Wykład 08.03.2011 r.
Istota mechanizmów obronnych:
Wszystkie mechanizmy obronne w mniejszym lub większym stopniu zniekształcają obraz własnej osoby i obraz rzeczywistości zewnętrznej, tym samym stanowią przeszkodę w adekwatnej percepcji zdarzeń zewnętrznych i własnego sprawstwa
Mechanizmy obronne nie powodują rozwiązania sytuacji konfliktowych, a jedynie tu i teraz poprawiają samopoczucie człowieka (obniżają poziom lęku).
Mechanizmy obronne:
Wyparcie- wyeliminowanie ze świadomości niemożliwych do przyjęcia sążeń, pragnień, uczuć, a również czynów zdarzeń. Ich uświadomienie budzi lęk, poczucie winy, wstyd, itp.
Od wyparcia odróżnia się mechanizm tłumienia (represji) służący przesunięciu lękotwórczych treści ze świadomości do podświadomości
Zaprzeczanie- odrzucanie faktów, które wywołują silny dyskomfort, np. odrzucenie diagnozy lekarskiej.
Identyfikacja- proces utożsamiania się z osobą znaczącą i uznania jej podziwianych cech za własne
Projekcja- „rzutowanie na zewnątrz”, przypisywanie innym osobom własnych niepożądanych cech, a niedostrzeganie ich w sobie. W ten sposób bronimy się przed uznaniem własnych nieakceptowanych skłonności, atakując innych za te cechy, które w nich nieadekwatnie spostrzegamy.
Racjonalizacja- wynajdowanie logicznych i uzasadnionych sposobów tłumaczenia własnego nieakceptowanego zachowania, niezgodnego z systemem wartości. Jest to mechanizm samousprawiedliwienia się dorabiania szlachetnej motywacji do niemoralnych czynów.
Regresja- częściowe lub symboliczne cofnięcie się do infantylnych form zachowania i przeżywania rzeczywistości (np. oglądanie bajek, zamiast aktywności ukierunkowanej na zabezpieczenie potrzeb bytowych)
Sublimacja- nieuświadomione przekształcanie nieakceptowanych impulsowi realizowanie ich w akceptowanych formach aktywności
Dysocjacja- eliminowanie ze świadomości tej „części” osobowości, która stanowi sferę konfliktową np. odcięcie emocji od zdarzeń, w których się uczestniczy.
Fantazjowanie- zastępcze zaspokojenie potrzeb poprzez tworzenie wyobrażeń. Gra wyobraźni służy jako substytut realnego działania, którego podjęcie jest dla jednostki zbyt trudne nie ze względu na stan faktyczny, ale blokady psychiczne
Przemieszczenie- przesunięcie uczuć, myśli, pragnień z obiektu rzeczywistego na obiekt zastępczy, który nie wzbudza tak silnego lęku
Restytucja- (ekspiacja) poczucie winy uruchamia dążenie do zadośćuczynienia. Działanie ma jednak charakter egocentryczny, nie stanowi rekompensaty dla osoby pokrzywdzonej NATO miast uwalnia osobę od przykrych wyrzutów sumienia, a także umożliwia jej dalsze krzywdzenie osoby poszkodowanej. Mechanizm często występuje u osób uzależnionych.
Konwersja- konflikt intrapsychiczny zostaje przetworzony na objawy somatyczne, objawy mają znaczenie symboliczne
Symbolizacja- wykorzystanie jakiejś myśli, czynności lub przedmiotu do reprezentowania innej myśli, czynności lub przedmiotu.
Klasyfikacja nerwic wg Kępińskiego:
Nerwica neurasteniczna:
Poczucie zmęczenia nieadekwatne do sytuacji, spowolnienie procesów poznawczych
-postać hiposteniczna- ogólne osłabienie bez podłoża organicznego
-postać hipersteniczna- rozdrażnienie, objawy somatyczne: bole głowy (tzw kask), derealizacja, lękliwość, hipersomnia
Nerwica hipochondryczna: zgeneralizowane poczucie choroby, skupienie uwagi na doznaniach, błędne koło oparte nba nieustannej interpretacji i transformacji objawów
Nerwica histeryczna: przeniesienie lęku na sferę somatyczną, intensywność, ekspansja objawów, teatralność
Nerwica depresyjna- smutek, apatia, zahamowanie psychoruchowe
Nerwica anankastyczna- wyobrażenie i rytuały redukujące lęk, zespół natręctw i kompulsywnych zachowań
Nerwica lękowa- najbardziej wyrazisty objaw- fobia
Klasyfikacja nerwic wg ICD-10:
W klasyfikacji tej zaburzenia nerwicowe są definiowane jako zaburzenia psychiczne nie mające podłoża organicznego, w których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności ani trudności w rozróżnieniu między subiektywnym doświadczeniem choroby a realnością zewnętrzną. Nawet znacznie zaburzone zachowania pozostaje w granicach akceptowanych społecznie, zachowania nieakceptowane społecznie mogą ujawnić się w stanach dysocjacji.
