Rzymski proces skargowy
Delicta publica, które bezpośrednio godziły w interes państwa i delicta privata, ścigane w procesie cywilnym na skutek skargi pokrzywdzonego
Delicta publica sądzone przez zgromadzenia ludowe, z czasem mniejsze trybunały, powstały tak jakby komisje zgromadzenia ludowego questiones, pierwszy przestępstwa o naduzycie władzy lex caluprnia, z czasem stało się sądem stałym
Skład: pretor i sędziowie wybierani corocznie przez zgromadzenie ludowe sposród obywateli. Do konkretnej sprawy przez losowanie
Stadia:
In iure- przed pretorem
- postulatio rei- prośba obywatela o dopuszczenie go do skargi, który odpowiadał za przekręcenie materiału dowodowego w celu uzyskania w porozumieniu z oskarzonym jego uniewinnienia, za zupełne zaniechanie oskarżenia w porozumieniu, za fałszywe oskarżenie
- wstępne badanie postulatio: przyjecie lub odrzucenie skargi, decydował który z oskarżycieli, jeśli było ich kilku bedzie lepiej skarge popieral, pozostali mogli sie przylaczyc
- gdy przyjał skargę przyjmował od oskarżyciela pisemne oswiadczenie w którym określał oskarżonego, zarzucany mu czyn, naruszona ustawe oraz odbierał przysięgę popierania oskarżenia
- przesłuchanie oskarzonego, przyznanie do winy- kara
- gdy oskarżony nie przyznał się do winy, pretor wyznaczał rozprawę, oskarżyciel otrzymywał uprawnienie do prowadzenia śledztwa, dowodów
In iudicio
- jawna, ustna rozprawa przed sędziami, przewodniczył pretor, formalne kierownictwo
- sąd był bierny, badał tylko legitymacje oskarżyciela
- przemówienie stron (oskarżyciel oskarżony)
- post. dowodowe bezpośrednio przed sądem
- swobodna ocena sądu
- wyrok w tajnym głosowaniu na tabliczkach bez udziału pretora condemno- winien, absolvo- niewinien, non liquet- wstrzymanie od głosu, gdy takich najwiecej ponowne rozpoznanie sprawy
Brak środka zaskarżenia
Z czasem sadownictwo urzednicze
Powszechny niemiecki proces karny:
- mimo wyróżnionych 2 form inquisitio i accusatio, ta druga nie miała znaczenia
- prowadzony przez jedna osobe
- wyłączona jawność
Stadia:
- inquisitio generalis
- proces wszczynany z urzędu, gdy pojawiało się osławienie, brak skargi
- w celu ustalenia faktu popełnienia przestępstwa oraz zebraniu poszlak przeciw okreslonej osobie
- inquisitio specialis zarządzane było uchwałą sądu
- przeciwko oznaczonej osobie, właściwie przedmiot procesu
- osadzany był w więzieniu, zbierano dowody przeciwko niemu
- królową dowodów było przyznanie się do winy
- dowody utrwalane w aktach sprawy
Ustawowa ocena dowodów: minimalne warunki dowodowe na stosowanie tortur, zakaz skazania tylko z powodu poszlak. Ustawa narzucała sędziemu watość poszczególnych dowodów. Dowody pełne (np. Przyznanie się oskarżonego do winy, zeznania 2 wiarygodnych świadków) i dowody niepełne( np. Zeznania jednego świadka) - upoważniały np. Do wszczęcia inkwizycji specjalnej
Negatywna i pozytywna teoria dowodów formalnych, tzn brak dowodu określonego w ustawie powodował, że okolicznośc nie mogła byż uznana za udowodnioną oraz istnienie pewnych dowodów powodowało przyjecie danej tezy za udowodniona i skazanie
Sąd wyrokujący nie przeprowadzał dowodów bezpośrednio
Namiastka środka odwoławczego w postaci środka ostatecznej obrony, który powodował ponowne rozpoznanie sprawy
Mozliwość zwracania się o porade prawna do sądu wyższego rzędu lub do wydziału prawa, z czasem opinie taka traktowano jak wyrok sądu
Wyroki pośrednie:
- absolutio ab instantia, czyli uwolnienie od instancji, oskarżony nie był uznany za winnego z powodu braku dostatecznych dowodów, pozostawał w stanie podejrzenia
