Kwalifikowana I Pomoc
Wykład 4
12.03.09r.
Pierwsza Pomoc w wybranych urazach:
URAZY GŁOWY
Należy podejrzewać urazy głowy w następujących przypadkach:
Upadek z wysokości,
Brak przytomności u poszkodowanego,
Po zadziałaniu tępego urazu,
Przy skokach do wody,
Wypadek samochodowy, motocyklowy,
Przy uprawianiu sportów obciążonych wysoką urazowością.
Nasilenie dolegliwości i ich charakter zależy od rozległości urazu. Często niebezpieczne urazy głowy nie pozostawiają żadnych zewnętrznych śladów. Brak rany lub opuchlizny w miejscu urazu nie zawsze oznacza, że był to uraz błahy. Należy pamiętać, że nawet w przypadku bardzo poważnych urazów głowy początkowo można nie stwierdzać żadnego z objawów. Grupa urazów niebezpiecznych wymaga zwiększonej uwagi.
Zwiększone ryzyko ciężkiego urazu głowy:
Spożycie alkoholu
Uprawianie niektórych sportów - na przykład boks i inne sporty walki, rugby
Chorobami, w przebiegu których występują drgawki
Jazdą rowerem lub motocyklem bez ochronnego kasku
Jazdą samochodem bez zapiętych pasów bezpieczeństwa
Objawy:
Zaburzenia świadomości (senny, nielogiczne odpowiedzi na pytania)
Wymioty, nudności
Bóle głowy o różnym nasileniu
Zawroty Glowy
Nieruchomość źrenic
Zaburzenia widzenia
Drętwienia, cierpnięcie i zaburzenia czucia, zwykle jednostronne
Krew lub jasny płyn wyciekający z ucha lub nosa
Zaburzenia pamięci - dotyczy okresu bezpośrednio po i przed urazem
Obrażenia powłok czaszki
Uszkodzenie w obrębie powłok czaszki może spowodować masywne krwawienie, ponieważ okolica ta jest obficie unaczyniona. Może również spowodować wgłębienie kości czaszki. Postępowanie: Założenie opatrunku na miejsce krwawienia bez ucisku. Ułożenie półwysokie (pozycja przeciwobrzękowa).
Złamanie podstawy czaszki
Szczelinowate złamania kostne w obrębie podstawy czaszki uszkadzające naczynia i nerwy, niejednokrotnie okolice mózgu stykające się z podstawą czaszki.
Objawy:
ból głowy
wymioty
różnego stopnia zaburzenia świadomości
zmiana zabarwienia skóry wokół oczu (często koloru fioletowo - niebieskiego), tzw. krwiak okularowy
zmiana zabarwienia skóry w okolicy wyrostka sutkowatego
możliwość wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego i/lub krwi - z uszu, nosa lub po tylnej ścianie gardła
tętno - zwolnione jeśli dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, przyśpieszone jeśli współistnieje wstrząs hipowolemiczny.
Postępowanie:
pozycja:
- przeciwobrzękowa - u przytomnego,
- boczna ustalona - u nieprzytomnego,
nie hamujemy wypływu płynu czaszkowo-rdzeniowego,
nie wolno usuwać w głąb czaski ciał obcych, tylko ustabilizować za pomocą opatrunku,
założenie opatrunku w miejscu uszkodzenia ale bez ucisku.
Wstrząśnienie mózgu - urazy głowy zamknięte - przeniesienie się drżeń na mózgowie i jego czasowych odkształceń.
Objawy:
nagła, chwilowa utrata przytomności
niepamięć wsteczna - po odzyskaniu przytomności poszkodowany nie pamięta co się stało
nudności, wymioty
ból głowy.
