PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG

1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY OPODATKOWANIA

a) definicja towaru:

Towar - zgodnie z przepisem art. 2 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług, towarami są rzeczy ruchome, a także wszelkie postaci energii, budynki oraz budowle, jak również części budynków i budowli, które stanowią przedmiot czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i są wymienione w klasyfikacjach wydawanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty.

b) definicja usługi

Usługa w rozumieniu Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług pojęcie to obejmuje:

• wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym, nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr materialnych, tzw. usługi na rzecz produkcji;

• wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

c) definicje poszczególnych czynności podlegających opodatkowaniu

Przedmiotem opodatkowania VAT objęte są poszczególne czynności podlegające opodatkowaniu . Należy zwrócić uwagę, iż ustawowa definicja sprzedaży obejmuje :

1) odpłatną dostawę towarów - odpłatne przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Wzorem rozwiązań wspólnotowych definicja tego pojęcia, także i w prawie polskim, składa się zatem z dwóch kluczowych pojęć (elementów):

- towar;

- przeniesienie prawa do rozporządzania towarem, tak jak to czyni właściciel.

Zakres przedmiotowy pojęcia „odpłatna dostawa towarów" obejmuje także następujące czynności:

• przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;

• wydanie towarów w oparciu o umowę leasingu lub inną umowę o podobnym charakterze zawartą na czas określony lub umowę sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione.

Przez dostawę towarów za wynagrodzeniem rozumieć trzeba również przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, a w szczególności:

• przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;

• wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny pod warunkiem, że podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony od tych czynności w całości lub w części.

2) odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju - jest każdą czynnością niebędącą „dostawą towarów". Należy również wskazać, że usługi o charakterze nieodpłatnym, jako niemieszczące się w zakresie opodatkowania VAT - art. 5 ust. l pkt l ustawy o VAT, nie podlegają opodatkowaniu. Jednakże, ustawodawca określił wyjątki od tej zasady (art. 8 ust. 2 ustawy o VAT ). Za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu uznaje się każde nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli spełnione są łącznie dwa warunki:

• świadczone przez podatnika usługi nie są związane z prowadzonym przedsiębiorstwem;

• podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części.

3) eksport towarów - potwierdzony przez urząd celny wywozu, wywóz towarów z terytorium RP poza terytorium Wspólnoty w wykonaniu czynności, pod warunkiem, że wywóz dokonany jest:

• przez dostawcę lub w jego imieniu,

• przez nabywcę mającego siedzibę poza terytorium RP lub w jego imieniu.

Tak więc, aby konkretną czynność potraktować jako eksport towarów, wywóz towarów musi następować w celu wykonania zasadniczej czynności, jaką jest przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

4) wewnątrzwspólnotową dostawa towarów - wywóz towarów z terytorium Polski na terytorium innego państwa członkowskiego. Istotne jest również, że wywóz ten następuje w wykonaniu czynności określonych w art. 7, które stanowią dostawę towaru.

Ważne jest jednak to, iż mamy do czynienia z tą czynnością tylko po spełnieniu przez nabywcę jednego z kilku warunków:

• Podatnikiem podatku od wartości dodanej zidentyfikowanym dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium innego państwa członkowskiego niż terytorium Polski.

• Osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, która zidentyfikowana jest dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium innego państwa członkowskiego niż terytorium Polski.

• Podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, działającymi w takim charakterze na terytorium innego państwa członkowskiego, niewymienionymi w pkt. l i 2, jeżeli przedmiotem dostawy są wyroby akcyzowe.

• Podmiotem innym niż wymienione w pkt l i 2, działającym (zamieszkującym) w innym państwie członkowskim, jeżeli przedmiotem dostawy są nowe środki transportu.

Za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów uznaje się również przemieszczenie przez podatnika podatku od towarów i usług, lub na jego rzecz towarów należących do jego przedsiębiorstwa z terytorium kraju na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, które zostały przez tego podatnika na terytorium kraju w ramach prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa wytworzone, wydobyte, nabyte, w tym również w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, albo sprowadzone na terytorium kraju w ramach importu towarów, jeżeli mają służyć czynnościom wykonywanym przez niego jako podatnika na terytorium tego innego państwa członkowskiego.

