KAWA
Kawa to napój sporządzany z palonych, a następnie zmielonych lub poddanych instantyzacji ziaren kawowca, zwykle podawana na gorąco. Pochodzi z Etiopii, w Europie pojawiła się około XVI wieku. Jedna z najpopularniejszych używek na świecie i główne źródło kofeiny. Działa pobudzająco i orzeźwiająco, przyspiesza przemianę materii i zwiększa sprawność myślenia. Rocznie produkuje się około 6,7 miliona ton kawy.
Klasyfikacja / Kawa dostępna jest w postaci
kawy w ziarnach
kawy rozpuszczalnej
kawy liofilizowanej
Dane ekonomiczne
Kawa to jeden z podstawowych artykułów spożywczych i najważniejszych towarów handlowych na świecie. W skali globalnej 25 milionów drobnych producentów zajmuje się jej wytwarzaniem. Najwięksi światowi producenci kawy to Brazylia (2,18 mln ton rocznie), Wietnam (0,99 mln ton), Indonezja (0,76 mln ton) i Kolumbia (0,68 mln ton).
Działanie i wpływ na zdrowie
Dzięki zawartości kofeiny kawa pełni rolę stymulującą. Pobudza organizm, zwiększa sprawność myślenia, znosi zmęczenie psychiczne i fizyczne. Ze względu na swoje właściwości pita jest przede wszystkim rano, często w dużych ilościach. Bezpośredni wpływ kofeiny zaczyna się odczuwać po około pół godziny.
Już od XVI wieku, kiedy kawę sprowadzono do Europy, budziła ona wiele kontrowersji. Z jednej strony chwalono jej niezwykłe działanie, z drugiej oskarżano o wywoływanie wielu różnych schorzeń, m.in. problemów żołądkowych, zawałów serca, raka i osteoporozy. W XVII wieku sprzedawano ją tylko w aptekach, gdyż uważano ją za doskonały lek na wiele schorzeń czy alkoholizm. Krytyka nasiliła się w XIX wieku wraz z rozpowszechnieniem napoju. Coraz częstsze było tzw. "zdenerwowanie kofeinowe", występujące w efekcie spożycia zbyt dużej ilości kawy.
Według najbardziej wiarygodnych badań:
Spożycie kawy nie jest związane ze wzrostem ryzyka udaru mózgu i chorób serca.
Nie ma związku pomiędzy umiarkowanym spożywaniem kofeiny, a ogólnym poziomem cholesterolu u człowieka
Nie udowodniono związku między spożyciem kawy a występowaniem chorób nowotworowych.
Kawa może zwiększać tętno, szczególnie gdy jest rzadko pita. Częste przyjmowanie kofeiny sprawia, że efekt ten zanika. Nie udowodniono związku między nadciśnieniem a spożyciem kawy.
Kawa wypłukuje wapń z organizmu, jednak efekt ten jest na tyle niewielki, że nawet spożywanie jej w dużych ilościach nie zwiększa szansy zachorowania na osteoporozę.
Brakuje dowodów na negatywny wpływ kawy spożywanej w umiarkowanej ilości na kobiety w ciąży i płód. Nie udowodniono także związku między piciem kawy przez matkę a wcześniactwem.
Pozytywne właściwości
Według niektórych badań kawa pita w umiarkowanych ilościach posiada pewne pozytywne, niekiedy nawet lecznicze właściwości.
Polepsza pamięć krótkotrwałą.
Zmniejsza ryzyko zachorowania na marskość wątroby
Dotlenia organizm, przez co ułatwia koncentrację, a także pozytywnie wpływa na krążenie i układ trawienny
Przyśpiesza metabolizm, tym samym zwiększa tempo przemiany lipidów i pomaga zapobiegać zmęczeniu mięśni.
Przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory pęcherza wśród palaczy.
Zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona.
Nawet do 50% zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II
Zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita i wątroby
Zwiększa efektywność środków przeciwbólowych
Jest głównym przeciwutleniaczem w diecie osób spożywających niewiele owoców i warzyw
Polepsza perystaltykę jelit
Negatywne właściwości
Badania wykazują także negatywne skutki picia kawy. Wiążą się one przede wszystkim z zawartą w niej kofeiną. Zwykle dotyczą przypadków spożywania kawy w zbyt dużych ilościach.
