Akademia Górniczo-Hutnicza

im. Stanisława Staszica w Krakowie

Katedra Transportu Linowego

Bezpieczeństwo transportu linowego

„Analiza ryzyka zawodowego ludzi obsługujących wyciągi wiertnicze”

Grzegorz Kaszuba

Rok V TL

Rok akademicki: 2008/2009

1. Sformułowanie problemu analizy i oceny ryzyka zawodowego osób obsługujących wyciągi wiertnicze.

Teza:

Istnieje potrzeba wprowadzenie jednolitej metody oceny ryzyka zawodowego dla ludzi obsługujących wyciągi wiertnicze.

Cel pracy:

Przedmiotem niniejszej pracy jest problem analizy i oceny ryzyka zawodowego osób obsługujących wyciągi wiertnicze. Problem ten jest bardzo ważny na wszystkich stanowiskach pracy osób, a szczególnie właśnie w wiertnictwie, zawodzie uważanym za jeden z najniebezpieczniejszych. Ocena i analiza ryzyka zawodowego ma na celu znalezienie metod, sposobów i środków technicznych które pozwolą na bezpieczne obsługiwanie urządzeń jakimi są wyciągi wiertnicze.

1. Aspekt prawny odnośnie wymagań oceny ryzyka zawodowego.

Artykuł 6 Dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich z 12 czerwca 1989r. o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (Dyrektywa 89/391/EWG) nakłada na pracodawców obowiązek podjęcia niezbędnych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. [1]

Biorąc pod uwagę charakter działalności zakładu lub przedsiębiorstwa, pracodawca powinien przy doborze wyposażenia roboczego, stosowaniu substancji chemicznych lub preparatów, a także przy wyposażaniu stanowisk pracy oceniać wielkość ryzyka zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników. W następstwie tej oceny środki zapobiegawcze, metody produkcyjne oraz organizacja pracy, przewidywane przez pracodawcę, muszą zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i zdrowia.

W ramach harmonizowania przepisów obowiązujących w Polsce z wytycznymi Dyrektywy 89/391/EWG w zakresie obowiązków pracodawcy odnośnie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników wprowadzono odpowiednie zapisy do Kodeksu pracy[2] i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej o ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy[3]. Ponadto opracowano krajową normę PN-N-18002: 2000 [5], mającą zastosowanie do oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

Poza ogólnymi wytycznymi w zakresie oceny ryzyka zawodowego dyrektywy określają odpowiednie szczegółowe postępowania dotyczące wybranych zagrożeń. Przykładem może być Dyrektywa 2000/54/WE z 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu

Pracy [4] (siódma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG).

1. Obowiązki stawiane na pracodawcę odnośnie oceny ryzyka zawodowego.

Wymagania Kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do:

• Podejmowania działań zapobiegających niebezpieczeństwu, jeśli prowadzi działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracownika – art. 224;

• Oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywana pracą oraz stosowania niezbędnych środków zmniejszających ryzyko – art.226 pkt.1

• Informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami – art. 226 pkt.2

• Stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, a w tym przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia – art. 227

• Systematycznego analizowani przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie tych analiz stosowania właściwych środków zapobiegawczych – art.236

Jeśli chodzi o wymagania stawiane pracodawcy w artykułach 39 i 40.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej o ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy czytamy iż pracodawca zobowiązany jest do:

• Oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego, występującego przy określonych pracach, oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko;

• Zapewnienia organizacji pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych;

• Zapewnienia likwidacji zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń;

• Stosowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych, w tym odpowiednich środków ochrony zbiorowej, ograniczających wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników, jeśli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa;

• Zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do rodzaju i poziomu zagrożeń w sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające;

• Zapewnienia systematycznych kontroli stanu bhp ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesu pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenia sposobu rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania.

1. Dlaczego należy oceniać ryzyko zawodowe?

Ocena ryzyka ma za zadanie zapobiegać skutkom zagrożeń zawodowych. Celem ogólnym oceny ryzyka jest eliminowanie lub ograniczenie (redukcja) ryzyka. Nie dające się wyeliminować ryzyko resztkowe należy kontrolować, zaś wiedzę o zagrożeniach i ryzyku przekazywać pracownikom. Ocena ryzyka powinna uświadomić pracodawcy, na jakie zagrożenia narażeni są pracownicy, a pracownikom jakie zagrożenia występują

na ich stanowiskach, jakie są źródła zagrożeń, jakie powodują skutki i w jaki sposób należy się przed nimi chronić.

Wykonywanie działań wynikających ze szczegółowych celów oceny

ryzyka zawodowego pozwala na:

• Sprawdzenie, czy zidentyfikowano zagrożenia występujące na stanowiskach pracy oraz ocenienie związanego z nimi ryzyka zawodowego;

• Wykazanie, iż zastosowane środki ochrony są odpowiednie do zidentyfikowanych zagrożeń;

• Ustalenia priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego;

• Zbadanie czy ryzyko jest na poziomie akceptowalnym;

• Zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy

• Wykazanie pracownikom iż ryzyko zawodowe jest znane oraz informowanie o nim.

Etapowe podejście do oceny ryzyka

W europejskim poradniku do oceny ryzyka w miejscu pracy proponuje się podejście oparte na kilku różnych etapach. Nie jest to jedyna metoda dokonywania oceny ryzyka, ponieważ istnieją różne metodologie prowadzące do tego samego celu. Nie ma jedynego "słusznego" sposobu przeprowadzania oceny ryzyka i w różnych sytuacjach mogą się sprawdzać różne podejścia.

Procedurę oceny ryzyka (obejmującą elementy zarządzania ryzykiem) można rozbić na szereg kroków.

