Organizacje pozarządowe w Europie.
24.04.2003 r. - Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Trzeci sektor w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską.
*Traktat nie wymienia wprost pojęcia organizacja pozarządowa.
*Odniesienia do trzeciego sektora znajdują się w art. 138 i 139.
*Art. 257 powołuje Komitet Ekonomiczno-Społeczny.
Problematyce trzeciego sektora poświęcone zostały dwie deklarację:
- deklaracja 23 w sprawie współpracy z stowarzyszeniami charytatywnymi, deklaracja ta dołączona została do Traktatu z Maastricht.
- deklaracja 38, dotycząca wolontariatu, dołączona do traktatu amsterdamskiego.
Do podstawowych dokumentów dotyczących organizacji pozarządowych wydawanych przez Komisję Europejską należą dokumenty o nazwie:
Promowanie organizacji społecznych i fundacji w Europie,
Komisja Europejska i organizacje pozarządowe: budowanie silniejszego partnerstwa.
Kwestia organizacji pozarządowych i współpracy z nimi oraz ich roli w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego poruszona została również w Białej Księdze na temat rządzenia przygotowanej przez Komisję Europejską.
Inne akty prawne w których mowa o organizacjach pozarządowych:
1.Konstytucja we fragmencie wolności zrzeszania się, umożliwia swobodne zakładanie organizacji i działanie w nich (art. 58)
Art. 12 zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.
Konstytucja wprowadza ograniczenia zrzeszania:
- zakazane są zrzeszenia, których działalność, czy cel są niezgodne z obowiązującym prawem,
- zakazane jest tworzenie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swojej działalności do totalitaryzmu, nazizmu, faszyzmu, komunizmu, a także tworzenie tych organizacji bądź partii, których program dopuszcza bądź zakłada nienawiść rasową, narodowościową bądź stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy, albo przewiduje utajnienie struktur bądź członkowstwa.
2. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z dn. 24.04.2003,
- zawiera definicje organizacji pozarządowej,
- dotyczy współpracy organizacji pozarządowych z administracją publiczną,
- dokonuje rozróżnienia pomiędzy działalnością odpłatna statutową, gospodarczą i działalnością nieodpłatną statutową,
- określa pojęcie działalności pożytku publicznego oraz określa prawa i obowiązki organizacji pożytku publicznego,
- definiuje pojęcie wolontariusza oraz jego prawa i obowiązki.
3. Jednym z ważniejszych aktów prawnych dotyczących fundacji i jej zasad tworzenia i działania jest Ustawa o fundacjach z dn. 06.04.1984 r.
4. Ustawa prawo o stowarzyszeniach z dn. 07.04.1989 r.
5. Odrębnymi ustawami regulowana jest działalność poszczególnych, pojedynczych organizacji (dużych), należą do nich:
- Polski Czerwony Krzyż,
- Polski Komitet Pomocy Społecznej,
- Polski Związek Łowiecki,
- Związek Ochotniczej Straży Pożarnej.
Organizacja pozarządowa - definicja, charakterystyka.
Organizacja pozarządowa - organizacje niezależne od administracji publicznej.
Organizacjami pozarządowymi są:
- organizacje nie będące jednostkami sektora finansów publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne utworzone w oparciu o przepisy prawa w tym fundacje i stowarzyszenia z wyłączeniem m.in. partii politycznych, związków zawodowych, organizacji pracodawców, samorządów zawodowych oraz fundacji, których założycielem (fundatorem) jest Skarb Państwa.
Organizacje pozarządowe działają najczęściej jako fundacje bądź stowarzyszenia.
Terminy używane dla określenia organizacji pozarządowych:
organizacje non-profit, ponieważ nie działają dla zysku,
organizacje wolontarystyczne, czyli ochotnicze, ponieważ w większości opierają się na pracy ochotników,
organizacje społeczne, czy też obywatelskie, ponieważ obszarem ich aktywności najczęściej jest szeroko rozumiana pomoc społeczna, edukacja, ochrona zdrowia - działania dla dobra publicznego.
III sektor, ponieważ odróżniane są od administracji publicznej i finansów, czyli biznesu.
III sektor - określenie pochodzi z języka angielskiego, dotyczy wszystkich organizacji pozarządowych, nawiązuje ono do podziału aktywności społeczno-gospodarczej społeczeństw
I sektor - administracja publiczna,
II sektor - finanse, biznes - sektor prywatny,
III sektor - organizacje pozarządowe.
Dialog obywatelski jest to forma kontaktu pomiędzy władzami państwowymi, a właśnie organizacjami pozarządowymi (III sektor). Polega ona na wymianie opinii, przekazywaniu sobie informacji, dotyczących celów, instrumentów, strategii wdrażania i realizowania polityki publicznej.
Pojęcie dialogi obywatelskiego należy odróżnić od dialogu społecznego (władza państwowa a związki zawodowe).
Fundacja - definicja, charakterystyka.
Fundacja jest to instytucja, której podstawą jest majątek przeznaczony jej przez założyciela (fundatora) na realizację określonego celu.
Cechy charakterystyczne fundacji:
- powoływana jest przez fundatora,
- organizacja pozarządowa,
- posiada wyodrębniony majątek przeznaczony na jakiś cel społeczny,
- realizuje cel społeczny lub gospodarczo użyteczny,
- jest organizacja non-profit, nie nastawioną na zysk,
- posiada osobowość prawną,
- działa w oparciu o statut,
Statut - podstawowy dokument fundacji określający nazwę organizacji, jej cele, strukturę wewnętrzną.
- jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym - KRS,
- może prowadzić działalność gospodarczą.
Stowarzyszenie - definicja, charakterystyka.
