Umowy w administracji

• Administracja publiczna może działać przy wykorzystaniu umów.

• Stosowanie umów w administracji należy do zagadnienia prawnych form działania administracji publicznej. Dwustronne formy działania administracji publicznej.

• Umowy stosowane przez administrację publiczną mają to samo miejsce, co akty administracyjne (ze względu na stopień konkretyzacji).

• Umowy nie są jednak, w przeciwieństwie do aktów administracyjnych, czynnościami jednostronnymi, lecz mają charakter dwustronny.

• Podmioty zawierające umowę działają w granicach większej samodzielności prawnej, niż ma to miejsce w przypadku stosowania aktów administracyjnych, co wynika z ogólnej zasady swobody umów i równości stron stosunku cywilnoprawnego.

• Wyróżniamy dwa typy umów kwalifikowanych jako formy działania administracji publicznej: umowy cywilnoprawne (regulowane przepisami prawa cywilnego) oraz umowy administracyjnoprawne, inaczej zwane publicznoprawnymi (regulowane przepisami prawa administracyjnego).

Umowy cywilnoprawne w administracji

• Formy umów cywilnoprawnych stosowane są zazwyczaj w administracji publicznej dla dysponowania majątkiem (Skarbu Państwa) przez konkretny organ administracyjny.

• Przykładowo mogą to być umowy: sprzedaży, dzierżawy, najmu, dostawy (etc.).

• Zawieranie umów cywilnoprawnych związane jest często z działaniem w formie aktu administracyjnego.

• Zawieranie umów cywilnoprawnych w administracji związane jest nierzadko z istnieniem aktu administracyjnego, dopuszczającego stosowanie umów i którego umowa rozwija.

Umowy publicznoprawne

• Formy umów publicznoprawnych stosowane są zazwyczaj do wykonywania kompetencji dotyczących współpracy organów administracyjnych w określonych dziedzinach.

• Zawieranie umów publicznoprawnych związane jest najczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadań lub przekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej.

• Stronami umów publicznoprawnych są z reguły organy administracji publicznej, ale także coraz częściej podmioty prywatne.

• Podstawą prawną zawierania umów publicznoprawnych są przepisy prawa administracyjnego.

• Zasady oraz tryb zawierania takich umów powinny także być regulowane przepisami prawa administracyjnego.

• Rodzaje - umowy publicznoprawne sensu stricte (zawierane pomiędzy organami administracji publicznej) oraz umowy publicznoprawne o charakterze cywilnoprawnym (zawierane z podmiotami prywatnymi).

• Pierwsze z nich to np. związki komunalne, porozumienia komunalne oraz porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej i kontrakty wojewódzkie.

• Związki komunalne to umowy pomiędzy gminami, miastami na prawach powiatu, powiatami - zawierane w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych (np. transport zbiorowy, utrzymanie czystości etc.).

• Porozumienia komunalne to umowy zawierane przez gminy, powiaty i województwa - w celu powierzenia zadań publicznych. Stronami porozumienia są z jednej strony jednostka samorządu terytorialnego przejmująca zadania, z drugiej zaś jednostka samorządu terytorialnego powierzająca zadania.

• Porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej zawierane są przez gminy i powiaty z organami administracji rządowej w sprawie wykonywania przez te pierwsze zadań tych drugich.

• Kontrakt wojewódzki to rodzaj umowy administracyjnej zawieranej przez Radę Ministrów z samorządem województwa w procedurze zawierania i zmiany kontraktu przez ministra i marszałka województwa. Celem kontraktu jest określenie zakresu, trybu i warunków realizacji zadań określonych w programach wojewódzkich i wspieranych przez rząd oraz zadań nadzorowanych przez ministrów i wspieranych przez jednostki samorządu i inne uprawnione podmioty.

• Drugi rodzaj umów publicznoprawnych, to umowy zawierane między podmiotami publicznymi a osobami prywatnymi (niepublicznymi).

• Do tej kategorii zaliczamy w szczególności:

- umowy pomiędzy uczelniami publicznymi a studentami w zakresie odpłatności za studia (ustawa z 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym);

- umowy powierzające zadania z zakresu administracji publicznej podmiotom niepublicznym (ustawa z 1996 r. o gospodarce komunalnej) - w trybie przewidzianym przez Prawo zamówień publicznych;

- umowy zlecające wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej podmiotom niepublicznym, głównie organizacjom pozarządowym, w trybie ustawy z 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;

- umowy zlecające organizacjom pozarządowym wykonywanie zadań z zakresu pomocy społecznej (ustawa z 2004 r. o pomocy społecznej);

- umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym (ustawa z 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym), w ramach której partner prywatny zobowiązuje się do realizacji przedsięwzięcia za wynagrodzeniem na rzecz podmiotu publicznego. Partner prywatny ponosi w całości albo w części nakłady na realizację tego przedsięwzięcia lub zapewnia ich poniesienie przez inne podmioty. Z kolei uczestnictwo podmiotu publicznego w przedsięwzięciu polega na wniesieniu wkładu własnego lub na uiszczeniu wynagrodzenia. Wybór partnera prywatnego odbywa się przy zastosowaniu przepisów ustawy z 2004 r. Prawo zamówień publicznych;

- umowa o budowę i eksploatację albo wyłącznie eksploatację autostrady (na podstawie ustawy z 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym). Jedną ze stron umowy jest podmiot publiczny (minister właściwy do spraw transportu), drugim zaś podmiot prywatny (spółka budująca/eksploatująca), zaś treścią jest realizacja zadania publicznego, jakim jest budowa i eksploatacja autostrady. Spółka budująca/eksploatująca wyłaniana jest w trójstopniowym postępowaniu przetargowym, przeprowadzanym przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad;

- inne umowy.