1. Ustalenie programu oceny ryzyka w miejscu pracy

2. Uporządkowanie oceny (wybór podejścia: geograficznego/funkcjonalnego/ze względu na rodzaj procesu/przepływu)

3. Zgromadzenie informacji

4. Ustalenie zagrożeń

5. Wskazanie osób zagrożonych

6. Ustalenie schematów narażenia wśród osób zagrożonych

7. Ocena poziomów ryzyka (prawdopodobieństwa doznania urazu oraz ciężkości jego następstw w danych okolicznościach)

8. Zbadanie możliwości eliminowania lub kontrolowania ryzyka

9. Ustalenie priorytetów działania i podjęcie decyzji w sprawie środków kontroli

10. Wdrożenie środków kontroli

11. Sporządzenie dokumentacji oceny ryzyka

12. Zmierzenie skuteczności działania

13. Przegląd (jeśli wprowadzono zmiany lub okresowy)

14. Monitorowanie programu oceny ryzyka

W większości przedsiębiorstw, zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach, powinno sprawdzić się proste pięcioetapowe podejście (obejmujące elementy zarządzania ryzykiem), jakie przedstawiono poniżej.

Etap 1. Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych
Ustalenie, co może spowodować urazy oraz którzy pracownicy mogą być narażeni na zagrożenia.

Etap 2. Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według ważności 
Oszacowanie istniejących rodzajów ryzyka (ciężkości ich następstw i ich prawdopodobieństwa…) oraz uporządkowanie ich według ważności.

Etap 3. Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego
Określenie środków koniecznych do eliminowania lub kontroli ryzyka.

Etap 4. Podjęcie działania
Wprowadzenie środków zapobiegawczych i ochronnych zgodnie z planem priorytetów.

Etap 5. Monitorowanie i przegląd
Ocena powinna być regularnie aktualizowana.


Należy jednak wiedzieć, że istnieją inne metody, które równie dobrze się sprawdzają, szczególnie w przypadku bardziej złożonych rodzajów ryzyka i okoliczności. Które podejście do oceny się wykorzysta, zależy od:

• charakteru miejsca pracy (np. stała siedziba lub przejściowa)

• typu procesu (np. powtarzalne operacje, procesy rozwijające/zmieniające się, praca na zamówienie)

• wykonywanego zadania (np. powtarzalnego, sporadycznie wykonywanego lub związanego z wysokim ryzykiem)

• złożoności technicznej.

W niektórych przypadkach odpowiedni może być jeden rodzaj działania obejmujący wszystkie rodzaje ryzyka w miejscu pracy lub związane z prowadzoną działalnością. W innych przypadkach różne podejścia mogą nadawać się do różnych części miejsca pracy.

1. Metody oceny ryzyka zawodowego

Literatura fachowa podaje wiele metod oceny ryzyka zawodowego. Różnią się one między sobą przede wszystkim przyjętym poziomem szczegółowości analiz.

1. Wstępna analiza zagrożeń PHA [7]

Wstępna Analiza zagrożeń PHA jest metodą matrycową, pozwalającą na jakościowe oszacowanie ryzyka.

W analizie ryzyka prowadzonego metodą PHA oszacowanie ryzyka polega na określeniu możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwo szkód zdarzenia P, z jakim szkody mogą wystąpić. Wartościowanie ryzyka jest wyrażone poprzez wskaźnik ryzyka, który określa zależność:

W=S*P

Gdzie:

S – stopień szkód

P – prawdopodobieństwo szkód zdarzenia

Szacowanie stopnia szkód S i prawdopodobieństwa szkód P odbywa się według skali na sześciu poziomach dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę poszczególnych poziomów przedstawiono poniżej.

Poziom	Charakterystyka
1	Znikome urazy Lekkie szkody
2	Lekkie obrażenia Wymierne szkody
3	Ciężkie obrażenia Znaczne szkody
4	Pojedyncze wypadki śmiertelne Ciężkie szkody
5	Zbiorowe wypadki śmiertelne Szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu
6	Zbiorowe wypadki śmiertelne Szkody na dużą skalę poza terenem zakładu

Szacowanie stopnia szkód S

Poziom	Charakterystyka
1	bardzo nieprawdopodobne
2	mało prawdopodobne zdarzające się raz na 10 lat
3	doraźne wydarzenia zdarzające się raz w roku
4	dosyć częste wydarzenia zdarzające się raz w miesiącu
5	częste regularne wydarzenia zdarzające się raz w tygodniu
6	duże prawdopodobieństwo wydarzenia

Szacowanie poziomu szkód zdarzenia P

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy:

	P – prawdopodobieństwo szkód
	Poziom
S – stopień szkód	1
	2
	3
	4
	5
	6

Ryzyko wartościowane jest na trzech poziomach:

1 – 3 – ryzyko akceptowalne,

4 – 9 – dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,

10 – 25 (36) – ryzyko niedopuszczalne – wymagane zmniejszenie ryzyka.

1. Metoda ogólna według PN-N-18002 [5] – trójstopniowa i pięciostopniowa

Metoda oceny ryzyka zawodowego według PN-N-18002 polega na analizie i ocenie ryzyka zawodowego pracowników według poniższego schematu:

Ocena ryzyka oraz wynikające z niej działania według PN-N-18002:2000

Zakres problemowy identyfikacji zagrożeń w metodzie według PN:

• Jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas wykonywania czynności?

• Na jakie czynności niebezpieczne narażony jest człowiek podczas wykonywania czynności?

• Czy podczas pracy mogą występować problemy lub odchylenia od jej normalnego przebiegu?

• Czy wykonywane zadanie łączy się z dużym wysiłkiem obciążeniem psychicznym?

• Czy podczas wykonywania czynności pracownik jest narażony na szkodliwe czynniki fizycznego środowiska pracy?

• Czy podczas wykonywania czynności pracownik jest narażony na szkodliwe czynniki biologiczne i chemiczne?