Do zaburzeń nerwicowych ICD-10 zalicza się:
Zaburzenia lękowe, w tym w postaci fobii
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (dawniej nerwica natręctw)
Reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
Zaburzenia stresowe pourazowe (zaburzenia po stresie pourazowym PTSD)
Wyjaśnienie terminologiczne
Fazy odpowiedzi człowieka na wydarzenie stresowe wg Horowitza
Zespół stresu pourazowego- kryteria, epidemiologia, trzy postaci zespołu
Koincydencja PTSD z innymi zaburzeniami
Debriefing
Uwagi dotyczące psychoterapii
Wyjaśnienie terminologiczne:
W psychologii klinicznej dopuszczalne jest używanie pojęć: wydarzenie traumatyczne, doświadczenie traumatyczne, traumatyczny stresor, sytuacja ciężkiego stresu, negatywne wydarzenie życiowe. Wszystkie te pojęcia odnoszą się do zdarzenia lub sekwencji zdarzeń, które jednostka spostrzega jako źródło stanowiące przyczynę.
Trauma- wynik działania bodźca lub sytuacji skrajnego stresu
Oceniając psychologiczne następstwa zdarzeń traumatycznych należy uwzględnić 5 wymiarów, które odnoszą się do ich charakterystyki:
Rodzaj zdarzenia (wywołany przez siły natury lub człowieka)
Czas trwania
Poziom bezpośredniego zagrożenia odczuwany w momencie działania bodźców traumatycznych
Prawdopodobieństwo powtórzenia danej sytuacji
Możliwość uzyskania kontroli nad biegiem wydarzeń w przeszłości (możliwość przewidywania zdarzeń na podstawie sygnałów ostrzegawczych, zabezpieczenie się przed destrukcyjnymi skutkami wydarzenia)
Najbardziej destruktywny wpływ na życie psychiczne człowieka mają wydarzenia traumatyczne wywołane przez celowe działanie innych ludzi (np. pobicie, gwałt), długotrwałe, bezpośrednio zagrażające życiu i zdrowiu oraz nieprzewidywalne.
Próby klasyfikacji zdarzeń traumatycznych można znaleźć miedzy innymi w pracach Berrena i Dudka
Głównym źródłem wiktymizacji (proces stawania się ofiarą) są czyny przestępcze, szczególnie przemoc
Istota traumy:
Wydarzenie traumatyczne przekracza zwykłe ludzkie zdolności przystosowawcze. Następuje zalanie (uszkodzenie) psychicznych mechanizmów regulacji zachowania, naruszona zostaje hipotetyczna warstwa chroniąca ego. Ego traci zdolności regulacyjno-integracyjne. Stan pobudzenia, intensywność negatywnych emocji są tak duże, że nie mogą zostać odreagowane w zwyczajny sposób.
Normalnie zintegrowane funkcje mogą ulec rozszczepieniu (np. wyłączenie percepcji, lub emocji)
Silne emocje: przerażenie, złość, bezradność, pobudzają aktywność układu wegatytywnego wywołując dysfunkcje fizjologiczne
Trauma (stan pourazowy)- wynik działania bodźca lub sytuacji skrajnego stresu- bywa indywidualnie zróżnicowany. Może zostać zintegrowany w krótkim czasie (z historią życia psychicznego człowieka) lub przybrać postać objawów psychopatologicznych. Wydarzenia traumatyczne szczególnie naruszają strukturę psychiczną dzieci. Im mniej dojrzała osobowość tym skutki traumy są bardziej destrukcyjne. Powtarzające się doświadczenia traumatyczne wywierają wpływ na całokształt procesów psychicznych i rozwoju osobowości człowieka.
