Bezpieczna praca pilarką Część I
Zanim uruchomisz pilarkę łańcuchową, zadbaj o swoje bezpieczeństwo.
Zima, to często okres w którym w gospodarstwach rolnych pozyskuje się drewno opałowe. Większość rolników posiada na wyposażeniu pilarki łańcuchowe. Wypadki powodowane przez przenośne pilarki z piłą łańcuchową do drewna (pilarki łańcuchowe) są przede wszystkim wynikiem bezpośredniego kontaktu operatora z piłą łańcuchową. W ostatnich latach na terenie działania Placówki Terenowej KRUS w Makowie Mazowieckim zgłoszono 2 śmiertelne wypadki związane z pracą pilarkami łańcuchowymi przy pozyskiwaniu drewna. W roku ubiegłym zgłoszono również 7 zdarzeń wypadkowych podczas pracy pilarkami łańcuchowymi lub tarczowymi. Ilość wypadków w tej grupie zdarzeń systematycznie rośnie. Związane jest to zarówno z powszechnym dostępem rolników do tego typu urządzeń, brakiem posiadania uprawnień do obsługi pilarek, jak również nieznajomością przez obsługujących pilarki, wymogów bezpieczeństwa oraz zagrożeń podczas ich obsługi.
Według krajowych i zagranicznych statystyk prawie 30% urazów występujących przy pracach leśnych spowodowanych jest przez pilarki łańcuchowe do drewna. W tej liczbie w około 20% zdarzeń przyczyną jest odbicie pilarki.
Bezpieczeństwo użytkowania tych maszyn jest bardzo ważne, ponieważ pilarki łańcuchowe uważane za jedne z najbardziej niebezpiecznych maszyn ręcznych sprzedawanych na rynku. Nie każdy użytkownik pilarki posiada ukończone kursy pilarzy. Nabywcy mogą wykorzystywać taką maszynę do swoich domowych potrzeb bez posiadania jakichkolwiek uprawnień. Nie muszą oni także przechodzić żadnych obowiązkowych szkoleń z zakresu bezpieczeństwa jej obsługi. Dlatego istotne dla użytkownika stają się dostępne źródła informacji związane z bezpieczeństwem użytkowania pilarek.
Źródłem takich informacji niewątpliwie są: instrukcje obsługi tych maszyn (użytkownik powinien je przeczytać jeszcze przed rozpoczęciem pracy pilarką, a podczas pracy stosować zalecenia i rady, które są w niej zawarte), oraz punkty serwisowe producentów i importerów pilarek mających powszechnie uznaną pozycję na rynku sprzętu przeznaczonego do prac leśnych i ogrodniczych, w których kupujący (także ten początkujący) tuż po ich zakupie uzyskuje wszystkie niezbędne informacje dotyczące użytkowania, a urządzenia te są w jego obecności uruchamiane.
Warunki bezpieczeństwa pracy przy przecinaniu elementów drewnianych.
Przecinanie elementów drewnianych (np. desek, belek drewnianych) należy do podstawowych operacji wykonywanych pilarkami łańcuchowymi. Podczas przecinania elementów drewnianych mogą powstać następujące niebezpieczne zjawiska, które użytkownik powinien wziąć pod uwagę, aby uniknąć wypadku: zakleszczenie się piły łańcuchowej w rzazie; pęknięcie drewna w czasie przecinania; uderzenie końcówki prowadnicy piły łańcuchowej w podłoże lub w inny przedmiot w czasie cięcia lub tuż po jego zakończeniu; warunki zewnętrzne i terenowe utrudniające pracę takie jak śliskie i nierówne powierzchnie. O wystąpieniu zjawisk zakleszczenia się piły łańcuchowej i pęknięcia (rozszczepienia się) elementu drewnianego decydują sposób jego podparcia i występujące w nim naprężenia. Skutków tych naprężeń można uniknąć stosując cięcie dwustopniowe (od dołu i od góry) zaczynając od strony, z której występują naprężenia. W przypadku belek lub innych elementów drewnianych leżących równo na ziemi należy rozpocząć ich przecinanie z góry do głębokości 2/3 średnicy a następnie po obróceniu ich dokończyć przecinanie. W ten sposób unika się możliwości kontaktu piły łańcuchowej z podłożem. Podczas operacji przecinania należy ustawiać pilarkę w ten sposób, aby żadna część ciała nie znajdowała się na linii cięcia piły łańcuchowej.
Co należy zrobić przed przystąpieniem do pracy pilarką.