- wyrok z podejrzenia, to wyrok na podstawie poszlak, dowodów niepełnych, stanowiących wartość połowy lub więcej niż połowy dowodu karę zmniejszano więc o połowę
Angielski proces karny:
- charakterystyczny system sądów przysięgłych
- orzekają tylko w I instancji albo w zakresie oddania pod sąd
Skład: prezydium( formalne kierownictwo, rozstrzyganie incydentalnych kwestii, instruowanie przysięgłych- podsumowanie procesu, pouczenie co do zasad prawnych i zasad oceny dowodów, konsekwencje prawne werdyktu) i ława przysięgłych
Sedziowie przysięgli wylosowani w danym okręgu
- sędziowie faktu
3 postaci ławy przysięgłej:
- mała ława- 12- werdykt o winie oskarzonego
- wielka ława- 12-23- oddanie przed sąd pod sąd małej ławy
- ławy koronera- 7-11- oddanie pod sąd małej łay w sprawie śmierci gwałtownej
Oskarżony ma prawo sprzeciwu wobec aktu oskarżenia, który sąd może uznac za sluszny i odrzucic oskarżenie w innym przypadku jawna rozprawa. W razie przyznania się do winy nie prowadzi się dalszej rozprawy
Do czasu wydania werdyktu sędziowie nie mogą opuścić sali, ani kontaktować się ze światem zewnętrznym. Werdykt obejmuje wyłącznie stan faktyczny. Zapda jednomyslnie. W razie braku jednomyślności przewodniczący rozwiązuje ławę i przekazuje sprawę innemu kompletowi
Przebieg:
- przemówienie oskarżyciela, przedstawia dowody, oskarżony i obrońca mogą zadawać krzyżowe pytania, oskarżony może ograniczyć się do krytyki zarzutów i dowodów
- obrona pozytywna oskarżonego, przemówienie, dowody, oskarżyciel może zadawać krzyżowe pytania
- końcowe przemówienia
- instruowanie przysięglych
- wyrok ogłasza przewodniczacy
Francuski proces karny mieszany:
- post. przygotowawcze oparte na modelu inkwizycyjnym
- post. jurysdykcyjne oparte na modelu skargowym
Sądy:
- sądy Policji prostej w sprawach o wykroczenia, jednoosobowo
- śady policji poprawczej w sprawach o występki, kolegialnie
- sądy apelacyjne, przy których działały sądy przysięgłych- 12, sędziowie faktu, a werdykt zapadał większością głosów, w sprawach o zbrodnie, przewodniczył trybunał, który prowadził post. dowodowe
- sąd kasacyjny- odwoławczy
Prokuratura, scentralizowana, hierarchicznie podporządkowana, dewolucja, substytucja, jednoosobowe kierownictwo, podporządkowana władzy wykonawczej
Post. przygotowawcze mogły przybrać formę:
- dochodzenia, wykroczenia, występki, przez organy policji lub prokuratora, uzyskane materiały nie mogły byćwykorzystane przed sądem
- śledztwa, fakultatywnie występki, zbrodnie, przez sędziego śledczego, sformalizowane, materiał dowodowy mógł być odczytany na rozprawie. Akta śledztwa przedstawiano izbie oksarżeń przy sądzie apelacyjnym, badałą sprawę pod względem faktycznym i prawnym, sprawa mogła ulec umorzeniu, przekazaniu sądowi policji lub postawić w stan oskarzenia, prokurator wnosił wtedy akt oskarzenia
Dowody w post. jurysdykcyjnym przeprowadzał sąd
Rozprawa jawna, ustna, bezposrednia, swobodna ocena
Wyrok podlegał zaskarżeniu, 3 instancje
Sąd policji prostej- sąd policji poprawczej- kasacja
Sąd policji poprawczej- sad apelacyjny- kasacja
Sąd przysięgłych- brak apelacji, sprawa podlegałą ponownemu rozpoznaniu- kasacja
Rozpoznawał sprawe pod katem naruszenia prawa, w razie potrzeby wyrok uchylony i
przekazany do ponownego rozpoznania
Polski proces karny:
Po rozbiorach:
3 ustawy
- 1877 niemiecka ustawa procesowa
- 1864 Królestwo Polskie- ustawa o sądowym post. karnym
-1873 austriacka ustawa postępowania karnego
Rozporządzenie Przydenta RP 1928:
- prawo ustroju sądów powszechnych
-kpki
System sądów:
- sądy grodzkie, drobne przestępstwa, jednoosobowo
