I WIADOMOŚCI WSTĘPNE - PODSTAWOWE POJĘCIA
1. Towaroznawstwo
- nauka o właściwościach towarów, metodach ich badania i oceny, o czynnikach, zjawiskach
i procesach rzutujących na ich jakość i wartość użytkową, o właściwym kształtowaniu jakości produktów w sferach: przedprodukcyjnej, produkcji i poprodukcyjnej;
- nauka przyrodniczo-techniczna, która zajmuje się ogółem wiadomości o towarach, zwłaszcza cech ściśle związanych z zaspokajaniem potrzeb życiowych człowieka.
2. Powiązania innych nauk z towaroznawstwem oraz podział towaroznawstwa:
NAUKI STOSOWANE PRZYRODNICZO-TECHNICZNE |
=> |
TOWAROZNAWSTWO
|
=> |
NAUKI SPOŁECZNO-EKONOMICZNE |
|
|
|
|
|||
T. OGÓLNE |
T. BRANŻOWE |
||||
|
Towaroznawstwo ARTYKUŁÓW NIEŻYWNOŚCIOWYCH |
Towaroznawstwo ARTYKUŁÓW ŻYWNOŚCIOWYCH (SPOŻYWCZYCH) |
3. Podstawowe pojęcia:
Towar - produkt będący zamierzoną działalnością człowieka i podlegający wymianie handlowej;
- produkt po skalkulowaniu kosztów i ustaleniu ceny;
- ma wartość użytkową i wymienną, służy zaspokojeniu potrzeb;
- jest to produkt lub usługa przeznaczone na sprzedaż.
Dobra - środki zaspokajania potrzeb ludzkich.
Podział dóbr:
Wolne (zagospodarowane i niezagospodarowane)
Wytwarzane (ruchome i nieruchome)
Usługi - nieodpłatne oraz odpłatne materialne i niematerialne działania świadczone przez usługodawcę na rzecz klienta (np. reprezentowanie kogoś, porady, naprawa czegoś).
Podział towarów:
ze względu na specyfikę zaspokajania potrzeb: konsumpcyjne i przemysłowe
pochodzenie: krajowe i zagraniczne
funkcje w procesie produkcyjnym:
surowce i materiały,
półfabrykaty czyli wyroby częściowo przetworzone,
wyroby gotowe
sposób użytkowania:
nieżywnościowe:
przemysłowe
powszechnego użytku
zaopatrzenia technicznego
spożywcze (żywnościowe)
właściwości towarów - w różnych gałęziach przemysłu
sposób dokonywania zakupów:
nabywane bez większego zastanowienia
wymagające większego zastanowienia
warte dokonania wysiłku w celu ich pozyskania
udział człowieka:
kopaliny
produkty rolne
wytwory pracy ludzkiej
wielkość dostaw: hurt lub detal oraz drobnica lub towary masowe.
Jakość - zespół właściwości cech towaru, które mają zaspokoić istniejące lub przewidywane potrzeby człowieka. O jakości decyduje surowiec, produkcja, estetyka, moda, walory bezpieczeństwa, warunki techniczne.
Q = stan faktyczny / oczekiwania
Q<1 - podjakość (spadek sprzedaży)
Q=1 - pełna jakość (spełnienie oczekiwań przez kosumenta)
Q>1 - nadjakość (oferta przewyższa oczekiwania)
Dobra jakość - produkt zdatny do użytku, odpowiadający oczekiwaniom klientów oraz zgodny z warunkami technicznymi.
Własności towarów:
fizyczne
wymiary
gęstość
zdolność do namagnesowania
przeświecalność
temperatura
kowalność
plastyczność
ciągliwość
kruchość
ścieralność
twardość
lejność
chemiczne
pH (odczyn)
palność
zdolność do utleniania
jełczenie (tłuszczów)
biologiczne: zdolność do fermentacji.
Branża - gałąź gospodarki (przemysłu lub handlu), która obejmuje grupa wyrobów przemysłowych/handlowych jednego rodzaju - opartych na wspólnym surowcu (np. branża mleczarska) lub przeznaczeniu (np. branża tekstylna).
Podstawowe branże wyróżniane wyróżniane w gospodarce:
Finanse
Prawo
Nieruchomości
Budownictwo
Telekomunikacja
Informatyka
Przemysł
Motoryzacja
Energetyka i surowce
Transport i logistyka
Rolnictwo
Rybactwo
Handel i usługi
Praca
Służba zdrowia.
Asortyment - zestaw określonych produktów i/lub usług danego producenta, jest to szeroki wybór towarów.
Sortyment - zbiór towarów odpowiadającym określonym wymaganiom, np. gatunkowi, klasie wyrobu; jest to podzbiór asortymentu.
