INSECTA - Ćwiczenia 12-13
PODGR.: APTERYGOTA owady pierwotnie bezskrzydłe
Tryb życia, jak wije; pierwotny brak skrzydeł; ogólnie prymitywniejsza organizacja morfologiczna w porów. z owadami skrzydlatymi; przydatki odwłokowe homologiczne z odnóżami, ametabolia, rozwój bez przeobrażenia, linienie przez całe życie
Rz: Protura pierwogonki
Ok. 500 gat (Polska 60), brak oczu, brak czułków (ich funkcję pełni pierwsza para odnóży krocznych), brak przydatków na odwłoki, stopy 1-członowe z pojedynczym pazurkiem, przysadki gębowe ssące lub kłująco-ssące, rozwój postembrionalny anamorficzny, wolnożyjące
Rz: Diplura widłogonki
Ok. 500 gat, brak oczu, czułki długie, paciorkowate, wieloczłonowe; narządy gębowe kłująco-gryzące, przeobrażenie niezupełne, linieją również postacie dorosłe , na końcu odwłoka dwa wyrostki
Rz: Collembola skoczkonogi
Ok. 5000 gat (Polska 300), narząd pozaczułkowy na głowie, narządy gębowe przystosowane do żucia, rzadko do ssania (narzady gębowe typu gryzącego, ub kłująco-ssącego) , cewka brzuszka i narządy umożliwiające skakanie (przydatki trzeciego i czwartego segmentu)
Podura aquatica - pchlica wodna
Sminthurus viridis - poskoczek zielony
Rz: Zygentoma rybiki
żuwaczki 1-członowe, połączone stawowo z głową dwoma płaszczyznami; narządy gebowe żujące; długie, wieloczłonowe czułki;
Lepisma saccharina - rybik cukrowy
Thermobia domestica - termobia
PODGR: PTERYGOTA owady skrzydlate
Zajrzeć se do notatek z poprzednich ćwiczeń ;)
Rz: Donata ważki
Ok. 4500 gat (Polska 80), przenosiciele pasożytów; czułki małe, skrzydła długie z bogatym użyłkowaniem, jednakowej wielkości, albo tylne są szersze; drapieżniki; narządy gębowe gryzące; u larw występ. maska (silnie wydłużona warga górna); przeobrażenie niezupełne
Aeschna grandis - żagnica wielka
Libellula depressa - ważka płaskobrzucha
Anax imperator - husarz władca
Agrion puebla - łątka dzieweczka
Calopteryx virgo - świtezianka dziewica
Rz: Ephemeroptera jętki
Ok. 1600 gat (Polska 70); czułki krótkie, szczeciniaste; narządy gębowe zredukowane; skrzydła siatkowe, tylne krótsze lub ich brak, brak mozliwości poziomego układanie skrzydeł; przeobrażenie niezupełne; wolnożyjące
Ephemera vulgata - jętka pospolita (jednodniówka)
Cloeon dipterum -
Rz: Blattoptera karaczany
Ok. 3500 gat (Polska 12); przednie skrzydła skórzaste, wykształcone w półokrywy lub nie występ, druga para błoniaste; czułki wieloczłonowe, długie, cienkie; narządy gębowe gryzące; nogi bieżne; przeobrażenie niezupełne typu heterometabolii rzeczywistej.
Blattella germanica - karaczan prusak
Blatta orientalis - karaczan wschodni
Periplaneta americana - karaczan amerykański
Ectobius sp - zadomka
Rz: Isoptera termity/bielice
Ok. 2500 gat (płd Europa 2); bezskrzydłe, skrzydlate - rozród i zakładnianie nowych państw; narządy gębowe gryzące; rozwój niezupełny;
Rz: Mantodea modliszki
Ok. 1800 gat (Polska 1); drapiezniki; chwytne odnóża przedtułowia o wydłużonych biodrach, zabkowatych udach i goleniach, które sterczą ku górze - łapanie owadów; mimezja (upodabnianie się po otoczenia); 2 pary skrzydeł;
Mantis religiosa - wieszczka czczona
Rz: Phasmodea straszyki