Czynniki jakie należy brać pod uwagę w ocenie ryzyka zawodowego:

• Położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia

• Ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy)

• Powierzchnie, na których możliwy jest upadek pracujących

• Ostrza, ostre krawędzie, wystające elementy, chropowatość i szerokość wyrobów, urządzeń i narzędzi

• Poruszające się maszyny i mechanizmy

• Ruchome elementy urządzeń technicznych

• Temperatura powierzchni wyposażenia i materiałów

• Ciśnienie (gazy pod ciśnieniem, płyny pod ciśnieniem)

• Hałas (słyszalny, infradźwiękowy, ultradźwiękowy)

• Drgania (miejscowe lub ogólne)

• Jonizacja powietrza, promieniowanie jonizujące

• Promieniowanie (laserowe, nadfioletowe)

• Pole elektromagnetyczne

• Pole elektrostatyczne, elektryczność statyczna

• Napięcie w obwodzie elektrycznym

• Pyły (pyły drewna, pyły zawierające wolną krystaliczną krzemionkę)

• Zagrożenia wybuchem lub pożarem

• Obciążenie fizyczne (statyczne, dynamiczne)

• Obciążenie psychiczne (przeciążenie lub niedociążenie percepcyjne)

Oszacowanie ryzyka zawodowego według skali trzy stopniowej polega na ustaleniu związanego z zidentyfikowanymi zagrożeniami związku między prawdopodobieństwem wystąpienia zagrożenia a ciężkością szkodliwych następstw tych zagrożeń.

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia	Ciężkość następstw
	małe
Mało prawdopodobne	małe
Prawdopodobne	małe
Wysoce prawdopodobne	średnie

Skala trójstopniowa

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia	Ciężkość następstw
	małe
Mało prawdopodobne	Bardzo małe
Prawdopodobne	małe
Wysoce prawdopodobne	średnie

Skala pięciostopniowa

Mało prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas

całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie

podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Wysoce prawdopodobne: następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie

podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Następstwa o małej szkodliwości - są to urazy i choroby, nie powodujące długotrwałych

dolegliwości i absencji w pracy (czasowe pogorszenie stanu zdrowia, np. niewielkie

stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.).

Następstwa o średniej szkodliwości - są to urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale

długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości, związane z krótkimi okresami absencji

(np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne,

nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego.

Następstwa o dużej szkodliwości - są to urazy i choroby powodujące ciężkie i stałe

dolegliwości i /lub śmierć (np. oparzenia III stopnia, rozległe oparzenia II stopnia, amputacje,

skomplikowane złamania z następową dysfunkcja, choroby nowotworowe, toksyczne

uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki

chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Opis skutków wystąpienia zagrożeń:

Nr zagrożenia	Skala	Ryzyko	Opis słowny
	Skutek	Prawdopodobieństwo wystąpienia
Porażenie prądem	D	M	S
Uszkodzenie słuchu	S	S	S
Zatrucie rozpuszczalnikiem	…	…	…
…

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego w skali trzystopniowej i pięciostopniowej:

Oszacowanie ryzyka zawodowego dopuszczalne	Dopuszczalne ryzyko zawodowe	Niezbędne działania
Duże	Niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast; Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się planowanie i podjęci działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
Małe		Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalne ryzyko zawodowe	Niezbędne działania
Bardzo duże	Niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Duże		Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast; Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
Małe		Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko pozostanie co najwyżej na tym samym poziomie.
Bardzo małe		Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.

1. Kalkulator ryzyka [7]

Metoda kalkulatora ryzyka wykorzystuje nomogram, z którego na podstawie poziomu prawdopodobieństwa niebezpiecznego zdarzenia, czasu ekspozycji na niebezpieczeństwo oraz jednego z możliwych jego skutków odczytuje się wynikowy poziom ryzyka.

A – wysoki, w którym ryzyko nie może być akceptowane pod żadnym pozorem

B – istotny, przy którym poziom ryzyka powinien być zmniejszony tak dalece jak to możliwe

C – umiarkowany, przy którym ryzyko może być akceptowane o ile koszty jego redukcji są zbyt wysokie w stosunku do uzyskanych korzyści

D – niski, gdy ryzyko może być zaakceptowane bez podejmowania środków prewencyjnych

Stosowanie metody „kalkulatora ryzyka” niesie za sobą również problemy takie jak:

• Mała dokładność

• Konieczność arbitalnego wyznaczenia granic poziomów ryzyka (A,B,C,D)

• Nie uwzględnia specyfiki lokalnych warunków takich jak poziom organizacji pracy, system bezpieczeństwa itp.

• Konieczność kalibracji do konkretnych zastosowań

• Konieczność zbierania danych z praktyki eksploatacyjnej (dla branży, dla zakładu pracy)

1. FMEA – Failure Mode Effect Analysis [7]

Analiza ryzyka zawodowego według metody FMEA polega na analizie przyczyn i skutków ryzyka, które przedstawiane jest za pomocą następującego wzoru:

R=W*O*Z

Gdzie:

W – wskaźnik prawdopodobieństwa wystąpienia błędu

O – wskaźnik wykrywalności błędu

Z – wskaźnik znaczenia skutków błędu

Prawdopodobieństwo	Wykrywalność	Znaczenie skutków
W	O	Z
Nieprawdopodobne	1	Bardzo prawdop.
b. mało prawdop.	2-3	Dość prawdop.
Mało prawdopodobne	4-6	Mało prawdop.
Dość prawdopodobne	7-8	b. mało prawdop.
Bardzo prawdopodobne	9-10	nieprawdopodobne

Głównym naciskiem w tej metodzie jest analiza stanu PRZED i PO zastosowaniu usprawnień na danym stanowisku pracy, jak również analizie czynników składowych (konstrukcyjnych, funkcjonalnych, organizacyjnych) które wpływają na wynik.