Krwawienie wewnątrzczaszkowe
Jest to wyciekanie krwi poza naczynia krwionośne i w konsekwencji gromadzenie się jej (powstawanie krwiaka) w następujących przestrzeniach wewnątrz czaszki:
* między czaszką a oponą twardą - nazywane krwiakiem nadtwardówkowym
* między oponą twardą a mózgiem - nazywane krwiakiem podtwardówkowym
* krew wnika do mózgu - nazywane krwiakiem śródmózgowym - wzrost ciśnienia w jamie czaszki.
Powoduje:
- utratę przytomności,
- zmiany w oddychaniu, w pracy serca i ciśnieniu tętniczym,
- rozszerzenie źrenic po stronie wystąpienia urazu, a po drugiej stronie może wystąpić paraliż.
Postępowanie:
- umieszczenie poszkodowanego w bezpiecznym miejscu,
- ułożenie z uniesionym tułowiem (przytomnego) lub na boku (nieprzytomnego),
- wezwanie pomocy,
- ustalenie jak doszło do urazu,
- ocena oddechu i tętna,
- zabezpieczenie dróg oddechowych przed zachłyśnięciem,
- stabilizacja kręgosłupa,
- zabezpieczenie przed utratą ciepła,
- kontrola funkcji życiowych,
- ocena źrenic.
Każdy przypadek urazu głowy, szczególnie z utratą przytomności lub którymkolwiek z wymienionych powyżej objawów wymaga kontroli lekarskiej, starannego badania chorego, czasem wykonania badań dodatkowych.
Krytyczny okres, w czasie którego ujawnia się większość niebezpiecznych następstw urazu głowy to pierwsze 24 godziny po urazie. Niekiedy jednak powikłania urazu głowy rozwijają się nawet po upływie 6 miesięcy od urazu.
URAZY KLATKI PIERSIOWEJ
Stanowią przyczynę 25% zgonów chorych po urazach,
15% wymaga leczenia operacyjnego,
Skutkują przenikającymi i tępymi ranami w obrębie klatki piersiowej.
Uraz mechaniczny klatki piersiowej może być przyczyną obrażeń zamkniętych (stłuczenie, ściśnięcie klatki piersiowej) lub otwarte - złamanie elementu kości (jednego lub wielu żeber, złamanie rusztowania żeber).
Urazy zamknięte:
* Złamanie jednego żebra:
- zmiana zabarwienia skóry nad miejscem uszkodzenia,
- ból w miejscu zadziałania urazu, nasilający się podczas kaszlu, głębszego wdechu, przy poruszaniu się.
* Złamanie mnogie żeber (zwłaszcza wielomiejscowe):
- ból,
- zaburzenia oddychania,
- opaczne ruchy klatki piersiowej - oddech paradoksalny. Oddech paradoksalny w tym przypadku polega na tym, że w trakcie wdechu uszkodzona część klatki piersiowej zapada się, a pozostała - unosi. Podczas wdechu ruchy klatki piersiowej wykonywane są odwrotne.
Postępowanie:
1. Wezwanie pomocy
2. Udrożnienie dróg oddechowych
3. Ustabilizowanie klatki piersiowej, poprzez unieruchomienie złamanych żeber. Początkowo mogą to być ręce ratownika. Można poszkodowanego położyć na uszkodzonym boku - pozycja taka stabilizuje złamane żebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza ból.
Urazy otwarte:
* Odmy opłucnowe - obecność powietrza w jamie opłucnej, które może pochodzić z przerwania ciągłości ścian w jakimkolwiek miejscu w układzie oddechowym, np. pęknięcie płuca, oskrzeli, tchawicy.
Odmę pourazową można podzielić na:
a) zamkniętą,
b) otwartą,
c) zastawkową.
a) Odma zamknięta - najłagodniejsza odmiana odmy pourazowej. Dochodzi do niej wskutek drobnego uszkodzenia miąższu płucnego z następczym przeciekiem powietrza do jamy opłucnej, który jednak szybko ustaje. Brak zazwyczaj wyraźnych objawów upośledzenia czynności oddechowej. Jeśli obszar spadniętego płuca nie przekracza 10% nie potrzebne jest zwykle szczególne leczenie.
b) Odma otwarta - jama drążąca do jamy płucnej, zapalenie śródpiersia, upośledzenie pracy drugiego płuca.