Przed rozpoczęciem pracy pilarką należy bardzo dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi i używać maszynę tylko zgodnie z podanym w niej przeznaczeniem wynikającym z jej rodzaju, mocy i długości prowadnicy. Pilarki elektrycznej (ze względu na możliwość porażenia prądem elektrycznym) nie wolno używać podczas deszczu oraz w warunkach dużej wilgotności lub jeśli istnieje niebezpieczeństwo zetknięcia się kabla przewodzącego prąd z przedmiotami o wysokiej temperaturze lub pokrytych olejem czy przedmiotami o ostrych krawędziach. Należy sprawdzić czystość i stan podstawowych części urządzenia: cylindra, filtra powietrza, prowadnicy, wewnętrznej strony pokrywy sprzęgła. Kontrolujemy wszystkie części zwracając szczególną uwagę na pęknięcia, zarysowania oraz ślady zużycia. Większość pęknięć, zagraża bezpieczeństwu użytkownika. Każdą zużytą część należy natychmiast wymienić. Przed uruchomieniem urządzenia trzeba sprawdzić czy wyłącznik zapłonu działa poprawnie. Sprawdzamy czy chwytacz łańcucha tnącego nie jest uszkodzony i luźny. Ważną rzeczą jest sprawdzienie, czy hamulec bezpieczeństwa działa i czy spełnia swoje zadanie.
Przed rozpoczęciem pracy pilarką należy bezwzględnie sprawdzić, zgodnie z instrukcją obsługi, czy nie są uszkodzone, zużyte lub niewłaściwie zamontowane następujące elementy pilarki: wychwytnik piły łańcuchowej, uchwyt przedni i tylny, tłumik, koło zębate napędzające piłę łańcuchową, prowadnica, piła łańcuchowa (przede wszystkim pod względem właściwego naostrzenia i napięcia), linka rozrusznika (w pilarkach spalinowych), osłona przednia i tylna, elementy złączne (nakrętki, śruby, wkręty - należy je profilaktycznie dokręcić), amortyzatory tłumiące drgania przenoszone do rąk operatora podczas pracy pilarką.
Czynności przy uruchamianiu pilarki
Przy uruchamianiu pilarki spalinowej należy uchwycić pewnie lewą ręką uchwyt przedni, przyciskając jednocześnie do ziemi osłonę tylną lewą stopą, sprawdzając czy prowadnica nie ma kontaktu z innymi przedmiotami lub podłożem. W takim położeniu pilarki należy ją uruchomić pociągając prawą ręką za uchwyt rozrusznika. Nie wolno uruchamiać pilarek spalinowych trzymanych w powietrzu ponieważ grozi to niekontrolowanym przemieszczeniem się pilarki i ciężkimi wypadkami. Uruchomienie pilarki elektrycznej trzymanej oburącz wymaga wciśnięcia blokady i naciśnięcia na włącznik. Zawsze po uruchomieniu pilarki należy sprawdzić czy działają: elementy sterownicze, hamulec piły łańcuchowej (w tym celu należy przesunąć osłonę przednią do przodu), układ smarowania urządzenia tnącego (sprawdzić czy po uruchomieniu pilarki automatycznie podawany jest olej smarujący do układu tnącego).
Zasady bezpiecznej pracy pilarką łańcuchową.
Podczas pracy należy bezwzględnie stosować się do zaleceń i rad, które są zawarte w instrukcji obsługi. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, należy zwrócić się do punków serwisowych producentów i importerów pilarek. Aby uniknąć urazów podczas pracy (w tym także powodowanych jej odbiciem) należy: trzymać pilarkę oburącz podczas pracy; nie ciąć pilarką na wysokości powyżej ramion; nie wchodzić na rusztowania i drzewo z włączoną pilarką w celu wykonania cięcia; nie pracować pilarką stojąc na drabinie; nie ciąć końcówką prowadnicy i unikać zetknięcia górnej ćwiartki końcówki prowadnicy z twardymi przedmiotami; unikać cięcia górną krawędzią prowadnicy, ze względu na występowanie siły popychającej wywieranej przez piłę łańcuchową do tyłu w kierunku operatora, co zwiększa ryzyko występowania odbicia pilarki; nie pozostawiać włączonej pilarki bez nadzoru i włączonego hamulca, odstawiając pilarkę na dłuższy czas wyłączyć silnik i włączyć hamulec przesuwając do przodu osłonę przednią; jeśli jest to pilarka elektryczna, należy wyjąc wtyczkę z gniazdka; pilarkę przenosić z wyłączonym silnikiem i włączonym hamulcem oraz nałożoną na prowadnicę osłoną; przestrzegając zasady że pilarkę trzyma się za uchwyt przedni, prowadnicą skierowaną do tyłu; w razie uszkodzenia lub przecięcia kabla zasilającego pilarki elektrycznej natychmiast wyjąc wtyczkę z gniazdka; podczas wykonywania wszelkich prac regulacyjnych i konserwacyjnych wyłączyć pilarkę (jeśli jest to pilarka elektryczna, należy koniecznie wyjąć wtyczkę z gniazdka).
Paliwo i oleje do pilarek łańcuchowych.
