DEFINICJA PRAWA CYWILNEGO
Prawo cywilne (

łac.

ius civile) –

to zespół przepisów regulujących

stosunki majątkowe i niemajątkowe
pomiędzy osobami fizycznymi,
osobami prawnymi oraz osobami
prawnymi nie posiadającymi
osobowości prawnej w oparciu o
regułę autonomii i równorzędności
podmiotów.

Normy prawa cywilnego wyróżniają się

spośród innych norm prawnych zwłaszcza
tym, że regulują stosunki między
autonomicznymi podmiotami. Oznacza to,
że nie występuje charakterystyczny dla

prawa publicznego

stosunek

podporządkowania jednego podmiotu
innemu podmiotowi. Ze stosunków
cywilnoprawnych wynika więc zasada
autonomiczności podmiotów, która
oznacza, iż samodzielnie kształtują one
relacje między sobą. Normy prawa
cywilnego wyznaczają tylko ogólne granice

autonomii podmiotów

uwzględniając

interes powszechny.

Prawo cywilne jest w Polsce
prawem stanowionym (od XIX

wieku)

i skodyfikowanym od 1965 roku.

Podstawowym źródłem prawa
cywilnego jest Kodeks cywilny

ustawa z 23 kwietnia 1964r.,

obowiązująca od

1 stycznia 1965r.

( Dz. U. z dnia 18 maja 1964r. z późn. zm.)

Źródła prawa cywilnego

1. kodeks cywilny – podstawowe źródło

prawa cywilnego .

2. ustawy czyli akty pozakodeksowe takie

jak:

- Prawo rodzinne i opiekuńcze (dotyczy ono

majątkowych i nie majątkowych stosunków

rodzinnych oraz związanych ze sprawowaniem

opieki),

- Prawo prywatne międzynarodowe (prawo

kolizyjne, jego przedmiotem jest ustalanie

prawa właściwego dla stosunków

cywilnoprawnych z elementem obcym),

- Prawo wekslowe ,

- Prawo czekowe ,

-

Prawo spółdzielcze oraz ustawa o

spółdzielniach

mieszkaniowych ,

- ustawa o księgach wieczystych i hipotece ,

- ustawa o prawie autorskim i prawach

pokrewnych ,

- Prawo geologiczne i górnicze ,

- ustawę z dnia 6 grudnia 1996r. o zastawie

rejestrowym i rejestrze zastawów ,

- ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce

nieruchomościami ,

- Kodeks morski ,

- Kodeks spółek handlowych ,

- Prawo upadłościowe i naprawcze ,

- Prawo własności przemysłowej .

3. akty wykonawcze do ustawy i do kodeksu,

które mogą być wydane, gdy ustawa wyraźnie

o tym stanowi.

W systemie anglosaskim źródłem prawa są

zwyczaj i orzecznictwo ,w Polsce te elementy

nie są bezpośrednio źródłami prawa ale pełnią

istotna rolę .

Zwyczaj odnosi się do zasad współżycia

społecznego , kształtują go miejscowe

procedury, które są zgodne z prawem np.

strony zawierają umowę sprzedaży i nie określą

ceny wtedy stosuje się ceny aktualne na

danym rynku.

Orzecznictwo to drugi element , który wpływa

na źródła prawa, w Polsce również nie jest

źródłem prawa ale spełnia ważną rolę w

zakresie wykładni przepisów , w zakresie

usuwania luk

w tych przepisach , wyjaśniania

nieprecyzyjnych zapisów .

SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO

•

Prawo cywilne będąc samodzielną częścią

systemu prawa samo w sobie nie jest jednolite a

w konsekwencji jest wewnętrznie podzielone na

mniej lub bardziej wyodrębnione fragmenty, które

w nauce prawa cywilnego nazywają się działami.

Wyróżnia się 4 podstawowe działy zawarte
w Kodeksie Cywilnym:

•

część ogólna prawa cywilnego,

•

prawo rzeczowe,

•

prawo zobowiązań,

•

prawo spadkowe,

oraz prawo rodzinne uregulowane ustawą:

dnia 25 lutego 1964 r.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z dnia 5

marca 1964 r.)

Działy szczególne, które nie są

regulowane

w KC, a które są regulowane normami

prawa cywilnego:

• prawo handlowe,
• prawo spółdzielcze,
• prawo dóbr niematerialnych,
• prawo prywatne międzynarodowe.

REGÓŁY PRAWA CYWILNEGO
Są to specyficzne terminy

określające sposoby rozumienia i
interpretacji prawa cywilnego:

• reguła ochrony jednostki ludzkiej,
• reguła równości i równorzędności

podmiotów,

• reguła autonomii woli (swoboda

umów),

• reguła ochrony mienia,
• reguły ochrony dobrej wiary.