Stowarzyszenie jest to dobrowolne, samorządowe, trwałe zrzeszenie ludzi o celach niezarobkowych. Dobrowolność stowarzyszenia, polega na swobodzie tworzenia stowarzyszeń, dobrowolności przystąpienia do istniejącego stowarzyszenia oraz na nie ograniczonej swobodzie wystąpienia ze stowarzyszenia.
Trwałość stowarzyszenia oznacza, iż istnieje ono niezależnie od konkretnego składu swoich członków.
Niezarobkowy cel stowarzyszenia oznacza, że jego celem nie może być prowadzenie działalności gospodarczej i osiąganie zysków, ani przysporzenie korzyści materialnych, czy korzyści majątkowych członkom stowarzyszenia.
Stowarzyszenia dzielimy na:
stowarzyszenia zarejestrowane,
stowarzyszenia zwykłe.
Stowarzyszenia zarejestrowane:
- tworzone jest przez członków (min. 15 osób)
- zorganizowane w sposób demokratyczny, czyli najwyższą władzą jest Walne Zgromadzenie członków stowarzyszenia,
- jest organizacja pozarządową,
- jest organizacją nie nastawioną na zysk, powoływana w celach nie zarobkowych,
- ma osobowość prawną,
- działa w oparciu o statut,
- jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sadowym - KRS,
- może prowadzić działalność gospodarczą.
Stowarzyszenie zwykłe:
- nie jest rejestrowane, jest jedynie zgłaszane Staroście,
- nie ma osobowości prawnej,
- nie musi mieć statutu, wystarczy regulamin,
- nie może przyjmować dotacji, darowizn, ani pieniędzy ze zbiórek.
Organizacje pożytku publicznego.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie wprowadziła od 2004 roku status organizacji pożytku publicznego.
Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa, stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego lub podmiot działający na podstawie przepisu o stosunku państwa do kościoła katolickiego, o stosunku państwa do innych kościołów lub związków wyznaniowych oraz ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli m.in.:
- prowadzi działalność na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy wyodrębnionej ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową, materialną w stosunku do reszty społeczeństwa,
- nie prowadzi działalności gospodarczej, albo prowadzi ją w rozmiarach służących realizacji celów statutowych,
- całość dochodu przeznaczona na działalność pożytku publicznego,
- posiada statutowy, kolegialny organ kontroli lub nadzoru, niezależny od organu zarządzającego, który mu nie podlega w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru,
- posiada statut, w którym przewidziane są ograniczenia dotyczące wykorzystywania majątku organizacji oraz dokonywania zakupów od podmiotów związanych z członkami organizacji,
- podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
- sporządza roczne sprawozdania merytoryczne ze swojej działalności oraz podaje je do publicznej wiadomości,
- sporządza i ogłasza roczne sprawozdania finansowe, także wówczas gdy obowiązek jego sporządzenia lub ogłoszenia nie wynika z przepisów o rachunkowości,
- przekazuje wyżej wymienione sprawozdania właściwemu ministrowi do spraw zabezpieczenia społecznego.
O status organizacji pożytku publicznego może ubiegać się organizacja prowadząca działalność w zakresie:
1. pomocy społecznej,
2. zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym,
3. działalności charytatywnej,
4. podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
5. działalności na rzecz mniejszości narodowych,
6. działalności na rzecz promocji i ochrony zdrowia,
7. działania na rzecz osób niepełnosprawnych,
8. działania na rzecz aktywizacji zawodowej i promocji zatrudnienia,
9. działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn,
10. działalność wspomagająca rozwój gospodarczy,
11. działalności wspomagającej rozwój społeczności lokalnej,
12. działalność w zakresie nauki, edukacji, oświaty i wychowania,
13. działalność w zakresie krajoznawstwa i wypoczynku dzieci i młodzieży,
14. działalność w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji,
15. działalność w zakresie kultury fizycznej i sportu,
16. działalność w zakresie ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego,
17. działalność w zakresie bezpieczeństwa publicznego i przeciwdziałania patologiom społecznym,
18. Działalność w zakresie upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa,
19. działalność w zakresie upowszechnienia i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji,
20. działalność na rzecz ratownictwa i ochrony ludzkości,
21. działalność na rzecz pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami,
22. działalność na rzecz ochrony praw konsumenta,
23. działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społecznościami,
24. działalność na rzecz organizacji i promocji wolontariatu.
Uprawnienia organizacji pożytku publicznego.
- możliwość korzystania z odpisu 1% podatku dochodowego,
- zwolnienie i obniżka podatku od nieruchomości,
- zwolnienie z opłaty skarbowej oraz opłat sądowych, a także podatku od czynności cywilno-prawnych,
- preferencje przy nabywaniu prawa do użytkowania nieruchomości należących do Skarbu Państwa,
- możliwość korzystania z pracy poborowych odbywających służbę zastępczą,
- prawo do nieodpłatnego informowania o swojej działalności w publicznym radiu i telewizji,
- możliwość angażowania do prowadzenia zbiórek publicznych małoletnich (poniżej 16 roku życia).
Źródła finansowania organizacji pożytku publicznego.
- składki członkowskie,
- darowizny pieniężne i dary rzeczowe,
- dotacje ze środków publicznych i prywatnych,
- sponsoring,
- odpis 1% podatku dochodowego od osób fizycznych,
- zbiórki publiczne i kampanie,
- dochody pochodzące z majątku organizacji,
- inwestycje kapitałowe,
- nawiązki sądowe,
- dochody z działalności odpłatnej pożytku publicznego,
- dochody z działalności gospodarczej,
- spadki, zapisy, inne źródła: typu kredyty, pożyczki.
Wolontariat to dobrowolna, świadoma i bezpłatna działalność na rzecz innych wykraczająca poza więzi koleżeńsko-rodzinne.
4