Stosowanie odpowiedniego, zalecanego przez producenta paliwa (do pilarki spalinowej) i oleju do smarowania urządzenia tnącego (piły łańcuchowej i prowadnicy) w pilarkach elektrycznych i spalinowych ma wpływ na bezpieczeństwo i czas użytkowania maszyn. Szczegółowe informacje w tym zakresie można znaleźć w instrukcji obsługi tych maszyn oraz w punktach sprzedaży i punktach serwisowych
Należy upewnić się, że zbiorniki paliwa i oleju nie są uszkodzone, mają jednoznaczne oznakowanie i pokrywy zamykające, które należy zakręcić natychmiast po zakończeniu nalewania i zetrzeć rozlaną benzynę lub olej z pilarki. Trzeba unikać dostawania się zanieczyszczeń do zbiornika z paliwem lub olejem (zarówno tych w pilarce jak i służących do przechowywania). Podczas tankowania należy wyłączyć silnik pilarki spalinowej a jej uruchamianie powinno odbywać się co najmniej 3m od miejsca tankowania.
Plastikowe zbiorniki używane do przechowywania paliwa i oleju powinny być specjalnie zaprojektowane do tych zastosowań oraz oznaczone. Zbiorniki do przechowywania paliwa oraz sama pilarka powinny znajdować się zawsze z dala od ognia i jego potencjalnych źródeł zapłonu (iskier i płomieni). Nie można wykorzystywać zużytego oleju silnikowego do smarowania urządzenia tnącego pilarki łańcuchowej ponieważ nie spełnia on właściwie swojej funkcji i w regularnym kontakcie ze skórą może powodować raka.
W przypadku pracy spalinowymi pilarkami łańcuchowymi istnieje zagrożenia zatrucia spalinami. Maszyny te nie nadają się do użytku w pomieszczeniach zamkniętych.
Ze względu na potencjalne zagrożenia praca przenośną pilarką łańcuchową powinna się odbywać zawsze w obecności osoby, która mogłaby udzielić pierwszej pomocy.
Pracując pilarką należy mieć wiedzę jak zatamować krwawienie i jak postępować w przypadku wystąpienia urazu zgniecenia. Ważne aby apteczka pierwszej znajdowała się zawsze w pobliżu miejsca pracy.
W pobliżu miejsca pracy pilarza musi znajdować się dobrze doposażona apteczka pierwszej pomocy - a w niej:
- rękawiczki gumowe (minimum dwie pary- zakładamy udzielając pomocy ofiarom wypadku ),
- nożyczki lub niewielki nóż,
- 2, 3 opakowania sterylnej gazy,
- bandaż elastyczny do mocowania kompresów lub do wykonywania usztywnień przy zwichnięciu lub złamaniu( 2,3 wymiary),
- zwykłe bandaże w kilku wymiarach- do mocowania opatrunków,
- chustę trójkątną - do wykonywania np. temblaka,
- plaster w rolce- do mocowania opatrunków,
- kilka rodzajów plastra z opatrunkiem- do zaopatrywania drobnych skaleczeń,
- maseczka do sztucznego oddychania metodą usta- usta,
- Aspiryna (podajemy w razie podejrzenia wystąpienia zawału),
- działająca latarka,
- folia NRC tzn. srebrno-złota folia. Stosujemy ją do owinięcia rannego w celu ochrony przed wychłodzeniem ( srebrną stroną do wewnątrz ).
Zanim włączysz pilarkę, sprawdź, czy nie grozi Ci wypadek:
oceń stan techniczny pilarki i jej zabezpieczeń; w tym osłon, zobacz czy są sprawne i znajdują się na właściwych miejscach,
oceń napięcie i naostrzenie piły, sprawdź, czy wychwytnik łańcucha nie ma widocznych pęknięć, czy działają blokada dźwigni obrotów i hamulec piły,
sprawdź, czy w strefie niebezpiecznej, tj. w odległości o promieniu przynajmniej dwukrotnej wysokości ścinanego lub pielęgnowanego drzewa nie znajdują się ludzie albo zwierzęta.
Podczas pracy pilarką narażasz się na:
przypadkowe zranienie wskutek dotknięcia pracującego łańcucha podczas niebezpiecznego i niedozwolonego operowania pilarką,
skaleczenie się odbitym lub zerwanym łańcuchem pracującej piły,
uderzenie przez spadające gałęzie lub obalane drzewo,
porażenie prądem elektrycznym w przypadku niebezpiecznego i niedozwolonego zasilania pilarki łańcuchowej elektrycznej.
Jeżeli jednak do wypadku w gospodarstwie dojdzie, pamiętajcie, aby ten wypadek niezwłocznie po jego zaistnieniu, a nie po zakończeniu leczenia, zgłosić do Placówki Terenowej KRUS, ponieważ zwłoka w zgłoszeniu wypadku może mieć wpływ na ustalenie przyczyn i jego okoliczności.
Placówka Terenowa KRUS w Makowie Mazowieckim
Ul. Gen. Pułaskiego 25
Tel (29) 7172621
e-mail: makowmazowiecki@krus.gov.pl
Opracował: A. Miecznikowski
Źródło: Bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń w gospodarstwie rolnym. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Warszawa 2006.
Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Warszawa 2012.
Bezpieczna praca mechaniczną pilarką łańcuchową. Instrukcja obsługi.
Instrukcja organizacji bezpiecznej i higienicznej pracy przy obsłudze pilarki spalinowej.