Spożycie zbyt dużej ilości kawy może wywoływać uczucie nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia (tzw. "zdenerwowanie kofeinowe").
Podobnie jak herbata wpływa na żółknięcie zębów i może prowadzić do próchnicy, jednak badania dowodzą że kawa zapobiega próchnicy
Ze względu na swoje właściwości pobudzające u większości ludzi utrudnia zasypianie (u nielicznych występuje efekt przeciwny).
Nieznacznie zmniejsza płodność zarówno u mężczyzn jak i u kobiet.
Spożycie dużej ilości kawy przez kobietę w ciąży może zwiększać prawdopodobieństwo martwego urodzenia. W związku z tym zalecane jest, by osoby w ciąży piły maksymalnie dwie filiżanki kawy dziennie
Spożycie dużej ilości kawy może zwiększyć prawdopodobieństwo niektórych chorób serca
Zalecane spożycie
Zawartość kofeiny w napojach (mg) |
|
filiżanka kawy gatunku Robusta |
330 |
filiżanka kawy Arabica |
175-185 |
filiżanka etiopskiej kawy mokka |
160 |
filiżanka kawy rozpuszczalnej |
95 |
szklanka czarnej kawy |
80-120 |
filiżanka espresso |
60 |
filiżanka kawy mrożonej |
50-70 |
szklanka herbaty |
45-65 |
puszka coca-coli |
45 |
Większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka. W przypadku spożycia większej dawki kawy występować mogą wyżej wymienione skutki negatywne. Powyżej 1000 mg kofeina staje się trująca. Dokładna granica toksyczności zależy od właściwej danej osobie odporności na ten związek chemiczny. Za minimalną dawkę śmiertelną uznaje się 3200 mg (przyjmowane w jednej dawce). Realna dawka śmiertelna (przyjmowana w formie kawy) to 10 g, czyli około 80 filiżanek.
Umieszczona obok tabela zawiera informacje na temat średniej zawartości kofeiny w różnych rodzajach kawy i innych napojach.
Kawa bezkofeinowa
Istnieje kawa w postaci przetworzonej z obniżoną zawartością kofeiny. Kawa bezkofeinowa specjalna odmiana kawy, pozbawiona kofeiny jeszcze na etapie segregacji ziaren za pomocą różnych metod chemicznych.. Większość kaw bezkofeinowych smakuje dokładnie tak samo, jak ich odpowiedniki zawierające kofeinę. Produkowana jest zarówno mielona, jak i rozpuszczana odmiana kawy bezkofeinowej.
Najdroższa kawa świata
Kawa luwak (kopi luwak) to najdroższa kawa świata - jej filiżanka kosztuje niemal 100 zł. Ziarna wydobywa się z odchodów indonezyjskiego łaskuna muzanga (Paradoxurus hermaphroditus) z rodziny łaszowatych, który zjada tylko najlepsze owoce kawy. Po częściowym nadtrawieniu w żołądku zwierzęcia kawa traci gorzki smak i zyskuje lepszy aromat. Po wyprażeniu trafia głównie do USA i Japonii
Kawy mleczne
Cafe Cappuccino - espresso z mleczną pianą,
Cafe Latte - espresso z dużo ilością spienionego mleka,
Cafe Latte Macchiato - espresso ze spienionym mlekiem i dużą mleczną pianką,
Cafe Mocca - espresso z dużą ilością mleka, syropem czekoladowym i bitą śmietaną,
Cafe Frappe - espresso z kruszonym lodem i mlekiem.
Cafe Americano - espresso z dolewką gorącej wody w celu rozcieńczenia espresso. Podaje się ją w dużych szklankach, takich jak do cappuccino.
Bibliografia:
Artykuły Aleksandry Blumy, redaktorki serwisu
Aleksander Brückner: Encyklopedia staropolska, t. I
Andrzej Chwalba: Obyczaje w Polsce