1. Metoda WPR – wskaźnik poziomu ryzyka

Metoda ta polega na przyporządkowaniu wag czynnikom składającym się na ryzyko w rozważanej sytuacji. Zakłada się, iż ryzyko zawodowe jest składnikiem czterech czynników:

• A – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

• B – częstotliwość ekspozycji na zagrożenia

• C – największej spodziewanej straty

• D – liczby osób narażonych na zagrożenie

Wskaźnik poziomu ryzyka WPR jest obliczany jako iloczyn

WPR=A*B*C*D

WPR może przyjmować wartości z przedziału od 0 do 13500.

Wartości składowych – wagi czynników ryzyka.

A	B	C	D
Waga	Opis	Waga	Opis
0	niemożliwe	0.1	bardzo rzadko
1	bardzo małe	0.2	raz w roku
2	małe	1.0	raz w miesiącu
5	możliwe	1.5	raz w tygodniu
8	prawdopodobne	2.5	raz dziennie
10	spodziewane	4.0	raz na godzinę
15	pewne	5.0	ciągle

1. metoda RISC SCORE [7]

METODA RISK SCORE jest jakościową, wskaźnikową metodą oceny ryzyka, w której określane w definicji ryzyka prawdopodobieństwo skutków zdarzenia jest uszczegółowione i przedstawione przez dwa parametry ryzyka tj. ekspozycję na zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia:

R=S*E*P

S - potencjalne skutki, średnia arytmetyczna oceny strat ludzkich i materialnych

Wartość	Strata	Straty ludzkie	Straty materialne
100	poważna katastrofa	wiele ofiar śmiertelnych	Ponad 30 mln pln
40	katastrofa	kilka ofiar śmiertelnych	3-30 mln pln
15	bardzo duża	ofiara śmiertelna	300 tys. – 3 mln pln
7	duża	ciężkie uszkodzenie ciała	30 – 300 tys. pln
3	średnia	absencja	3 – 30 tys. pln
1	mała	udzielanie pierwszej pomocy	Poniżej 3 tys. pln

E - czas ekspozycji oddziaływania szkodliwych czynników na pracownika

Wartość	Oddziaływanie
10	stałe
6	częste (codzienne)
3	sporadyczne (raz na tydzień)
2	okazjonalne (raz na miesiąc)
1	minimalne (kilka razy rocznie)
0,5	znikome (raz na rok)

P - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia dla pracownika

Wartość	Zagrożenie	Szansa
10	bardzo prawdopodobne	50%
6	całkiem możliwe	10%
3	mało prawdopodobne ale możliwe	1%
1	tylko sporadycznie możliwe	0,1%
0,5	możliwe do zaistnienia	0,01%
0,2	praktycznie możliwe	0,001%
0,1	tylko teoretycznie możliwe	0,0001%

Obliczona dla każdego zagrożenia wartość wskaźnika oceny ryzyka:

R=S*E*P

Wyznacza kategorie ryzyka zawodowego

Wartość R	Kategorie ryzyka	Działanie zapobiegawcze
R=<20	pomijalne	wskazana kontrola
20<R<70	małe	potrzebna kontrola
70<R<200	istotne	potrzebna poprawa
200<R<400	duże	potrzebna natychmiastowa poprawa
R>400	bardzo duże	wskazane wstrzymanie pracy

1. Metod oceny ryzyka zawodowego według normy MIL STD 882 [7]

Metod oceny ryzyka zawodowego według normy MIL STD 882 składa się z dwóch czynników. Pierwszym jest ustalenie poziomu prawdopodobieństwa natomiast drugim ustalenie poziomu ciężkości następstw. I tak jeśli chodzi o ustalenie poziomu prawdopodobieństwa to norma MID STD ustala go jako:

częste	większe niż 1/100
prawdopodobne	od 1/100 do 1/10000
czasami	od 1/10000 do 1/100000
niewielkie	od 1/100000 do 1/1000000
nieprawdopodobne	mniejsze niż 1/1000000

Natomiast jeśli chodzi o ustalenie poziomu ciężkości następstw to norma podaje:

katastroficzne	bardzo ciężkie wypadki lub zachorowania, powodujące niezdolność do pracy dłuższą niż 16 tygodni
krytyczne	ciężkie wypadki lub zachorowania powodujące niezdolność do pracy od 2 do 16 tygodni
małe	wypadki lub zachorowania powodujące niezdolność do pracy 1-2 dni
nieznaczne	wypadki lub zachorowania powodujące niezdolność do pracy krótszą niż 1 dzień

Poniższa tabela przedstawia wskaźnik oceny ryzyka według metody normy MIL STD 882:

Przewidywane prawdopodobieństwo	Kategorie następstw:
	I - katastroficzne
A – częste	1(IA)
B – prawdopodobne	2(IB)
C – czasami	4(IC)
D – niewielkie	8(ID)
E - nieprawdopodobne	12(IE)

I następnie kryteria oceny ryzyka zawodowego według metody normy MIL STD 882:

Wskaźnik ryzyka	Proponowane kryteria oceny
IA, IIB, IC, IIB, IIIA	nieakceptowane, działanie niedopuszczalne
ID, IIC, IID, IIIB, IIIC	niepożądane, ograniczyć czasowo działanie procedur
IE, IIE, IIID, IIIE, IVA, IVB	akceptowalne, przy stałej kontroli
IVC, IVD, IVE	akceptowalne, bez stałej kontroli

1. Mapy percepcji (postrzegania ryzyka) [7]

Metoda ta z dużym powodzeniem stosowana jest w marketingu do oceny sposobu postrzegania produktu klienta lub skorelowane ze sobą cechy produktu lecz również może być stosowana w ocenie ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy. Za pomocą wzroku osoba przeprowadzająca analizę może w bardzo łatwy sposób zobrazować ryzyko na jakie wystawiony jest pracownik na danym stanowisku pracy.