Syndrom odpowiedzi człowieka na wydarzenia stresowe wg M.Horowitza::
Horowitz wymienia 5 faz, przez które przechodzi osoba doświadczona ciężkim stresem. Czas ich trwania jest indywidualnie zróżnicowany, ich przebieg może mieć charakter procesu prowadzącego do wyzdrowienia lub do rozwoju objawów psychopatologicznych. Procesie ozdrowienia pomocna jest psychoterapia. Proces zdrowienia może też być efektem autopsychoterapii lub bogatych zasobów osobistych.
Faza protestu, krzyku: silne emocje, smutek, rozpacz, niedowierzanie, niezdolność do zrozumienia tego, co się stało
Faza zaprzeczenia: odrętwienie psychiczne, ucieczka w świat fantazji, utrata realistycznej percepcji, objawy somatyczne, podejmowanie chaotycznych działań. Wzorzec patologiczny- ryzykowne autodestrukcyjne działania.
Faza intruzji- zaburzenia snu, koszmary senne, wzmożona czujność, ruminacja (przeżywanie w myślach i uczuciach wydarzenia traumatycznego), stałą koncentracja uwagi na tym, co się wydarzyło. Aktywność w tej fazie przelata się z aktywnością fazy drugiej,. Są osoby, które zatrzymują się w tej fazie i nie potrafią przejść do dalszego etapy zapoczątkowującego proces zdrowienia.
Faz przepracowywania- stopniowo następują zmiany w myśleniu, uczuciach, aktywności. Kształtują się nowe, bardziej adekwatne schematy poznawcze. Pojawiają się okresy spokoju, wydarzenia stresowe zostają włączone i zintegrowane z przebiegiem życia człowieka.
Faza zakończenia- człowiek wraca do poczucia psychicznej równowagi. Stopniowy zwrot ku przyszłości. Pozostaje bolesne wspomnienie, ale aktywność życiowa jest kontynuowana, wzrasta zainteresowanie kontaktami społecznymi.
Stosunkowo cz estym psychicznym następstwem obecności traumatycznych wydarzeń jest pojawienie się objawów psychopatologicznych. U wielu osób dotkniętych trudnymi przeżyciami rozpoznawany jest PTSD
Wraz z rozwojem badań prowadzonych przez badaczy w różnych krajach na bazie różnych koncepcji teoretycznych, pojawiła się potrzeba ujednolicenia terminologii klinicznej obejmującej diagnozę psychopatologicznych objawów) wywołanych ekstremalnym stresem. Przełom nastąpił w 1980 w trzeciej wersji DSM II
Od tego czasu zaczęto stopniowo eliminować nazwy, których używano wcześniej.
Używane do 1980 r. nazwy: nerwica pourazowa, nerwica wojenna, depresja reaktywna, astenia poobozowa, astenia postępująca, choroba drutów kolczastych, KZ-syndrom. W miejsce ich wprowadzono nazwę zespół stresu pourazowego (Posttraumatic Stress Disorder) lub zaburzenie stresowe pourazowe (wg ICD-10).
Nazwę tę wprowadzoną bez względu na zewnętrzną przyczynę skrajnego stresu.
Kryteria:
DSM III i DSM IV podają 6 kryteriów diagnostycznych (A,B,C,D,R,F,), które stanowią podstawę jego rozpoznania:
Kryterium diagnostyczne A precyzuje bezpośrednią przyczynę wystąpienia zespołu
Człowiek zetknął się ze śmiercią lub przeżył inne, traumatyczne wydarzenie zagrażające jemu lub innym ludziom utratą życia lub poważnym uszkodzeniem ciała
Odpowiedzią na to wydarzenie było przerażenie, lęk , poczucie bezradności.