3. Normalizacja
Norma - dokument będący wynikiem normalizacji i standaryzujący jak najszerzej pojętą działalność badawczą, technologiczną, produkcyjną, usługową
- podaje do powszechnego i stałego użytku sposoby postępowania lub cechy charakterystyczne wyrobów, procesów lub usług
- norma może mieć albo charakter dokumentu technicznego i wtedy jej stosowanie jest fakultatywne albo prawno-technicznego, którego stosowanie jest obligatoryjne.
Rodzaje norm:
terminologiczna
podstawowa
badań
wyrobu
procesu
usługi
interfejsu
danych.
Normalizacja - proces tworzenia i stosowania reguł porządkujących działalność dla dobra i współpracy zainteresowanych, co pozwala osiągnąć optymalną oszczędność z uwzględnieniem wymagań funkcjonalnych i bezpieczeństwa. Prowadzi do ujednolicenia produkcji określonych wyrobów. Obecnie normy obowiązkowe są jedynie w przypadku zamówień rządowych. Normy określa i nadaje Polski Komitet Normalizacyjny.
Etapy normalizacji:
klasyfikacja (grupowanie według podobieństwa cech charakterystycznych dla produktu)
unifikacja (ujednolicanie cech konstrukcyjnych i wymiarowych części maszyn, aby można je określić ich wymienność)
typizacja (ujednolicanie konstrukcji w celu uproszczenia produkcji, obniżenia kosztów i ułatwienia eksploatacji).
Normy ISO - normy określane przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, czyli pozarządową organizację zrzeszającą krajowe organizacje normalizacyjne. ISO to oficjalna nazwa tej organizacji. Normy ISO dotyczą wszystkich dziedzin codziennego życia, np. ISO 216 - norma rozmiaru arkuszy papieru, ISO 3297 - ISSN, ISO 9000 (9001, 9002, 9003) - rodzina norm dotyczących zarządzanie jakością we wszystkich branżach (za wyjątkiem elektroniki i telekomunikacji), ISO/IEC 80000 - norma opisująca i określający nazwy, symbole i definicje jednostek miar.
Normy ISO 9000:
ISO 9000:2005 (PN-EN ISO 9000:2006(U))
System zarządzania jakością - Podstawy i terminologia
ISO 9001:2008 (PN-EN ISO 9001:2009)
System zarządzania jakością - Wymagania
ISO 9004:2000 (PN-EN ISO 9004:2001)
Systemy zarządzania jakością - Wytyczne doskonalenia funkcjonowania
ISO 19011:2002 (PN-EN ISO 19011:2003)
Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością lub zarządzania środowiskowego.
4. Certyfikacja
Certyfikacja - postępowanie, w którym strona trzecia daje pisemne zapewnienie (certyfikat) o spełnieniu określonych wymogów produktu, procesu czy usługi.
Certyfikat - potwierdza określoną jakość usług, wyrobów lub procesów, posiada określoną datę wystawienia oraz zobowiązuje producenta do niezapowiedzianych kontroli (audytu).
5. HACCP
System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli - „system HACCP”; postępowanie dążące do zapewnienia bezpieczeństwa żywności przez identyfikację i oszacowanie skali zagrożeń z punktu widzenia wymagań zdrowotnych oraz ryzyka wystąpienia zagrożeń podczas przebiegu wszystkich etapów produkcji i obrotu produktami spożywczymi. Ponadto ma na celu określenie metod eliminacji lub ograniczania zagrożeń oraz ustalenie działań korygujących.
Siedem zasad HACCP:
Zasada 1 - Identyfikacja zagrożeń i opisanie środków zapobiegawczych
Zasada 2 - Identyfikacja krytycznych punktów kontroli (CCP)
Zasada 3 - Identyfikacja limitów krytycznych
Zasada 4 - Ustalenie systemu monitorowania CCP
Zasada 5 - Określenie działań korygujących
Zasada 6 - Ustalenie procedur weryfikacji systemu
Zasada 7 - Ustalenie procedur zapisów
GHP - Dobra Praktyczna Higieniczna - działania HACCP dotyczące wszelkich działań związanych z warunkami i środkami podejmowanymi w celu zapewnienia produkcji bezpiecznej żywności na wszystkich etapach łańcucha produkcji.
GMP - Dobra Praktyka Wytwarzania - oznacza zestaw standardów stosowanych w produkcji przemysłowej, a coraz częściej także w gastronomii. Standardy GMP zapewniają wysoką jakość, czystość użytych surowców i komponentów gotowego produktu. Zapewniają również pełną kontrolę nad jakością i pochodzeniem surowców. Standardy GMP opracowano pierwotnie dla przemysłu farmaceutycznego. Obecnie stosowane bywają przez niektóre firmy kosmetyczne, producentów suplementów odżywczych itp. Stosowanie standardów GMP daje konsumentom większy poziom komfortu i pewność co do wysokiej jakości produktu.
GLP - Dobra Praktyka Laboratoryjna
Krytyczny Punkt Kontroli (CCP)