- sądy okręgowe, we wszytskich sprawach niezastrzezonych dla innych sądów, z reguły kolegialnie, najcięższe zbrodnie i przestępstwa polityczne skład sądu przysięgłych, tylko w byłym zaborze austriackim; sądy II instancji od sądów grodzkich
- sądy apelacyjne, sądy II instancji do sądów okręgowych
- Sąd Najwyższy, III instancja, II w sprawach sądów przysięgłych
Prokuratura zbudowana na zasadach francuskich
Oskarżycielem publicznym był prokurator, w sądach grodzkich także policja, pokrzywdzony jako oskarzyciel prywatny, instytucja skargi subsydiarnej, powództwo adhezyjne
Dwie formy post. przygotowawczego:
- dochodzenie, prowadzone przez policje i prokurature, uzyskane materiały nie mogły być wykorzystane przed sadem, czynnosci sądowe w celu zabezpieczenia dowodów mogły być dokonywane ale tylko przez sedziego śledczego lub grodzkiego, tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki. Oskarżyciel publiczny jeśli uznał że postępowanie sadowe powinno być wszczęte składał wniosek o wszczęcie śledztwa lub wnosił akt oskarżenia do sądu
- śledztwo, obligatoryjne w sprawach sądu przysięgłych i popieranych przez oskarżyciela publicznego w innych wypadkach na wniosek prokuratora, oskarżonego, zarządzenie sądu. Sledztwo prowadził sędzia śledczy, spisywany był protokół
Możliwość stosowania środków zapobiegawczych
Umorzenie post. przez sędziego śledczego za zgodą lub na wnisoek prokuratora
W razie istnienia podstaw do rozprawy głownej sędzia śledczy przesłuchiwał oskarżonego, zawiadamiał o treści dowodów i wydawał postanowienie o zamknięciu śledztwa. Prokurator wnosił akt oskarżenia
Post. głowne:
- przygotowanie do rozprawy głownej- sprzeciw wobec aktu oskarżenia rozpoznawany przez sąd
- rozprawa głowna jawna, ustna, kontradyktoryjna, bezpośredniość, wysłuchanie stron, wyrokowanie
3 instancje
- apelacja od wyroków sądów grodzkich i sądów okręgowych, nie ma wymogów podania przyczyny apelacji, wszelkie uchybienia,od wyroku uniewinniajacego, sąd miał przeprowadzić całe post. dowodowe, sprawę rozpoznawano w granicach apelacji, w szerszym zakresie w wypadkach przewidzianych w ustawie
- zażalenie na postanowienie i zarzadzenie, gdy zamykały droge do wydania wyroku
- od wyroków w drugiej instancji i od wyroków sądów przysięgłych oraz od wyroków karno- administracyjcnych w I instancji do SN, obraza przepisów postepowania sadowego, błdena kwalifikacja prawna i wymierzenie kary, z urzędu przyczyny bezwzględne, sąd oddalał kasację lub uchylał wyrok, sprawę umarzał lub uznawał orzeczenie za niewazne Kasacja Prokuratora SN w obronie ustawy od każdego prawomocnego orzeczenia, jej celem ustalenie wykładni
Wznowienie post.:
- propter falsa na korzysc i niekorzysc
- na korzysc de novis
Zmiany w 1932 roku wprowadziły terminy dowodowe, 2 tygodnie od doreczenia oskarżonemu aktu oskarżenia, póżniej mogl byc odrzucony, szersza możliwość odczytywania protokołów z post. przygotowawczego, pozniej zniesiono instytucje oskarzyciela posilkowego, zniesiono zakaz reformationis in peius przy kasacji
Lata 1949-50
- wporwoadzenie ławników w I instancji
- kolegialność skladow sedziowskich
- umoicniona rola prokuratora, Prokuratura podporzadkowana Radzie Państwa
- 2 instancje i środek odwoławczy rewizja
- wprowadzenie nadzwyczajnego środka odwoławczego rewizji nadzwyczajnej
- wytyczne wymiaru sprawiedliwości
- system sadow dostosowany do systemu administracyjengo pansta (powiatowe, wojewodzkie, SN)
1955
przywrócono pod\ział na śledztwo i dochodzenie, instytucja przedstawienia zarzutów, terminy stosowania tymczasowego aresztowania
1969- KPK
kk i kkw
1971- kks, kw
1982- post. w sprawach nieletnich