ALFABET LORMA

Jedną z łatwiejszych do nauczenia się, a przy tym bardzo skuteczną metodą komunikacji, z których możemy skorzystać chcąc porozumieć się z osobą głuchoniewidomą jest Alfabet Lorma - stworzony przez głuchoniewidomego dla głuchoniewidomych. Stanowi uniwersalną metodę komunikacji, wspólną dla wszystkich głuchoniewidomych. Może służyć jako podstawowy lub przejściowy sposób porozumiewania się, jest to najbardziej praktyczny system komunikacji ze wszystkich używanych w środowisku form komunikacji dotykowej.
Lorm polega na kreśleniu linii lub stawianiu punktów na dłoni, które odpowiadają poszczególnym literom. Może to być jej wewnętrzna bądź zewnętrzna strona, prawa lub lewa ręka. Można pisać jednym palcem, a gdy osiągnie się dużą biegłość - wszystkimi na raz.
W wielu krajach europy słowo “lorm” mieści się od dawna w podstawowym słowniku każdej osoby głuchoniewidomej i jej bliskich, jak również instruktorów, nauczycieli, tłumaczy-przewodników, wolontariuszy oraz studentów pedagogiki specjalnej. Również w Polsce ta metoda komunikacji ma wielu zwolenników, a każdy tłumacz-przewodnik potrafi się nią porozumieć.
Lorm ma wiele zalet: prostota, małe ryzyko błędu, szybkie tempo przekazu, wzajemna komunikacja największej liczby osób głuchoniewidomych, komfort pracy tłumaczy. Przekazywania komunikatów za pomocą Lorma można nauczyć się w kilkadziesiąt minut. Następnie pozostaje tylko trening, aby nauczyć się szybkiego odczytywania, które jest nieco trudniejsze.

OPIS LITER NA DŁONI, WRAZ Z KOMUNIKATAMI

SAMOGŁOSKI

A, E, I, O, U:
litery ułożone są w kolejności alfabetycznej, każdej literze odpowiada jeden punkt na opuszku konkretnego palca:

• A: kciuk,

• E: wskazujący,

• I: środkowy,

• O: serdeczny,

• U: mały,

• Y: linia pozioma, przecinająca palce w połowie, poczynając od wskazującego do małego.

SPÓŁGŁOSKI

T, B, D, G, H:
linie prowadzone są wzdłuż palców - od opuszków w dół aż do nasady palców:

• T: wzdłuż kciuka,

• B: wzdłuż palca wskazującego,

• D: wzdłuż palca środkowego,

• G: wzdłuż palca serdecznego,

• H: wzdłuż palca małego,

• F: ściskamy równocześnie dwa złożone palce - wskazujący i środkowy, w okolicach opuszków,

• L: długa linia prowadzona od czubka palca środkowego przez całą dłoń,

• P: linia od nasady kciuka wzdłuż krawędzi palca wskazującego,

• J: jednokrotne ściśnięcie końcówki palca środkowego,

• S: rysujemy małe kółko na wnętrzu dłoni,

• K: dotknięcie równocześnie końcami czterech palców wnętrza dłoni,

• C: jeden punkt u nasady dłoni,

• Z: linia skośna, od nasady kciuka do nasady palca małego,

• R: uderzamy palcami wnętrze dłoni, nie równocześnie wszystkimi, lecz szybko przechodzimy od palca małego, kończąc na wskazującym,

• V: jeden punkt u nasady kciuka,

• W: dwa punkty u nasady kciuka,

• M: jeden punkt pod palcem małym,

• N: jeden punkt pod palcem wskazującym,

• X: linia pozioma poniżej nasady dłoni,

• Q: długa linia wzdłuż zewnętrznej krawędzi dłoni, od nasady dłoni, w stronę opuszka palca małego.

POLSKIE LITERY

Ą, Ć, Ę, Ł, Ń, Ó, Ś, Ź, Ż:
kojarzone ze swoimi odpowiednikami bez zmiękczających ogonków:

• Ą: mała pionowa kreseczka (jak przecinek) w miejscu A,

• Ę: mała pionowa kreseczka w miejscu E,

• Ć: mała pionowa kreseczka w miejscu C,

• Ł: długa linia rysowana od nasady dłoni do opuszka palca środkowego,

• Ń: mała pionowa kreseczka w miejscu N,

• Ó: mała pionowa kreseczka w miejscu O,

• Ś: kółko jak S + mała pionowa kreseczka na środku dłoni,

• Ź: linia skośna jak Z + mała pionowa kreseczka na środku dłoni,

• Ż: linia skośna jak Z + kropka na środku dłoni.