* Objawy:
- świst, syk przechodzącego powietrza w miejscu uszkodzenia,
- ból w klatce piersiowej,
- widoczna rana klatki piersiowej,
- objawy niedomogi krążeniowo-oddechowej (duszność, płytki przyspieszony oddech, sinica).
* Postępowanie:
- zabezpieczyć ranę klatki piersiowej opatrunkiem typu flater - trzepoczący,
- ułóż poszkodowanego w pozycji półwysokiej na chorym boku,
- ciało obce penetrujące ścianę klatki piersiowej pozostaw i ustabilizuj w miejscu, w którym je znalazłeś,
- wezwij pomoc,
- kontroluj podstawowe czynności życiowe.
Profesjonalnie - opatrunek Ashermana.
c) Odma zastawkowa - zaburzenia zagrażające życiu. Rana klatki piersiowej lub płuca stanowi w tym przypadku zastawkę, przez którą powietrze. Przy każdym wdechu powietrze jest zasysane do jamy opłucnej, lecz przy wydechu nie może jej opuścić.
* Wynikiem tego jest:
- postępujący wzrost ciśnienia w jamie opłucnej,
- zapadnięcie płuca,
- skrajne przemieszczenia śródpiersia w stronę zdrową,
- znaczne upośledzenie wymiany gazowej w zdrowym płucu.
* Objawy:
- niepokój, pobudzenie,
- ból w klatce piersiowej,
- duszność,
- płytki i szybki oddech,
- objawy wstrząsu,
- rozszerzenie zastoinowe żył szyjnych.
Bez pomocy -> utrata przytomności i zatrzymanie krążenia !!!
* Postępowanie:
- wezwanie pomocy,
- wkłuć grubą igłę z założonym na końcu gumowym palcem od rękawiczki przedziurawionym w szczycie, w II międzyżebrzu od przodu w linii środkowo-obojczykowej do jamy opłucnej,
- półwysokie ułożenie,
- obserwacja parametrów.
* Wskazania do wkłucia igły (tylko personel medyczny):
- zaburzenia oddechowe i sinica,
- brak tętna,
- zaburzenia świadomości.
URAZY BRZUCHA
Urazy brzucha mogą spowodować uszkodzenia powłok jamy brzusznej oraz narządów wewnętrznych. Skutkiem urazów wątroby i śledziony może być krwawienie prowadzące do powstania wstrząsu hipowolemicznego. Uszkodzenie narządów posiadających światło, takich jak np. żołądek czy jelita powoduje wydostanie się ich zawartości do jamy brzusznej, co zwiększa ryzyko powstania zapalenia otrzewnej.
* Przyczyny:
- gwałtowny uraz,
- upadek z wysokości.
* Objawy:
- zmiana zabarwienia w miejscu urazu,
- rana powłok brzusznych - mogą być widoczne jelita,
- silny ból brzucha,
- silna obrona mięśniowa powłok przy badaniu dotykiem,
- spłycenie oddechu - dla zmniejszenia bólu,
- objawy wstrząsu,
- powiększający się obwód brzucha - często sugeruje masywny krwotok wewnętrzny.
* Postępowanie:
- Wezwanie pomocy,
- Jeśli nie stwierdza się objawów wstrząsu - ułożenie poszkodowanego w pozycji półleżącej ze zgiętymi kończynami dolnymi,
- W przypadku wstrząsu - ułożenie w tzw. pozycji przeciwwstrząsowej - z uniesionymi kończynami dolnymi o 30st.,
- W razie potrzeby udrożnienie dróg oddechowych oraz kontrola oddechu i tętna,
- Jeśli ma miejsce wytrzewienie, tzn. narządy wydostają się na zewnątrz jamy brzusznej - często są to jelita - należy pokryć je wilgotnym, jałowym opatrunkiem. Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej!