1. Analiza wypadków przy pracy osób pracujących na wieżach wiertniczych na podstawie danych WUG z 2006 roku[6].

1. Zagrożenia naturalne występujące w górnictwie otworowym.

Zagrożenie erupcyjne – oznacza możliwość wystąpienia zagrożenia wywołanego

erupcją wiertniczą rozumianą jako przypływ płynu złożowego do otworu wiertniczego

spowodowany naruszeniem równowagi między ciśnieniem złożowym a ciśnieniem

dennym.

Anormalnie duże zagrożenie erupcyjne – występuje w otworach wiertniczych,

gdy w nieorurowanej części otworu zalegają poziomy o ciśnieniu złożowym bliskim

wartości ciśnienia szczelinowania innych skał odkrytych bądź, gdy gradient ciśnienia

złożowego jest większy od 0,13 MPa/10 m.

Bardzo wysokie zagrożenia stwarzają złoża w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego

(Barnówko – Mostno – Buszewo, Zielin, Różańsko), Międzychodu (Grotów, Lubiatów,

Sieraków) i Pomorza Zachodniego (Sławoborze).Zagrożenie erupcyjne występuje

również podczas dowiercania i udostępniania poziomów zbiornikowych o anomalnie

niskich ciśnieniach złożowych.

Zagrożenie siarkowodorowe – oznacza możliwość powstania zagrożenia

w wyniku wypływu płynu złożowego, zawierającego siarkowodór, podczas erupcji

otwartej z otworów w czasie wiercenia lub wydobywania kopalin płynnych,

stwarzające niebezpieczeństwo dla ruchu zakładu górniczego, jego pracowników

i okolicznej ludności.

Rok	Ilość erupcji	Uwagi
1975	4
1976	2
1977	3
9178	1
1979	4	W tym jedna erupcja z H2S
1980	3	W tym jedna erupcja z pożarem ropy
1981	1
1982	1
1983	1
1984	3	W tym jedna erupcja z H2S
1985	3
1986	2
1987	1
1988	-
1989	3
1990	2
1991	4
1992	3
1993	3
1994	3
1995	-
1996	-
1997	1	Erupcja z H2S
1998	-
1999	1	Erupcja z H2S
2000	1
2001	1
2002	1	Erupcja z pożarem gazu
2003	-
2004	-
2005	-
2006	-

Zagrożenie siarkowodorowe w górnictwie nafty i gazu występuje

w szczególności na obszarze Monokliny Przedsudeckiej oraz Niżu Polskiego

w czasie przewiercania utworów permu, przede wszystkim dolomitu głównego.

Spękane złoża dolomitu zwierają płyn złożowy, w którym stężenia H2S dochodzi do

20%.

Sytuacja w której zagrożenie siarkowodorowe występuje razem

z zagrożeniem erupcyjnym, stwarza potencjalną możliwość powstania

katastrofy o dużym zasięgu i skutkach.

W otworowych kopalniach siarki zagrożenie siarkowodorowe występuje głównie

w obrębie sterowni eksploatacyjnych na polu górniczym, gdzie istnieje możliwość

emisji siarkowodoru z otwartych zbiorników siarki płynnej.

Ponadto w górnictwie otworowym występują zagrożenia:

- zagrożenie pożarowe,

- zagrożenie zapadliskami,

- zagrożenie wybuchem.

Zagrożenie pożarem:

Występuje ono zwłaszcza na kopalniach ropy naftowej i gazu ziemnego

w miejscach gromadzenia i magazynowania produktów łatwopalnych, podczas

wykonywania zabiegów specjalnych, prac spawalniczych oraz w czasie wyładowań

atmosferycznych.

Zagrożenie zapadliskami:

Zagrożenie to występuje głównie podczas wydobywania soli otworami

wiertniczymi metodą ługowania, w szczególności przy eksploatacji złóż typu

pokładowego.

Zagrożenie to występuje w likwidowanej otworowej kopalni soli Łężkowice.

W celu ograniczenia występowania tego zagrożenia prowadzone były prace

polegające na podsadzaniu powstałych w czasie eksploatacji wyrobisk.

Zagrożenie wybuchem:

Występuje w miejscach, gdzie w procesie technologicznym mogą wystąpić

nagromadzenia gazów o stężeniu wybuchowym. Do miejsc takich m.in. należy

zaliczyć podbudowę i wieżę wiertniczą, zbiorniki magazynowe ropy naftowej, a także

strefę wokół głowic eksploatacyjnych na odwiertach ropnych i gazowych.

1. Zagrożenia techniczne występujące w górnictwie otworowym.

Zagrożenia techniczne występujące w górnictwie otworowym związane są ze stosowanymi maszynami i urządzeniami technicznymi, których eksploatacja stwarza następujące zagrożenia:

• Mechaniczne

• Elektryczne

• Termiczne

• Hałasem

• Drganiami mechanicznymi

Oceniając stopień opanowania zagrożeń technicznych, należy stwierdzić, że podstawowymi przyczynami wypadków związanych z tym zagrożeniem są: nieprawidłowa obsługa maszyn i urządzeń, niedostateczne przygotowanie pracowników do wykonywania określonych czynności w ruchu zakładu górniczego, nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów w zakresie organizacyjno – technicznym prowadzonych prac w warunkach szczególnie niebezpiecznych. Istotne znaczenie ma tutaj również dekapitalizacja maszyn i urządzeń. Większość stosowanych urządzeń wiertniczych zostało wyprodukowanych w latach 80-tych.

W wyniku prowadzonych działań, profilaktycznych i kontrolnych utrzymano

wysoki stan bezpieczeństwa w zakładach górniczych górnictwa otworowego

oraz zakładach wykonujących prace geologiczne.