Poza zakresem przedmiotowym pojęcia „sprzedaż" pozostają jeszcze trzy istotne dla zakresu przedmiotowego objęte tym podatkiem czynności, jakimi są:

a) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów - nabycie prawa do rozporządzania towarami jako właściciel, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Z czynnością tą mamy do czynienia:

• gdy nabywcą towarów jest podatnik podatku od towarów i usług zdefiniowany w art. 15 ustawy o VAT

• gdy nabywcą towarów jest podatnik podatku od wartości dodanej działający na podstawie przepisów dotyczących VAT, obowiązujących w jednym z państw członkowskich UE;

• gdy nabywcą towarów jest osoba prawna niebędąca podatnikiem podatku od towarów i usług lub podatku od wartości dodanej

• gdy dostawcą towarów jest podatnik podatku od towarów i usług lub podatku od wartości dodanej, działający na podstawie przepisów określonych powyżej. Odrębne zasady zostały wprowadzone przez ustawodawcę w odniesieu do sytuacji, w której przedmiotem nabycia są nowe środki transportu. Wówczas dostawca i nabywcą może być dowolny podmiot nieposiadający statusu;

• gdy doszło do przemieszczenia towarów należących do podatnika podatku od wartości dodanej, przez niego samego lub na jego rzecz, z terytorium państwa członkowskiego innego niż Polska na terytorium RP. Należy pamiętać jednak o tym , że chodzi tu tylko o przypadki, gdy towary te zostały przez podatnika wytworzone, wydobyte lub nabyte w ramach prowadzonego prze niego przedsiębiorstwa, albo zaimportowane, pod warunkiem jednak że sluża one czynnościom wykonywanym przez niego jako podatnika w Polsce.

b) import towarów - przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju

c) import usług - świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest
usługobiorca, a usługodawca jest podatnikiem nieposiadającym siedziby, stałego
miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium RP

d) Wyłączenia z opodatkowania

Wyłączenie z opodatkowania nie jest równoznaczne ze zwolnieniem z opodatkowania, dlatego też tych dwóch pojęć nie można mylić.

Wyłączenie - to jest sfera, która zostaje poza zainteresowaniem ustawodawcy, bez względu na warunki podatek nie jest pobierany.

Zwolnienie - to sytuacje, kiedy podatek nie jest pobierany, ale przy wypełnieniu dodatkowych warunków

Czynności wyłączone z opodatkowania:

• Transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa

• Czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy - czynności sprzeczne z prawem

2. ZAKRES PODMIOTOWY OPODATKOWANIA

a) jakie podmioty są podatnikami tego podatku

Podatnikami VAT są:

1) osoby prawne;

2) jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej;

3) osoby fizyczne

wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Dalsza część artykułu 15 rozszerza tą definicję o osoby fizyczne, które prowadzą wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie, lub wyłącznie działalność rolniczą w innym zakresie, które złożą zgłoszenie rejestracyjne naczelnikowi urzędu skarbowego.

Zgodnie z artykułem 17 ustawy podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

1) na których ciąży obowiązek uiszczenia cła i uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną,

2) dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;

3) które są usługobiorcami usług świadczonych przez podatników nieposiadających siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju,

4)   nabywające towary, jeżeli ich dostawy w kraju dokonuje podatnik nie mający siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju.

b) definicja pojęcia działalności gospodarczej.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub innych usługodawców, w tym również podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, i działalność osób wykonujących wolne zawody (doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych, architektów, lekarzy, weterynarzy), również gdy, czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonania czynności w sposób częstotliwy . Obejmuje również czynności polegające na wykorzystaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

c) wyłączenia z pojęcia działalności gospodarczej

Z pojęcia wykonanej samodzielnie działalności wyłączone są czynności:

z tytułu których przychody zostały wymienione w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.

a) w art. 12 ust. 1-6 ustawy: ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy (wypłaty pieniężne ich ekwiwalenty lub wartość w naturze, bez względu na źródło finansowania a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych);

b) w art. 13 ust. 2-9 ustawy:

- przychody z tytułu osobistego wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą lub właściciela nieruchomości,

- przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, trenerskiej, oświatowej, publicystycznej, uprawiania sportu, stypendiów sportowych,

- z działalności duchowej osiąganej z innego tytułu niż umowa o pracę,

- biegłych w postępowaniu sądowym i administracyjnym, udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej bądź samorządowej,

- należące do osób składu zarządu, rady nadzorczej, komisji, na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej;

Czynności te wyłączone są z pojęcia działalności gospodarczej jeżeli osoby te związane są ze zlecającym wykonanie czynności więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

3. POWSTANIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO

a) w jakich momentach powstaje obowiązek podatkowy w odniesieniu do poszczególnych czynności opodatkowanych.