Ok. 2500 gat; szkodniki roślin; naśladują gałązki, liście, zdolne do kataleptycznego znieruchomienia; występ skrzydła lub są zredukowane; wiele gat partenogenetycznych; ap. gębowy gryzący;
Carausius morosus - patyczak powolny
Rz: Dermaptera skorki
Ok. 9000 gat (Polska 7); przednie skrzydłaskórzaste lub zredukowane, pokrywy twarde, skrócone, druga para wachlarzowato złożona, część bezskrzydła; na koncu odwłoka duże wyroski rylcowe - obrona; ap gębowy gryzący;
Forficula auricularia - skorek usznik
Rz: Orthoptera prostoskrzydłe
Ok. 18000 gat (Polska 120); część drapieżna; tylne nogi skoczne, przednie mogą być grzebne; 1 para skrzydeł wydłużona, silnie schitynizowana, tylna wachlarzowa, błoniasta, lub brak jedej pary lub obu; wydają dźwięki (narządy strydulacyjne); ap gębowy gryzący; przeobrażenie niezupełne;
Tettigonia viridissima - pasikonik zielony
Gryllus campestris - świerszcz polny
Gryllus domestica - świerszcz domowy
Gryllotalpa gryllotalpa - turkuć podjadek
Locusta migratoria - szarańcza wędrowna
Rz: Phthiraptera (????) wszy
Ok. 250 gat (Polska 25); pasożyty, całe zycie związane z żywicielem; narządy gębowe kłująco-ssące; skrzydeł brak; nogi czepne z silnymi pazurami;
Pediculus humanus - wesz ludzka
Phthirus pubis - wesz łonowa
Haematopinus suis - wesz świńska
Rz: Hemiptera - pluskwiaki
Ok. 21000 gat (Polska 2000); skrzydła 1 pary jednorodne, 2 pary u wielu brak; hemimetabolia; rozród 2-płciowy, albo partenogeneza; narządy gębowe gryzące lub ssące (Marlena miała kłująco-ssące); skrzydła mniej użyłkowane; przedniomotoryczne
Ok. 25000 gat (Polska 800); część to pasożyty, nieliczne drapiezne; narządy kłująco-ssące; skrzydła składane płasko na grzbietowej stronoie, przednia para - półokrywy, w 2/3 stwardniała, w 1/3 błoniasta, druga para błoniasta lub zredukowana; nogi biezne, czasem chwytne lub pływne; przeobrażenie niezupełne; 1 para skrzydeł - hemielytry (zeskleryzowane z połączeniu z błoniastymi); wiele bez skrzydeł
Nepa cinerea - płoszczyca szara
Notonecta glauca - pluskolec pospolity
Gymnocerata
Gerris lacustris - nartnik jeziorny
Pyrrhocoris apterus - kowal bezskrzydły
Coreus marginatus - wtyk straszyk
Palomena viridis - odorek zielony
Graphosoma lineata - strojnica (baldaszkówka??)
Cimex lectularius - pluskwa domowa
Rz: Neuroptera sieciarki
Ok. 4000 gat(Polska 90); 2 pary skrzydeł prawie jednakowej wielkości, błoniastych, przezroczystych, silnie użyłkowanych, w spoczynku składane są daszkowato lub płasko nad odwłokiem; czułki długie, wieloczłonowe; narzady gębowe gryzące; przeobrażenie zupełne;
Chrysopa vulgaris - złotook zwyczajny
Myrmeleon myrmeleon - mrówkolew jakiś
Rz: Coleoptera chrząszcze
Ok. 400.000 gat (Polska 7000); przednie skrzydła - grube okrywy, ochraniają błoniaste skrzydła II pary, niesłużące do lotu; nogi najczęsciej typu bieżnego; ap gębowy typu gryzącego; przeobrażenie zupełne
Dytiscidae - pływakowate (tylne odnóża jak wiosła; drapiezniki)
Dytiscus marginalis - pływak żółtobrzeżek
Cicindellidae - trzyszczowate (smukłe nogi, wydłuzone stopy - bieganie; mocne i ostro uzębione żuwaczki (3 ząbki); drapieżne)
Cicindella hybrida - trzyszcz piaskowy
Cicindella silvatica - trzyszcz leśny
Carabidae - biegaczowate (wszystkie pod ochroną!)