Kryterium B dotyczy wielokrotnego odtwarzania i przeżywania na nowo traumatycznego wydarzenia poprzez:
-natrętne przykre wspomnienia w postaci wyobrażeń, myśli i spostrzeżeń
-powracające koszmarne sny dotyczące zdarzenia
-nagłe zachowanie lub odczucie, jakby zdarzenie traumatyczne nawracało
-intensywna przykrość podczas kontaktu z bodźcami przypominającymi lub symbolizującymi wydarzenie traumatyczne
-fizjologiczna reakcja podczas kontaktu z tymi bodźcami
Kryterium C odnosi się do uporczywego unikania bodźców przypominających traumatyczne wydarzenie oraz zmniejszenia ogólnej reaktywności:
-unikanie myśli, uczuć, rozmów związanych z wydarzeniem traumatycznym
-unikanie działań, miejsc, ludzi kojarzonych z urazem
-psychogenna amnezja
-zmniejszenie zainteresowania uprzednio ważnymi działaniami
-poczucie odrzucenia przez innych i zrażenie się do ludzi
-zwężone odczuwanie afektu, obojętność
-poczucie braku perspektywy na przyszłość
Kryterium D obejmuje liczne objawy podwyższonego poziomu pobudzenia:
-zaburzenia zasypiania i snu
-przerywany sen
-zaburzenia koncentracji uwagi
-drażliwość, wybuchy gniewu
-nadmierna czujność
-nadmierny odzew na bodźce
Kryterium E ustala że czas trwania przekracza jeden miesiąc
Kryterium F określa, że zaburzenie powoduje klinicznie istotne uszkodzenie w sferze społecznego funkcjonowania człowieka
Trzy postaci PTSD
ostra- czas trwania objawów jest krótszy niż 3 miesiące
Chroniczna- objawy utrzymują się co najmniej 3 miesiące, a niektórych przypadkach trwają przez długie lata, powodując niekorzystne zmiany w rozwoju osobowości i zaburzając relacje społeczne (występowanie cech typowych między innymi dla osobowości lękowej i paranoicznej)
Z opóźnionym rozwojem - objawy pojawiają się 6 miesięcy lub później po zadziałaniu stresora traumatycznego.
Epidemiologia:
Częstotliwość zachorowania PTSD w grupach ryzyka (weterani wojenni, dzieci „wojny”, ofiary czynów kryminalnych, katastrof naturalnych) jest zróżnicowana w zależności od wieku, płci, poziomu integracji osobowości, cech temperamentalnych, stylu radzenia sobie ze stresem, wsparcia społecznego i szereg innych. Rozpiętość współczynnika jest znaczna ni wynosi od 3 do 58%.
Koincydencja PTSD:
PTSD nie jest jedynym zespołem psychopatologicznym, który rozwija się pod wpływem ciężkiego stresu
Krótkotrwała psychoza reaktywna czy zaburzenia adaptacyjne. Zespół stresu pourazowego może współwystępować z innymi zespołami psychopatologicznymi: zespół lęku napadowego, fobie, zespół natręctw, zaburzenia psychosomatyczne, uzależnienia. Szczególnie silne są zależności między PTSD a depresją, wyniki badań wskazują, ze ryzyko depresji wielkiej wzrasta 2-4 razy u osób z PTSD. Istnieje też zależność odwrotna
PTSD może powodować trwałą zmianę w osobowości (np.. lękliwość, podejrzliwość, bierność itp.) oznaczoną jako trwała zmiana osobowości po katastrofach (w ICD-10 F62.0)
Na PTSD narażone są grupy osób zatrudnionych zawodach, w których występują sytuacje konfrontacji z bezpośrednim zagrożeniem życia.
Jeżeli grupa osób doświadczyła traumy stosuje się strategię terapeutyczną, która ma zabezpieczyć przed rozwojem zaburzenia.
Powszechnie uważa się, że skuteczną procedurą zabezpieczającą powstawaniu zaburzeń po stresie traumatycznym jest debriefinbg, czyli metoda Rekonstrukcji po Skrajnie Urazowym Zdarzeniu (RSUZ). Jest realizowany podcza jednorazowego spotkania psychoedukacyjnego, spotkania grupowego, zorganizowanego 24-82 godzin po traumatycznym stresorze. Przy odpowiednim
Fazy:
1. Faza wstępna w której informuje się uczestników o celu spotkania i ustala się zasady obowiązujące w czasie jego trwania
2. faza „faktów” w której uczestnicy przedstawiają co robili w czasie wydarzenia i jakie myśli towarzyszyły ich działaniom
3. faza ujawnienia reakcji emocjonalnych na wydarzenie stresowe i objawów dystresu występujących w czasie trwania wydarzenia i bezpośrednio po nim.
4. faza uczenia się, w której uświadamia się uczestnikom jakie są typowe reakcje emocjonalne i zachowania ludzi poddanych ciężkiemu stresowi, z podkreśleniem, ze zazwyczaj maja one charakter przemijający i można je kontrolować.