Zdarzenia niebezpieczne występujące w górnictwie otworowym:

1. Analiza ryzyka zawodowego na stanowisku wiertacza.

Do oceny ryzyka zawodowego osób obsługujących wyciąg wieżowy wybrano metodę która w obecnym czasie jest coraz szerzej stosowana a mianowicie metodę PN-N-18002/2000 [5].

Opierając się na zasadach metody PN-N-18002/2000 przy ocenie ryzyka postępowano wg schematu uwzględniając następujące elementy:

• określenie stanowisk pracy,

• zidentyfikowanie zagrożeń,

• oszacowanie i ocena ryzyka zawodowego początkowego,

• weryfikacja oceny ryzyka zawodowego,

• akceptacja przyjętego ryzyka,

• zapoznanie załogi z wielkością ryzyka na poszczególnych stanowiskach,

• dokumentowanie oceny ryzyka.

Określenie stanowisk pracy:

W obrębie wyciągu wiertniczego średnio pracuje ok. 20 osób, jest to cała obsługa urządzenia. Występuje kilka stanowisk pracy. Są to:

- kierownik wiertni

- wiertacz

- pomocnik wiertacza

Identyfikacja zagrożeń:

Identyfikacji zagrożeń na które są narażeni ludzie obsługujący wyciąg wiertniczy dokonano w oparciu o sporządzoną i przedstawioną poniżej kartę identyfikacji zagrożeń.

Karta ta została rozprowadzona wśród pracowników dwóch wyciągów wiertniczych, które pracują w Polsce Południowo-Wschodniej w okolicach Rzeszowa.

	KARTA IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ
	WYDANIE
Jednostka organizacyjna:	Pracownicy wykonujący pracę na danym stanowisku: Pomocnik wiertacza	Miejsce pracy: Wyciąg wiertniczy
PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O STANOWISKU PRACY
Czas pracy Pozycja przy pracy Zadania na stanowisku Obsługiwane urządzenia 12 godzin Przewaga pracy stojącej Obsługa wyciągu, łączenie przewodu wiertniczego, podpinanie urządzeń Bęben wyciągowy Zespół klucza Napęd

ZAGROŻENIA NA DANYM STANOWISKU PRACY

Lp.	Zagrożenie	Możliwe skutki zagrożenia	Okoliczności wystąpienia	Miejsce występowania
	Hałas	Zaburzenia koncentracji i uwagi, ubytki słuchu.	Praca mechanizmów wiertni, hałas maszyn na placu wiertni.	Wiertnia
	Porażenie prądem	Skutki porażenia, kalectwo, śmierć.	Urządzenia elektryczne, zaczepienie masztem o urządzenia zasilane prądem elektrycznym, linie energetyczne.	Wiertnia
	Potknięcie i upadek na tym samym poziomie	Potłuczenie, zwichnięcia, złamanie kończyn, kalectwo.	Droga dojścia do pomieszczenia wiertni, nierówny teren, błoto.	Wiertnia
	Potrącenie przez ruchome obiekty	Potłuczenie, kalectwo, śmierć.	Pojazdy poruszające się na drodze dojścia do wiertni.	Plac
	Przeciążenie układu ruchu - mięśniowo-kostnego	Schorzenia układu ruchu (zwyrodnienia kręgosłupa i stawów).	Wymuszona pozycja podczas pracy.	Wiertnia
	Uderzenie przez spadające przedmioty	Poruszanie się po terenie wiertni, upadek przedmiotów.	Kalectwo, śmierć.	Wiertnia
	Upadek na niższy poziom	Potłuczenie, złamanie kończyn, kalectwo, śmierć.	Wchodzenie i schodzenie z podbudowy, przewrócenie się maszt.	Wiertnia
	Zmienne warunki atmosferyczne	Przegrzanie, udar cieplny, przeziębienie.	Praca w wysokich i niskich temperaturach.	Wiertnia
	Pożar	Poparzenia, kalectwo, śmierć.	Zwarcie elektryczne, możliwość zapłonu podczas wiercenia.	Wiertnia
	Wybuch	Kalectwo, śmierć.	Różnica ciśnień przy dowiercaniu i udostępnianiu złoża.	Wiertnia
	Zagrożenie siarkowodorem	Poparzenie, zatrucie, śmierć.	Dowiercanie się do złoża.	Wiertnia
	Zapadnięcie się wiertni	Obrażenia ciała, śmierć.	Wydobycie metodami ługowymi.	Wiertnia
	Układy pracujące pod ciśnieniem	Obrażenie ciała, złamania, kalectwo, śmierć.	Układ pomp.	Wiertnia
	Szkodliwe gazy (spaliny Diesla)	Podtrucie.	Uruchamianie silników.	Wiertnia
	Zapylenie	Choroby dróg oddechowych, oczu.	Zapylenie w obrębie wiertni.	Wiertnia
	Wybuch materiałów wybuchowych	Kalectwo, śmierć.	Wybuch podczas zapuszczania materiału do przewodu wiertniczego.	Wiertnia
	Stres	Choroby ogólnoustrojowe, nerwice.	Zbyt duże wymaga­nia w stosunku do możliwości pracow­nika, praca w nocy i w godzinach nad­liczbowych, konflikty.	Wiertnia
	Praca na wysokościach	Kalectwo, śmierć.	Montowanie pasa rur do głowicy.	Wiertnia
	Wibracje	Uszkodzenie układu kostno-stawowego, choroba wibracyjna.	Przenoszenie drgań z pracujących elementów urządzenia wiertniczego.	Wiertnia
	Odpryski czynnika materialnego	Obicia, siniaki, choroby oczu.	Prace przy obracającym się przewodzie rurowym.	Wiertnia

Oszacowanie i ocena ryzyka zawodowego:

Dla uzyskanych danych (zagrożeń na które są narażeni pracownicy wyciągu wiertniczego) oszacowano ryzyko zawodowe dla każdego zagrożenia metodą opartą o normę

PN–N-18002/2000 [5].

