z jego skrzydeł powoduje zamarzanie. Widzieli sterczące w lodzie ciała. Dante truchleje ze strachu. Ciało Disa wbija się w lód, tworząc szczelinę i obraca się nogami w górę - słońce wzeszło - a oni są pod południową półkulą - półkulą wód, pod Giudeccą - tam zeszli przez kudły Lucyfera. Wergiliusz wyprowadza go tunelem na drugą półkulę, gdzie wznosi się Czyściec.