5. faza podsumowania przebiegu zebrania na zakończenie której podaje się adresy placówek udzielających profesjonalnej pomocy psychologicznej
Psychoterapia indywidualna niezwykle pomocnym instrumentem dla prawidłowej procesualności odpowiedzi zarówno dziecka jak i dorosłego na ekstremalne wydarzenia stresowe jest psychoterapia
Zasady pracy psychoterapeutycznej.
W psychoterapii grupowej i indywidualnej
Zasada normalizacji która oznacza doprowadzenie osoby z problemem emocjonalnym
Dzielenie się własnymi przeżyciami i działania podejmowane z traumą leżą u podstaw zasady współpracy i wzmacniania poczucia siły
Ta zasada jest szczególnie ważna w pracy z ofiarami przestępstw kryminalnych, które doznały ze stronny innych osób przemocy o okrucieństwa. W tych wypadkach wzmacnianie poczucia własnej wartości jest koniecznym fundamentem procesu leczniczego.
Indywidualizacja- akcentuje znaczenie osobowościowych różnic indywidualnych w wyprowadzaniu osoby poszkodowanej z zaburzeń postresowych
Czwarta zasada odnosi się do okrywania znaczenia sensu przeżycia pourazowego, wypracowywania nowych schematów poznawczych w odniesieniu do minionego doświadczenia i przyszłości, nowy sposób myślenia o wydarzeniu lub wydarzeniach traumatycznych uzyskuje się często poprzez żmudną pracę.
Wykład 15.03.2011 r.
Formy pracy grupowej:
Istnieje wiele technik grupowej pracy terapeutycznej z osobami doświadczanymi wydarzeniami stresowymi. Należą do nich m.in. techniki zaznajamiania doświadczonych osób z prawidłościami psychologicznych i fizjologicznych odpowiedzi na stres (psychoedukacja w zakresie PTSD), praca z ciałem- redukcja napięcia wywołanego lękiem poprzez relaksację i ćwiczenia oddechowe, hipnoza i autosugestia, włączenie do grupy wsparcia, technika 12 kroków oparta na międzykulturowym podejściu teistycznym i szeregiem innych.
Omawiamy przypadek z książki „Zespół ostrego stresu. Teoria, pomiar, terapia”
Przeformułowanie.
Budowanie czegoś dobrego z wydarzenia traumatycznego- nawet tak tragiczna sytuacja nie spowodowała, że jestem nikim, nie zmieniła mnie, przeżyłem i mogę żyć dalej.
Odbudowanie poczucia tożsamości.
Odległe psychiczne i patologiczne następstwa traumatycznego stresu w świetle badań Sybiraków
Przedmiot badań:
Deportacja ok. 1,5 miliona obywateli polskich w latach II wojny światowej do odległych obszarów b. ZSRR miała głęboki i tragiczny wpływ na koleje losu osób wywiezionych, z których co najmniej 1/3 zginęła, a pozostali przez dziesiątki lat odczuwali i odczuwają somatyczne i psychiczne skutki przeżytego stresu
Szczególnie destrukcyjne następstwa wywarła na integrowanie się osobowości deportowanych dzieci, których przeżycia i stan psychiczny stanowią główny temat rozważań
Osoby badane
Badaniami objęto 100 osób (68 kobiet i 32 kobiet) deportowanych z Kresów Wschodnich od lutego 1940 do czerwca 1941
Przeciętnych wiek w okresie deportacji ok. 9 lat
Wyniki badań:
I syberyjskie stresory:
Doświadczenia traumatyczne badanych:
-nocne wtargnięcie uzbrojonych enkawudzistów
-krzyk, groźby, trzymanie pod bronią, itp.
-transport do miejsc zesłania w urągających zasadom higieny warunkach (zamknięcie w zatłoczonych, brudnych, bydlęcych wagonach bez ogrzewania i toalet)
Warunki zamieszkania: baraki, ziemianki, lepianki, ubogie chaty kołchoźników, stłoczenie, zimno, insekty itp.
Zjawiska klimatyczne: niskie temperatury, burze śnieżne (burany), roztopy, powodzie, upału, (zimno-91% badanych)
Permanentne poczucie głodu, znamiona somatycznych i psychicznych objawów choroby głodowej (93% badanych)
Ciężka wynikająca praca- praca przy ścince, spławie drewna, prace polowe w kołchozie, oporządzanie bydła i trzody, praca w fabryce itp.