Według artykułu 19 ustawy o VAT zdarzeniem, z wystąpieniem którego należy wiązać powstanie obowiązku podatkowego, jest - co do zasady - wydanie towaru lub wykonanie usługi. Prowadzi to do powstania obowiązku podatkowego niezależnie od tego, czy z wydaniem towaru wiąże się przeniesienie jego własności (co zazwyczaj towarzyszy wydaniu rzeczy), podobnie jak to miało miejsce w poprzednio obowiązującym stanie prawnym.

Prawidłowe rozróżnienie przypadków wydania towaru i jego dostarczenia umożliwia stronom umowy odpowiednie przeniesienie w czasie momentu powstania obowiązku podatkowego.

W praktyce przyjmuje się, że wydaniem towaru (dostarczeniem towaru, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego) będzie moment, w którym sprzedający odda towar do swobodnego dysponowania odbiorcy, a sam przestanie faktycznie władać tym towarem. Jeżeli dostarczenie towaru ma się odbyć za pośrednictwem spedytora, obowiązek podatkowy będzie powstawał w momencie wydania rzeczy spedytorowi. Jeżeli zaś podatnik dokona wydania towaru zleceniobiorcy, komisantowi albo agentowi, ewentualnie innemu podmiotowi świadczącemu usługi podobnego rodzaju, obowiązek podatkowy powstaje z momentem otrzymania przez podatnika zapłaty za wydany towar, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od wykonania przez podmioty wskazane wyżej ich usługi na rzecz podatnika. Tym samym, w odniesieniu do tych kategorii podmiotów, obowiązek podatkowy nie jest związany z faktem wydania towaru, lecz z otrzymaniem płatności lub upływem czasu od wykonania usługi. Jeżeli chodzi o zleceniobiorcę, u niego obowiązek podatkowy powstaje na zasadach ogólnych, tj. w momencie zrealizowania usługi (w praktyce w momencie wystawienia faktury).

Kolejnym zdarzeniem prowadzącym do powstania obowiązku podatkowego jest wystawienie faktury, jeżeli:

a) faktura wystawiona zostanie w terminie 7 dni od dnia wydania towaru lub wykonania usługi;

b) podatnik wystawi fakturę, w której wykaże określoną kwotę podatku, którą zobowiązany jest zapłacić, nawet gdy dana sprzedaż nie była objęta obowiązkiem podatkowym albo została zwolniona od podatku.

Obowiązek podatkowy powstanie niezależnie od wystawienia faktury w ciągu 7 dni od wykonania usługi lub wydania towaru. Jednocześnie należy stwierdzić, że w wymienionych sytuacjach data otrzymania zapłaty przez sprzedającego nie rzutuje na powstanie obowiązku podatkowego. O jego powstaniu będzie decydował bowiem moment wystawienia faktury - podobnie jak to miało miejsce w poprzednio obowiązującym stanie prawnym - a jeżeli jej nie wystawiono - moment sprzedaży przejawiający się wydaniem towaru.

b) miejsce powstania obowiązku podatkowego.

Miejsce powstania obowiązku podatkowego w przypadku dostawy towarów:

• w przypadku dostawy towarów wysyłanych lub transportowanych przez podatnika, nabywcę lub osobę trzecią - miejsce, w którym towary znajdują się w momencie rozpoczęcia wysyłki lub transportu do podmiotu dla którego dokonywana jest dostawa

• gdy mamy do czynienia z towarami które są przez podatnika dokonującego dostawy lub przez podmiot działający w jego imieniu instalowane lub montowane- miejsce w którym towary są instalowane lub montowane

• w przypadku towarów niewysyłanych ani nie transportowanych- miejsce, w którym towary znajdują się w momencie dostawy

• w przypadku dostawy towarów na pokładach statków, samolotów lub pociągów w trakcie części transportu pasażerów wykonywanej na terytorium Wspólnoty- miejsce rozpoczęcia transportu pasażerów.

Miejsce powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług

Zgodnie z nowym przepisem art. 28b ust. l ustawy o VAT - począwszy od l stycznia 2010 r. - miejscem powstawania obowiązku podatkowego w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania, Wyjątek stanowią następujące grupy wyjątków:

1) - gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba lub stałe miejsce zamieszkania, miejscem powstawania obowiązku podatkowego jest stałe miejsce prowadzenia działalności.