- Jeśli widoczne są tkwiące w powłokach jamy brzusznej ciała obce - nie wolno ich usuwać, należy zabezpieczyć je opatrunkiem!
PIERWSZA POMOC W SZCZEGÓLNYCH RODZAJACH ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKOWYCH
Oparzenia - uszkodzenie tkanek w wyniku działania czynników termicznych, chemicznych lub prądu elektrycznego. Prowadzi do martwicy tkanek i utraty płynów ustrojowych, wskutek zwiększonej przepuszczalności naczyń.
Oparzenia termiczne - spowodowane są przez wysoką temperaturę. Powstają w wyniku bezpośredniego kontaktu z płomieniami, gorącymi płynami, gazami lub gorącą powierzchnią.
Oparzenia chemiczne - spowodowane są przez kontakt ze stężonymi kwasami, zasadami lub pewnymi związkami organicznymi (np. fenolami), które mogą występować nie tylko w postaci płynnej ale równie stałej lub gazowej.
Oparzenia elektryczne - powstają w wyniku przepływu prądu elektrycznego przez ciało. Źródłem prądu może być domowa lub przemysłowa instalacja elektryczna, piorun lub nagromadzenie bardzo dużego ładunku statycznego.
Oparzenia radiacyjne - są wynikiem działania promieniowania np. słonecznego lub radioaktywnego. Mogą objawić się bezpośrednio po napromieniowaniu lub z opóźnieniem.
Oparzenia:
I stopnia - powierzchowne: ból, uczucie pieczenia, zaczerwienienie blednące przy ucisku
II stopnia - niepełnej grubości skóry: ból, zaczerwienienie, pęcherze wypełnione treścią surowiczą
III stopnia - pełnej grubości skóry: brak odczucia bólu, powierzchnia oparzenia sucha i twarda (strup), nie istnieje objaw bladnięcia przy ucisku
IV stopnia - dotyczy głębszych struktur: ból, skóra sucha ze strupem.
Postępowanie:
- stłumienie palącej się odzieży poprzez szczelne owinięcie kocem lub płaszczem,
- ABC,
- maksymalne oziębienie powierzchni oparzonej czystą wodą - reguła „15”, tzn. stosowanie wody o temperaturze 15 stopni (z odległości 15cm od powierzchni oparzonej, co najmniej przez 15 minut),
- przy rozległych powierzchniach oparzenia i twarz schładza się zimnymi okładami, by nie spowodować wychłodzenia organizmu,
- usunięcie ubrania bez rzeczy przylepionych do skóry,
- usunięcie biżuterii,
- osłona rany jałowym opatrunkiem,
- zabezpieczenie przed wychłodzeniem,
- przy oparzeniach jamy ustnej, jeśli poszkodowany jest przytomny, powinien ssać kostki lodu, albo płukać jamę ustną zimną wodą,
- przy oparzeniach chemicznych - opłukać zimną wodą,
- zabezpieczenie poszkodowanego.
Nie wolno:
- zrywać ubrania,
- neutralizować kwasów zasadowych,
- przebijać pęcherzy,
- stosować żadnych maści, kremów na oparzoną powierzchnię.
Powierzchnia oparzenia u dorosłych
Reguła „dziewiątek” - Reguła ta służy do orientacyjnego określenia poparzonej powierzchni ciała. Pozwala przy uwzględnieniu głębokości oparzeń ustalić ciężkość urazu. Powierzchnia głowy, każdej z kończyn górnych stanowi 9% powierzchni ciała. Powierzchnia przednia tułowia to 18% (9% powierzchnia brzucha oraz 9% powierzchnia klatki piersiowej). Powierzchnia tylna tułowia stanowi również 18% powierzchni ciała. Powierzchnia każdej kończyny dolnej to odpowiednio 18%. Powierzchnia krocza 1%.