Calosoma sycophanta - tęcznik liszkarz
Carabus coriaceus - biegacz skórzasty
Carabus cancellatus - biegacz wręgaty
Carabus violaceus - biegacz fioletowy
Carabus autonitens - biegacz zielonozłoty
Pterostichus sp. - szykoń
Lucanidae - jelonkowate (czułki z grzebykowatą, 3-6 członową buławką; silnie rozwinięte żuwaczki; pokrywy o równoległych bokach i zaokrąglonych końcach; nogi kroczne i grzebne)
Lucanus cervus - jelonek rogacz
Dorcus paralellopipedus - ciołek matowy
Scarabaeidae - żukowate (twardy chitynowy pancerz)
Geotrupes stercorarius - żuk gnojowy
Geotrupes vernalis - żuk wiosenny
Cetonia aurata - kruszczyca złotawka
Oryctes nasicornis - rohatyniec nosorożec
Melolontha melolontha - chrabąszcz majowy
Rhizothrogus solstitialis - guniak czerwczyk
Phyllopertha horticola - ogrodnica niszczylistka
Polyphylla fullo - wałkarz lipczyk
Cerambycidae - kózkowate (b. długie czułki)
Cerambyx cerdo - koziróg dębosz (o kurwa )
Prionus coriarius - dyląrz grabarz
Ergates faber - brodziej próchnik
Aromia moschata - wonnica piżmówka
Rosalia alpina - nadobnica alpejska
Rhagium inquisitor - rębacz pstry
Curculionidae - ryjkowce
Liparus glabrirostris - rozpucz lepiężnikowiec
Calandra granaria - wołek zbożowy
Necrophoridae - omalicowate
Necrophorus vespillo - grabarz pospolity
Necrophorus humator - grabarz czarny
Hydrophilidae - kałużnicowate
Hydrous piceus - kałużnica czarnozielona
Chrystomelidae - stonkowate/kózkowate
Leptinotarsa decemlineata - stonka ziemniaczana
Coccinellidae - biedronkowate (żywią się mszycami; głaszczki szczękowe w kształcie toporków; wydzielają przez stawy nóg żółtą hemolimfę (trująca))
Coccinella septempunctata - biedronka siedmiokropka
Anatis ocellata - biedronka oczatka
Dermestidae - skórnikowate
Meloidae - oleicowate/majkowate
Scolytidae - kornikowate
Rz: Trichoptera chruściki
narządy gębowe silnie uwstecznione, brak szczęk 1 pary; ap liżący; skrzydła błoniaste lub siateczkowate, okryte włoskami lub łuskami;
Rz: Lepidoptera łuskoskrzydłe
narządy gębowe ssące, u gąsiennic gryzące; skrzydła składane nad ciałem, pokryte dachówkowato ułożonymi łuskami oskórkowymi; dzienne - motyle, nocne - ćmy
Papilio machaon - paź królowej
Iphiclides(=Papilio) podalirius - paż żeglarz
Parnassius apollo - niepylak apollo
Acherontia atropos - zmierzchnica trupia główka
Saturnia pyri - pawica gruszówka
Inachis (=Vanessa) io - rusałka pawik
Vanessa atalanta - rusałka admirał
Nymphalis antiopa - rusałka żałobnik
Aglais urticae - rusałka pokrzywik
Arctia caja - niedźwiedziówka kaja
Pieris brassicae - bielinek kapustnik
Gonepteryx rhamni - latolistek cytrynek
Rz: Hymenoptera błonkoskrzydłe
Ap. gębowy gryzący lub gryząco-liżący z parą czułków; 2 pary błoniastych skrzydeł; przeobrażenie zupełne; dzieworództwo;
Podrz: Phytophaga (=Symphyta) rośliniarki
Sirex gigas - trzpiennik olbrzymi
Podrz: Entomophaga (=Apocrita) trzonkówki
Rhyssa persuasoria - zagłębień trzpiennikowiec
Cynipidae - glasówkowe
Podrz: Aculeata
Formicidae - mrówki
Formica rufa - mrówka rudnica
Monomorium pharaonis - mrówka faraona
Apidae - pszczoły
Apis mellifera - pszczoła miodna
Bombus terrestris - trzmiel ziemny
Vespidae- osy
Vespa crabro - szerszeń
Vespa germanica - osa dachowa
Rz: Mecoptera wojsiłki
Ok. 500 gat; głowa charakt. Wydłużona w dół na kształt ryjka; ap gebowy gryzący lub kłująco-ssący; 2 pary wąskich, błoniastych skrzydeł pokrytych włoskami; przeobrażenie zupełne
Panorpa communis - wojsiłka pospolita
Rz: Diptera muchówki, dwuskrzydłe
Pasozyty i formy drapieżne; ap gebowy kłująco-ssący lub liżąco-ssący; przeobrażenie zupełne;
Tipulidae - kamarnice
Tipula oleracea - koziułka warzywna
Culicidae - komarowate, komary
Culex pipiens - komar pospolity
Anopheles sp. - widliszek
Tabanidae - ślepaki (bąki)
Tabanus bovinus - bąk bydlęcy
Haematopota pluvialis - jusznica deszczowa/mała
Asilidae - łowikowate
Laphria flava - wierzchołówka żółtowłosa
Muscidae - muchowate
Musca domestica - mucha domowa
Rz: Siphonaptera pchły
Ok. 1400 gat; bezskrzydłe; narządy gębowe kłująco-ssące; prawie niewidoczne czułki; liczne szczecinki na całym ciele; pasożyty; przeobrażenie zupełne; odnóża umożliwiają wykonywanie bardzo dużych skoków
Pulex irritans - pchła ludzka
Ctenocephalides canis - pchła psia