DWUZNAKI

• CH: dwie linie skośne, przecinające się na środku dłoni,

• SZ: ściśnięcie równocześnie wszystkich palców oprócz kciuka,

• CZ: postawienie równocześnie dwóch punktów u nasady dłoni, w miejscu C,

• RZ: pociągnięcie wszystkimi palcami od nasady palców do nasady dłoni,

• DZ: połączenie D i Z, ale bez odrywania dłoni, zbliżone do pisanej dużej litery L.

KOMUNIKATY

• potwierdzenie: kilka szybkich dotknięć dłonią złożoną w piąstkę,

• zaprzeczenie: kilkakrotne potarcie wewnętrzną stroną otwartej dłoni,

• zamazanie błędu: jak zaprzeczenie (nie należy powtarzać jednej litery, lecz cały wyraz),

• koniec wyrazu: klepnięcie otwartą dłonią,

• pytanie: dotknięcie zewnętrzną krawędzią dłoni, a następnie wykonanie obrotu wzdłuż jej osi i dotknięcie zewnętrzną stroną dłoni,

• niezrozumienie wyrazu: zamknięcie dłoni w pięść.

METODA TADOMA

Ten sposób odbioru informacji polega na odróżnianiu układu i ruchów ust, krtani oraz mięśni żuchwy i policzka, występujących przy wymawianiu poszczególnych liter oraz słów za pomocą palców, a więc zmysłu dotyku.
Osoba głuchoniewidoma kładzie kciuk na wargi osoby mówiącej, a pozostałymi palcami (lekko rozwartymi) obejmuje część twarzy - od łuku jarzmowego do szyi.
System ten stawia duże wymagania osobie głuchoniewidomej, która musi mieć wysoki poziom percepcji dotykowej. Wymaga też od osoby mówiącej przełamania oporu przed tak intymnym dotykiem. Jest to metoda przeznaczona dla osób głuchoniewidomych. Nazwa pochodzi od imion pierwszych dzieci uczonych tą metodą ( Tad i Oma ). Tadoma polega na wyczuwaniu wibracji i ruchów mięśni warg, policzka i szyi mówiącego. Żeby uzyskać optimum odczuć taktylnych, kładziemy kciuk na wargi, a pozostałe palce lekko rozwarte obejmują część twarzy od łuku jarzmowego do szyi.

Dzieci z resztkami widzenia uzyskują w ten sposób dodatkowe informacje dotyczące mowy dźwiękowej, uzupełniając odczytywanie z ust. U dzieci z pełnym upośledzeniem wzroku i zarazem niesłyszących, Tadoma musi zastąpić odczytywanie z ust. Za pomocą tej metody dziecko może też wyczuć własną ekspresję dźwiękową, a z czasem uczy się ją kontrolować.

DAKTYLOGRAFIA

Daktylografia, to mowa palcowa, wprowadzona do nauczania przez hiszpańskiego mnicha Pedra de Ponce w XVI wieku.
Jest to jedna z form porozumiewania się z osobami niesłyszącymi i głuchoniewidomymi, oparta na odpowiednich układach palców jednej lub obydwu dłoni. Przestrzega zasad gramatycznych. Każdej literze lub liczbie odpowiada określony znak daktylograficzny.
W tej metodzie wyrazy należy przeliterować, robiąc wyraźne przerwy w miejscach, gdzie występuje odstęp między słowami. Osoba głuchoniewidoma może składając litery odczytać wyraz.
Metoda ta jest czasochłonna i wymaga znajomości układu palców po obydwu stronach dialogu.

JĘZYK MIGOWY

Języki migowe (jest ich wiele), którymi posługują się osoby niesłyszące, istnieją na świecie od ponad 200 lat. Wtedy to zaczęły powstawać pierwsze szkoły dla niesłyszących, będące pierwszymi skupiskami osób pozbawionych słuchu. W Polsce pierwsza taka szkoła - Instytut Głuchoniemych w Warszawie - powstała w 1817r., od tej więc daty trzeba liczyć historię polskiego języka migowego.
Każdy język migowy posiada swoje charakterystyczne słownictwo - migowe znaki ideograficzne, które określają poszczególne słowa, czasem krótkie zwroty. Ich liczba w różnych językach waha się od około 5 do 15 tysięcy znaków. Stanowią one podstawę komunikacji językowej. Uzupełnieniem znaków ideograficznych są znaki daktylograficzne, na które składa się alfabet palcowy, a więc zestaw znaków oznaczających poszczególne litery alfabetu (także niektóre digrafy, jak na przykład sz, cz, rz), znaki liczebników głównych i porządkowych, ułamków zwykłych i dziesiętnych, itp. Taki język posiada także własną, specyficzną gramatykę.
Głuchoniewidomi, o ile widzą w wystarczającym stopniu mogą swobodnie posługiwać się językiem migowym w taki sam sposób, jak osoby niesłyszące.