Oszacowanie ryzyka zawodowego przeprowadzono w skali trójstopniowej:

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia	Ciężkość następstw
	małe
Mało prawdopodobne	małe
Prawdopodobne	małe
Wysoce prawdopodobne	średnie

KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU pomocnika wiertacza wyciągu wiertniczego WEDŁUG PN-N-18002/2000

M-małe; S-średnie; D-duże

L.p	ZAGROŻENIA	ŻRÓDŁA ZAGROŻEŃ	MOŻLIWE SKUTKI ZAGROŻEŃ	PRZED OCENĄ	ŚRODKI PROFILAKTYCZNE	PO REALIZACJI ZADAŃ	UWAGI O RELIZACJI ZADAŃ
				CIĘŻKOŚĆ(C)	PRAWDOPODOBIE-ŃSTWO (P)	RYZYKO (R)
1	2	3	4	5	6	7	8
1.	Upadek na tym samym poziomie.	Śliskie i nierówne po­wierzchnie na terenie dojścia do wyciągu oraz w miejscu wyko­nywania prac, błoto, nierówny teren	Potłuczenia, złamania koń­czyn, zwich­nięcia, urazy wewnętrzne.	S	S	S	Stosowanie przez pracownika właściwego obuwia. Zapewnienie porządku na stanowisku pracy i w przejściach. Omawianie zagrożeń w czasie odpraw codziennych
2.	Upadek na niższy poziom	Nieostrożne wchodzenie i schodzenie z podbudowy - upadek na ziemię.	Śmierć, kalectwo, złamania kończyn, potłuczenie, urazy wewnętrzne	D	S	D	Stosowanie przez pracowników właściwego obuwia. Zwrócenie uwagi pracownikom, by nie wykonywali swych czynności w sposób rutynowy i zachowali szczególną ostrożność
3.	Porażenie prądem	Urządzenia elektryczne, zaczepienie masztem o urządzenia zasilane prądem elektrycznym, linie energetyczne	Śmierć, kalectwo, skutki porażenia.	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, dobry stan techniczny instalacji, przestrzeganie przepisów, uwaga, dobra organizacja pracy na wiertni
4.	Hałas	Praca mechanizmów wiertni Dźwięki dochodzące z placu wiertni	Uszczerbek słuchu, zaburzenie koncentracji i uwagi	S	S	S	Wytłumienie kabiny wiertni. W razie potrzeby stosowanie przez operatora ochronników słuchu
5.	Zmienne warunki atmosferyczne i siły przyrody	Upały (lato) i mrozy (zima). Mgła, burza, opady śniegu, opady deszczu, wiatr, zmrok	Udary cieplne, odmrożenia, przeziębienia, urazy ciała	D	S	D	Stosowanie właściwej odzieży i obuwia. Zachowanie wymogów bezpiecznej pracy - zgodnie z instrukcją stanowiskową
6.	Przeciąże­nie układu mięśniowo-kostnego.	Zbyt duży wysiłek fizyczny. Niewygodna pozycja podczas pracy	Przepuklina. Choroby na­rządu ruchu.	S	S	S	Przestrzeganie norm. Zapewnienie ergono­micznych i bezpiecznych warunków pracy w kabinie.
7.	Pochwycenie lub uderzenie przez elementy będące w ruchu.	Ruchome elementy wiertni lub sprzętu pomocniczego	Śmierć, kalectwo	D	S	D	Nie wykonywać zbędnych prac w czasie działania urządzenia. Stosować się do instrukcji Stanowiskowej.
8.	Uderzenie przez spadające przedmioty	Poruszanie się po terenie wiertni, upadek przedmiotów	Śmierć, kalectwo	D	S	D	Wzmożona uwaga, przestrzeganie procedur, środki ochrony
9.	Stres	Zbyt duże wymaga­nia w stosunku do możliwości pracow­nika. Praca w nocy i w godzinach nad­liczbowych. Konflikty	Choroby ogólnoustrojowe. Nerwice.	S	S	S	Dostosowanie wymagań do możli­wości psychofizycznych pracownika. Przestrzeganie norm dotyczących czasu pracy. Doskonalenie metod instruktażu i szkoleń. Ustalenie jasnych zasad wynagradzania, premiowania i kar regulaminowych. Częste rozmowy kierownictwa zakła­du z pracownikami.
10.	Wibracje	Przenoszenie drgań z pracującego urządzenia.	Uszkodzenie układu kostno- stawowego. Choroba wibracyjna	S	S	S	Stała kontrola układu amortyzu­jącego w kabinie operatora, stosowanie odpowiednich układów amortyzujących
11.	Pożar	Zwarcie elektryczne, możliwość zapłonu podczas wiercenia	Poparzenia, kalectwo, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, stan techniczny urządzeń, sprzęt gaśniczy
12.	Wybuch	Różnica ciśnień przy dowiercaniu i udostępnianiu złoża	Kalectwo, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, dobry stan techniczny aparatury przeciwerupcyjnej
13.	Zagrożenie siarkowodorem	Dowiercanie się do złoża	Poparzenie, zatrucie, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, środki ochrony indywidualnej, uwaga
14.	Zapadnięcie się wiertni	Wydobycie metodami ługowymi	Obrażenia ciała, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe
15.	Układy pracujące pod ciśnieniem	Układ pomp i przewodów ciśnieniowych	Obrażenie ciała, złamania, kalectwo, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, stan techniczny urządzeń, oznakowanie, barwy bezpieczeństwa, osłony, składowanie, okresowe kontrole układów, instrukcje, ład i porządek
16.	Szkodliwe gazy (spaliny Diesla)	Uruchamianie silników	Podtrucie	S	S	S	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, stan techniczny urządzeń
17.	Zapylenie	Zapylenie w obrębie wiertni	Choroby dróg oddechowych, oczu	S	S	S	Zraszanie powierzchni pylistych, stosowanie środków ochrony indywidualnej, stosowanie okularów ochronnych.
18.	Wybuch MW (również w trakcie transportu)	Wybuch podczas zapuszczania materiału do przewodu wiertniczego	Kalectwo, śmierć	D	S	D	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe
19.	Praca na wysokościach	Montowanie pasa rur do głowicy	Kalectwo	S	D		Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, pomosty robocze, rusztowania, barierki, instrukcja do prac na wysokości, badania lekarskie i specjalistyczne, ochrony indywidualne do pracy na wysokości.
20.	Odpryski czynnika materialnego	Prace przy obracającym się przewodzie rurowym	Obicia, siniaki, choroby oczu	M	M	M	Szkolenie wstępne, instruktaż stanowiskowy, szkolenia okresowe, stan techniczny narzędzi, instrukcje, ład i porządek, odzież robocza, rękawice, okulary, środki pierwszej pomocy