Reguła dłoni - Reguła ta służy do oceny rozległości oparzeń ciała u osób dorosłych. Wg niej powierzchnia dłoni osoby oparzonej odpowiada 1% łącznej powierzchni jej ciała.
Stopnie kliniczne oparzeń:
Lekkie: I i II stopnia, poniżej 15% powierzchni ciała,
Średnie: I i II stopnia, 15-30% powierzchni ciała lub III stopnia poniżej 10%,
Ciężkie: I i II stopnia, powyżej 30% powierzchni ciała lub III stopnia powyżej 10% albo gdy dotyczy oparzeń twarzy, stóp, rąk lub dróg oddechowych.
2. Udar cieplny - niekontrolowany wzrost temperatury ciała przy braku pocenia się, a w efekcie utrata przytomności.
Gorący i wilgotny klimat (wilgotność powyżej 75%):
- brak parowania z powierzchni skóry -> oddawanie ciepła
- przegrzanie komórek Centralnego Układu Nerwowego -> nieodwracalne ich uszkodzenie
Objawy:
- wysoka temperatura ciała uporczywie się utrzymuje,
- zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra,
- chwiejny chód,
- drgawki,
- przyspieszony oddech,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia świadomości,
- drgawki kończyn.
Postępowanie:
- chłodne i zacienione miejsce,
- obniżenie temperatury ciała (spryskiwanie),
- pozycja półsiedząca (u przytomnego),
- rozebranie poszkodowanego,
- zimny okład (pachy, pachwiny, szyja i głowa),
- opieka do czasu przybycia pogotowia.
3. Odmrożenia - czasowe lub nieodwracalne uszkodzenie tkanek powstałe w wyniku działania temperatury niższej od 0o.
Mechanizm - skurcz naczyń krwionośnych pod wpływem zimna, zwolnienie przepływu krwi.
Czynniki:
- zmęczenie,
- alkohol lub narkotyki,
- palenie tytoniu,
- cukrzyca,
- choroby naczyń krwionośnych,
- wilgotne lub mokre ubranie,
- wiatr,
- zmniejszone krążenie krwi w uciskających ubraniem tkankach.
Podział:
I stopnia - zaczerwienienie skóry, biały lub żółty obszar uszkodzonej tkanki
II stopnia - pęcherze powierzchniowe zawierające treść surowiczą, obrzęk
III stopnia - głębokie pęcherze, deformacja skóry, skóra blada, sina lub czerwona, brak bólu, uszkodzenie tkanek oraz komórek nerwowych
IV stopnia - martwica głęboka dotycząca tkanki podskórnej
Najczęściej - palce rąk i stóp, nos, części twarzy.
Postępowanie:
- rozebrać z przemoczonego ubrania i owinąć w suche koce,
- nie masować ani rozcierać zamarzniętych kończyn,
- nie przekłuwać pęcherzy,
- nie polewać gorącą wodą, ani nie stosować ciepłego prysznica,
- nie podawać alkoholu,
- organizm ogrzewać od środka podając ciepłe i słodkie napoje, potem robić ciepłe okłady,
- powyżej II stopnia należy podać anatoksynę przeciwtężcową.
4. Hipotermia - Jest to obniżenie temperatury ciała poniżej 35°C.
Rodzaje:
Łagodna - 35o-32oC,
Umiarkowana - 32o -28oC,
Ciężka - 28o-24oC
Krytyczna <24oC
Czynniki:
Środowisko
- zimno,
- wilgoć,
- wiatr,
Człowiek
- wiek,
- wyczerpanie,
- alkohol,
- złe odżywianie,
- brak doświadczenia przy turystyce górskiej.
Postępowanie:
- unikanie gwałtownych ruchów,
- sprawdzenie oddechu/tętna przez ok. 30-45sekund,
- zdjęcie wilgotnego ubrania,
- ochrona przed utratą ciepła,
- ułożenie w pozycji na plecach.
1