- gdy usługobiorca nie posiada siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub wskazanego powyżej stałego miejsca prowadzenia działalności, wówczas miejscem powstawania obowiązku podatkowego jest miejsce, w którym zwykle prowadzi on działalność lub w którym ma on miejsce zwykłego pobytu.

2) Druga grupa wyjątków określona została w art. 28 b ust. 4 oraz w art. 28c znowelizowanej ustawy o VAT i dotyczy sytuacji, w której usługi świadczone są dla podmiotów nie będących podatnikami.

W przypadku świadczenia usług na rzecz nie podatników lub podatników, gdy usługi te przeznaczone są na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, miejscem świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest miejsce, w którym usługodawca posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania.

Ustawodawca wprowadził do przepisów odnoszących się do momentu powstawania obowiązku podatkowego nowy przepis art. 19a. I tak, zgodnie z jego treścią, w przypadku usług, do których znajduje zastosowanie przedstawiony powyżej przepis art. 28b ustawy o VAT, stanowiących import usług, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania usług, z tym że:

a) Usługi, dla których, w związku z ich świadczeniem, ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności, do momentu zakończenia świadczenia tych usług.

b) Usługi świadczone w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla których, w związku z ich świadczeniem, w danym roku nie upływają terminy rozliczeń lub płatności, uznaje się za wykonane z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tych usług.

3) Trzecia grupa wyjątków dotyczy usług o specyficznym charakterze z uwzględnieniem statusu podmiotu, na rzecz którego usługa jest świadczona. Należą do nich usługi opisane w art. 28d do 28n znowelizowanej ustawy VAT:

a) miejscem świadczenia usługi dla pośrednictwa na rzecz podmiotów nie będących podatnikami jest miejsce, w którym dokonywana jest podstawowa transakcja (art. 28d).

b) miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami jest miejsce położenia nieruchomości (art. 28e).

c) miejsce świadczenia usług w przypadku transportu:

- pasażerów jest miejsce, gdzie odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości.

- towarów na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest miejsce, w którym odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości chyba, że rozpoczęcie i zakończenie ma miejsce odpowiednio na terytorium dwóch różnych państw członkowskich, wtedy miejscem tym jest miejsce, gdzie transport towarów się rozpoczyna (art. 28f).

d) miejsce świadczenia usług kultury, sztuki, nauki, edukacji, rozrywki oraz im podobnych jest miejsce, w którym ta działalność faktycznie jest wykonywana.

Miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają. (art. 28g)

e)miejscem świadczenia usług transportowych i wyceny rzeczowego majątku ruchomego oraz usług na rzeczowym majątku ruchomym na rzecz podmiotów nie będących podatnikami jest miejsce, w którym usługi są faktycznie wykonywane (art. 28h)

f) miejscem świadczenia usług restauracyjnych i cateringowych jest miejsce, w którym usługi są faktycznie wykonywane (art. 28i).

g) W art. 28j Miejscem świadczenia usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu jest miejsce, w którym te środki transportu są rzeczywiście oddawane do dyspozycji usługobiorcy niezależnie od statusu usługobiorcy (art. 28j).

h) miejsce świadczenia usług elektronicznych świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, posiadających siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu na terytorium Wspólnoty, przez podatnika, który posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności, z którego świadczy te usługi, poza terytorium Wspólnoty, a w przypadku braku takiej siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności, posiada zwykłe miejsce prowadzenia działalności lub miejsce zwykłego pobytu poza terytorium Wspólnoty, jest miejsce, gdzie podmioty te posiadają siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu (art. 28k).

i) miejscem świadczenia usług niematerialnych i niektórych innych na rzecz podmiotów nie będących podatnikami spoza UE jest miejsce, gdzie podmioty te posiadają siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu. Przenosi to obowiązek podatkowy poza teren UE(art. 28l).

j) miejscem świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz usług nadawczych radiowych i telewizyjnych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami z terenu UE, przez podatnika spoza UE, jest miejsce siedziby odbiorcy tej usługi (art. 28m).

k) miejsce świadczenia dla usług turystyki. Pojedyncza usługa podlega opodatkowaniu w państwie członkowskim, w którym biuro podróży ma siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego świadczy usługi.

---