Wrogość- represje ze strony funkcjonariuszy władzy sowieckiej itp. (negatywne postawy zapamiętało 59% badanych)
Zagrożenie życia- ciężkie zagrażające życiu choroby somatyczne (tyfus, malaria, gruźlica, zapalenie opon mózgowych itp.), ponadto urazy ciała , zagrożenie ze strony zwierząt, zamarznięcie, napady bandyckie itp.
Śmierć osób bliskich
Traumatyczna triada:
Głód
Zagrożenie własnego życia
Śmierć członków najbliższej rodziny (matka, ojciec, rodzeństwo)
Ogółem 95% badanych przeżyło co najmniej jeden z elementów triady
Źródła podtrzymania:
Zewnętrzne źródła podtrzymania- pomoc i wsparcie otrzymywane od rodziny (zwłaszcza matki, które zdobywały kosztem ogromnego wysiłku i wyrzeczeń środki konieczne do przeżycia, stanowiły dla dzieci wzorzec, które one modelowały w swoich działaniach)
Zasoby wewnętrzne:
Nadzieja- 75% badanych spontanicznie przyznało, że siłę do przetrwania czerpali z nadziei
Czynnik wyzwalające poczucie nadziei:
Macierzyńska miłość, troska, transmisja postawy nadziei, siła systemu rodzinnego, wspólnoty zesłańców, wiara w Boga, spójność i klarowność systemu wartości przekazywanego przez wychowanie rodzinne, szkołę i kościół
Wiara jako źródło nadziei- wiara w Boga, modlitwa była wymieniana przez 49%
Psychiczne następstwa
Natrętne wspomnienia, koszmarne sny, poczucie inności, zaburzenia snu, reakcje fizjologiczne, drażliwość, nadwrażliwość (od 66% do 26% występowania poszczególnych objawów)
35% badanych nie ma dolegliwości, objawy umiarkowane 35%, objawy nasilone- 30% badanych
Nasilenie depresji- głęboka depresja-13%, lekka depresja- 36%
Zakłócone pełnienie ról zawodowych i rodzinnych, duża liczba rozwodów, poczucie krzywdy z powodu utrudnionego dostępu do wyższego wykształcenia, zdobycia upragnionego zawodu, stanowiska kierowniczego
Pozytywny wpływ na rolę współmałżonka- 55%, negatywny- 26%
Wpływ na postawy wychowawcze- 64%
ZABURZENIA LĘKOWE- FOBIE:
Plan wykładu:
Klasyfikacja zaburzeń lękowych
Definicja fobii
Rodzaje fobii
Etiologia i patomechanizm
Psychoterapia
Lęk jako objaw psychopatologiczny występuje i 5-10% populacji. U podłoża mogą leżeć czynniki genetyczne (n[. lę separacyjny), rozwojowe (trauma relacyjna), osobowościowe (konflikty emocjonalne), które w zetknięciu z aktualnie trudną sytuacją życiową generują wystąpienie różnych form zaburzeń lękowych, lękowi towarzyszą objawy somatyczne. Pacjenci z zaburzeniami lękowymi 7-krotnie częściej korzystają z pomocy medycznej.
Lęk jest opisywany przez pacjentów różnie, np. stan niepokoju, atak paniki. Nieraz pojawia sie niepowdziewanie, ale częściej czynnikiem spustowym jest sytuacja realna lub antycypowana (np. lęk przed krytyką, skrzywdzeniem, dorzuceniem)
Zaburzenia lękowe w klasyfikacji ICD-10:
Fobie (F.40):
-agorafobia
-fobia społeczna
-fobie specyficzne
Inne zaburzenia lękowe:
-Zespół lęku panicznego
-Zespół lęku uogólnionego
-mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne:
-zaburzenia z przewagą myśli (obsesji czy ruminacji natrętnych)
-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych (kompulsje)
-myśli i czynności natrętne (mieszane
Zaburzenie stresowe pourazowe
Fobia- irracjonalna obawa przed przedmiotem, sytuacją, nie mającym charakteru zagrażającego, połączona z koniecznością ich unikania
Niektóre fobie mogą występować u ludzi zdrowych (tzw. fobie pospolite), np. fobie burzy (brontofobia), lub piorunów (keraunofobia), lęk przed insektami (insektofobia), lęk przed ciemnością (noctifobia lub nyktofobia u dzieci)
Przyczyny- archetypy?