JĘZYK MIGOWY ODBIERANY DOTYKIEM

Metoda ta polega na wykonywaniu znaków języka migowego, które osoba głuchoniewidoma odbiera trzymając `mówiącego' za nadgarstki, bądź tylko kontroluje przestrzeń, w której on miga. Warunkiem stosowania tej metody jest biegłe posługiwanie się językiem migowym, zarówno przez nadawcę, jak i odbiorcę komunikatu.
System ten pozwala na szybki przekaz informacji, co jest jego ogromną zaletą

DAKTYLOGRAFIA DO DŁONI

Metoda ta polega na tym, iż osoba słuchająca kładzie swoją rękę z rozwartym kciukiem przed, bądź nad ręką `mówiącego' i w ten sposób stara się śledzić układy i ruchy jego palców oznaczające poszczególne litery alfabetu palcowego głuchych. Każda litera jest dokładnie eksponowana, a po każdym wyrazie następuje przerwa. Alfabet ten oparty jest na systemie języka migowego. Czasami ręka nadawcy jest obejmowana obiema dłońmi przez odbiorcę.
Jedną z wad tego systemu jest konieczność manipulacji dłonią głuchoniewidomego, a także dobra percepcja dotykowa osoby głuchoniewidomej. Do wad można zaliczyć też trudność przyswojenia. Do zalet zaliczyć z pewnością można obustronność, szybkość, możliwość posługiwania się nią w różnych pozycjach (stojąca, siedząca, leżąca).

KREŚLENIE LITER

Metoda ta polega na kreśleniu palcem wskazującym dużych, drukowanych liter na dłoni lub na przedramieniu głuchoniewidomego.
Warunkiem stosowania tej metody jest umiejętność odczytu alfabetu łacińskiego przez głuchoniewidomego oraz umiejętność dokładnego pisania liter przez nadającego komunikat. Każda litera pisana zawiera maksymalnie od jednego do czterech pociągnięć. Istotne jest, by nadając komunikat kreślić litery w kierunku odbiorcy, tak aby ten odczytywał je jak z książki. Zakończenie zdania sygnalizowane jest dotknięciem otwartą dłonią dłoni głuchoniewidomego, a każdy wyraz akcentowany jest krótką pauzą.
Wadą tej metody jest powolność, natomiast zaletą skuteczność i łatwość w odbiorze i nadawaniu.

BRAJL DO DŁONI

Wynalazek Braille'a został adoptowany na potrzeby jednej z metod komunikacji z osobą głuchoniewidomą, czyli brajla do dłoni. Możemy posługiwać się metodą jednoręcznego, bąć dwuręcznego brajla.
Brajl jednoręczny polega na dotykaniu odpowiednich punktów na palcu wskazującym i środkowym głuchoniewidomego, które odpowiadają danej literze w piśmie Braille'a. Nie ma znaczenia, czy jest to ręka prawa czy lewa - ważnym jest, by alfabet brajla był znany zarówno odbiorcy jak i nadawcy.
Brajl dwuręczny nie różni się znacząco od jednoręcznego brajla na palcach. Wykorzystujemy w niej palec wskazujący, środkowy oraz serdeczny obu dłoni osoby głuchoniewidomej, które odpowiadają poszczególnym punktom sześciopunktu brajlowskiego - w sposób analogiczny, jak klawisze brajlowskiej maszyny do pisania.
Podstawą zastosowania tych metod jest biegła znajomość pisma Brajla oraz umiejętność posługiwania się brajlowską tabliczką lub maszyną do pisania, zarówno przez nadawcę, jak i odbiorcę.

KOMUNIKOWANIE SIĘ Z GŁUCHONIEWIDOMYMI
Współczesne teorie cybernetyki (dotyczące przekazywania informacji uważają, że aby 2 osoby mogły się porozumiewać, musi istnieć:
1.Nadawca-osoba mówiąca
2.Odbiorca-osoba słuchająca
3.Określona treść, która ma być przekazywana
4.Określony system językowy-system symboli, za pomocą którego przekazuje się treść, znany nadawcy i odbiorcy.
5.Określona forma przekazywania mowy.
METODY KOMUNIKACJI Z GŁUCHONIEWIDOMYMI
Metody uniwersalne - są to takie metody za pomocą których prawie każdy od razu, bez specjalnego przygotowania może porozumiewać się z głuchoniewidomym, pod warunkiem, że ten ostatni zna tę metodę(osoba znająca pismo może komunikować się z głuchoniewidomym).
Metody specjalne - wymagają pewnego przygotowania aby móc się posługiwać nimi.

---