Weryfikacja oceny ryzyka zawodowego:

Weryfikacja oceny ryzyka zawodowego została przeprowadzona w oparciu o poniższa tabele.

Jak wynika z przeprowadzonej analizy wszystkie zagrożenia po zastosowaniu środków profilaktycznych znajdują się na poziomie średnim lub małym, a co za tym idzie dopuszczalne ryzyko zawodowe jest dopuszczalne na danym stanowisku pracy.

Oszacowanie ryzyka zawodowego dopuszczalne	Dopuszczalne ryzyko zawodowe	Niezbędne działania
Duże	Niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast; Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się planowanie i podjęci działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
Małe		Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie

„We wszystkich przypadkach ryzyko zawodowe jest dopuszczalne”

Zapoznanie pracowników z ryzykiem zawodowym na danym stanowisku:

Pracownicy pracujący na danym stanowisku (wyciąg wiertniczy) zostali poinformowani o ryzyku zawodowym. Po zapoznaniu się z ryzykiem każdy pracownik podpisał oświadczenia iż zna ryzyko na stanowisku.

Oświadczenie o zapoznaniu się z zasadami oceny ryzyka zawodowego

……………………………………..

Nazwisko i imię

…………………………………….

Stanowisko

……………………………………..

Dział\ odział

OŚWIADCZENIE

Oświadczam iż zostałem poinformowany o zasadach oceny ryzyka zawodowego, które wiążą się z wykonywaną pracą i akceptuje je.

………………………………..

Data i podpis pracownika

1. Podsumowanie i wnioski

Rodzaj prowadzonej działalności związanej z eksploatacją gazu ziemnego, ropy naftowej czy jak to ma miejsce w obecnym czasie szerokiego zagadnienia „geotermii” nieodłącznie związany jest z zagrożeniami, których nie da się całkowicie wyeliminować. Można jednak znacznie je ograniczyć stosując właściwą profilaktykę opartą na wiedzy i stale rosnącemu doświadczeniu.

Z powyższego wynika potrzeba ciągłego doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem w celu minimalizacji zagrożeń związanych z nimi skutków. Kierunki doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem w górnictwie otworowym są ustalane podczas przeglądów systemu zarządzania przeprowadzanych przez najwyższe kierownictwo. Podczas przeglądu analizowane są wyniki monitorowania, auditów, a także działań korygujących i zapobiegawczych. Oprócz najwyższego kierownictwa w przeglądzie uczestniczą pracownicy służb BHP i przedstawiciele załogi.

Duże znaczenie ma wybór odpowiednich środków ( np. nadmiarów bezpieczeństwa ) w celu optymalizacji wskaźników bezpieczeństwa i kosztów.

W górnictwie otworowym ocena ryzyka zawodowego powinna być przeprowadzana w sposób dający podstawy do poprawy warunków pracy poprzez eliminowanie lub ograniczanie ryzyka zawodowego na stanowiskach i miejscach pracy.

Współudział pracowników w jej przeprowadzaniu zwiększa ich zaangażowanie
w rozwiązywanie problemów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy i wpływa na lepszą realizację wynikających z nich działań korygujących i zapobiegawczych. Równocześnie wśród wszystkich pracowników zatrudnionych w zakładzie górniczym zwiększa się świadomość występujących zagrożeń, co jest istotne dla ich skuteczności ograniczania.

Życie i zdrowie ludzkie jest bezcenne, a bezpieczeństwo zatrudnionych jest wartością cenioną na równi z produkcją, kosztem czy jakością.

Zarządzanie bezpieczeństwem, to nieprzerwany proces, którego podstawą jest współpraca wszystkich - na każdym stanowisku pracy.

Wszyscy pracownicy są współodpowiedzialni za tworzenie i utrzymywanie wysokiego poziomu bezpieczeństwa. Zarządzanie bezpieczeństwem, to regularne i rzetelne informowanie pracowników o polityce, postępie, osiągnięciach, ryzyku i przedsięwzięciach
w tym zakresie .Zarządzanie bezpieczeństwem, to szybka i skuteczna reakcja osób kierownictwa i dozoru na zgłaszane problemy przez pracowników.

Literatura:

1. Dyrektywa 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 roku o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy

2. Ustawa Kodeks pracy, dział X (Dz. U z 1998r. Nr 21, poz. 94

3. Rozporządzenie Ministra pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U z 2003 r. Nr.169 poz.1650)

4. Dyrektywa 2000/54/WE z dnia 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (siódma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy

89/391/EWG)

1. Norma PN-N-18002:2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego

2. „Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2005 roku” Katowice 2006

3. I. Romanowska-Słomka, A. Słomka „Zarządzanie ryzykiem zawodowym” Tarbonus, Wydanie III, Tarnobrzeg 2003

4. Materiały PNiG Jasło