Epidemiologia:
Rozpowszechnienie: 3-5% z tym, że ciężkie fobie- 1%
Proporcje mężczyzn i kobiet: 1:2
Udowodnione predyspozycje na podłożu genetycznym, u bliźniąt monozygotycznych istotnie wyższy wskaźnik zgodności zachorowań (7:8), a u bliźniąt di- 5:13
Etiologia- czynniki biologiczne:
Nadmierne pobudzenie układu wegetatywnego z podwyższonym napięciem układu sympatycznego
Wzrost uwalniania katecholamin (aminy biogenne, adrenalina, noradrenalina, dopamina). Wydzielane są w reakcji organizmu na stres, mobilizując do walki lub ucieczki. Wszystkie są neurotransmiterami (przekaźnikami) w układzie nerwowym. Powoduje podwyższenie ciśnienia, przyspieszenia rytmu serca, rozszerzenie swiatła oskrzeli, wzrostem stężenia glukozy, itp.
Obniżenie poziomu kwasy gamma-aminomasłowego, powodując wzmożenie aktywności o.u.n. (GABA hamuje aktywność pobudzenia fizjologicznego)
Wzrost stężenia serotoniny może powodować lęk
Wzmożona aktywność dopaminergiczna może generować wystąpienie lęku
Nadczynność ośrodka w korze skroniowej
Nadczynność miejsca sinawego -ośrodka neuronów noradrenergicznych
Czynniki biologiczne:
Uwarunkowania genetyczne, potwierdzone badaniami, 31% krewnych pierwszego stopnia chorych na fobie cierpiało z powodu tego zaburzenia
Badania nad bliźniętami jednojajowymi
Podejście psychoanalityczne:
Źródłem fobii są nieakceptowane, zepchnięte do nieświadomości pragnienia i impulsy (seksualne i agresywne)
Ego włącza mechanizmy obronne, które nie dopuszczają impulsów do świadomości. Wykorzystuje mechanizm przemieszczenia i symbolizacji
Komentarz do podejścia psychoanalitycznego:
Opis przypadku fobii zwierzęcej u małego Hansa. Opis naukowy czy artefakt?
Interpretacja dromofobii (lęk przed podróżą):
Jakie impulsy poza wymienianymi przez psychoanalityków mogą być nieakceptowane przez człowieka o powstrzymywać go przed podróżą?
Etiologia- teoria uczenia się:
Pierwsze mechanizmy lękowe na zasadzie mechanizmów warunkowania i generalizacji, wiąże lęk z grupą przedmiotów wykazujących z pierwotnym bodźcem. Ten mechanizm wyjaśnia opóźnione pojawienie się fobii. Lęk przeżyty w dzieciństwie może ujawnić się na skutek bodźca stresowego nawet po latach.
Fobia może być reakcją wyuczoną odzwierciedleniami wzorców zachowania się osób znaczących zgodnie z mechanizmem identyfikacji i modelowania. Bodziec lękotwórczy nie tylko na zasadzie warunkowania, ale również przypadkowo na zasadzie mechanizmu przemieszczenia (pozornie w sposób niezrozumiały) może zostać przeniesiony na inne bodziec. Np. lęk przed tarantulą u dziecka.
Rodzaje fobii:
Istnieje 5 rodzajów.:
Przed zwierzętami
Przed środowiskiem naturalnym
Sytuacyjne
Przed chorobą, krwią, zastrzykiem, zranieniem
Fobia społeczna
Inne
Achluofobia (nyktofobia, noctifobia)- panika, lęk, przed ciemnością i mrokiem
Aerofobia- panika, lęk obawa przed przeciągiem, powietrzem, wiatrem, ruchem w powietrzu- latanie
Agorafobia- przed otwartą przestrzenią, lęk przestrzeni
Aidsofobia- prze zakażeniem wirusem HIV i śmiercią na AIDS
Ailurofobia (felinofobia)- przed kotami (także wstręt i obrzydzenie)
Akrofobia- przed miejscami położonymi wysoko
Androfobia-lęk, panika, obawa, wstręt przed mężczyznami (dawniej choroba lesbijska)
Antropofobia- przed ludźmi, lękowe wyobcowanie i izolacjonizm, dawniej lęk pustelniczy
Arachnofobia- przed pająkami
Awiofobia- przed lataniem samolotem
Bakterio fobia- bakterie
Dromofobia- podróże
Dysmorfofobia (DMF)- panika, lęki i obawa przed deformacją, zaburzenie spostrzegania własnego ciała, objaw w anoreksji i treść urojeń hipochondrycznych w schizofrenii