PRAWO PODMIOTOWE

STOSUNKIEM CYWILNOPRAWNYM

nazywamy stosunek społeczny
uregulowany przez prawo cywilne.
Strony tego stosunku są wobec siebie
formalnie równe (równorzędne), w
przeciwieństwie do np. stron
stosunków administracyjnoprawnych.

ELEMENTAMI stosunku cywilnoprawnego są:
• podmiot stosunku,
• przedmiot stosunku,
• uprawnienia oraz obowiązki, które składają

się na treść stosunku.

PODMIOTAMI STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

mogą być:

• osoby fizyczne,
• osoby prawne,
• osoby ułomne (zwane też ustawowymi lub

niepełnymi).

W każdym stosunku prawnym muszą

występować co najmniej dwa podmioty.

• PRZEDMIOTEM stosunku

cywilnoprawnego jest to wszystko, na
co są skierowane uprawnienia i
obowiązki podmiotów tego stosunku.
Przedmiotem stosunku jest więc
zachowanie się podmiotów, a więc
działanie bądź zaniechanie

• TREŚCIĄ STOSUNKU cywilnoprawnego

są uprawnienia i obowiązki podmiotów
tego stosunku, tzn. po jednej stronie
jest prawo podmiotowe, po drugiej
odpowiadający mu obowiązek.

• Stosunki cywilnoprawne mogą być

PROSTE, gdy jedna strona jest uprawniona

a druga zobowiązana,

• Przykład: właściciel rzeczy żąda jej zwrotu

od złodzieja,

• lub ZŁOŻONE, gdy obie strony są zarazem

uprawnione i zobowiązane,

• Przykład: kupujący jest zobowiązany do

zapłaty ceny kupna i żąda przeniesienia

przez sprzedawcę na niego własności

przedmiotu sprzedaży, natomiast

sprzedający jest uprawniony do odbioru od

kupującego ustalonej ceny i zobowiązany

do przeniesienia własności przedmiotu

sprzedaży na kupującego.

DEFINICJA PRAWA PODMIOTOWEGO

• Przez prawo podmiotowe najczęściej

rozumie się przyznaną i zabezpieczoną przez
normę prawną oraz wynikającą z danego
stosunku cywilnoprawnego pewną sferę
możliwości postępowania w określony sposób.

• Prawo podmiotowe służy w prawie cywilnym

do opisania sytuacji prawnej jednego
podmiotu względem innego lub innych
podmiotów prawa, jest więc zawsze
elementem treści stosunku
cywilnoprawnego.

• Prawo podmiotowe wyznaczone jest

normami prawnymi, które przyznają oraz
zabezpieczają jego realizację.

• Sfera możliwości postępowania w

określony sposób oznacza, że prawo
podmiotowe istnieje zarówno wtedy, gdy
zostaną podjęte działania stanowiące
realizację tego prawa jak i wtedy, gdy żadne
działanie przez uprawnione podmioty nie
zostało podjęte.

Prawo podmiotowe służy ochronie

interesów podmiotów prawa cywilnego. Nie

ma prawa podmiotowego ten, komu

przysługują kompetencje do działania

wyłącznie w cudzym interesie,

• Przykład: pełnomocnik, kurator, opiekun,

wykonawca testamentu.

• Prawo podmiotowe może przysługiwać

osobom niezdolnym do podejmowania

jakichkolwiek świadomych decyzji,

• Przykład: dzieciom, osobom

niedorozwiniętym lub chorym psychicznie.

• W ich imieniu wykonują prawa podmiotowe

przedstawiciele ustawowi (rodzice,

opiekunowie).

O S O B A F I Z Y C Z N A

Polski system prawny uznaje każdego

człowieka

za podmiot praw i obowiązków.

• Osobą fizyczną jest człowiek, jako

uczestnik stosunków cywilnoprawnych.
Atrybutem każdej osoby fizycznej jest
zdolność prawna.

• ZDOLNOŚĆ PRAWNA jest to możliwość

nabywania przez podmiot praw i
zaciągania zobowiązań. Jest atrybutem
każdej osoby fizycznej. (art.8 KC)

• ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

jest

to możliwość nabywania przez
podmiot praw i zaciągania
zobowiązań przez własne podmiotu
działanie w drodze czynności prawnej.
( art..11-22 KC)

• Zdolność do czynności prawnej uzyskują

osoby fizyczne dopiero po osiągnięciu
odpowiedniej dojrzałości umysłowej,
niezbędnej do podejmowania decyzji
kształtujących ich stosunki prawne, a tracą
ją z kolei w razie zaniknięcia tej cechy.

2. INDYWIDUALIZACJA OSÓB

FIZYCZNYCH

Cechy osobiste człowieka mają

szczególną doniosłość w obszarze
stosunków cywilnoprawnych, w których
człowiek pojawia się jako
zindywidualizowany podmiot praw i
obowiązków

• tożsamość (imię i nazwisko),
• dodatkowe dane osobowe,
• stan cywilny (wiek, płeć),
• stan rodzinny,
• miejsce zamieszkania.

• IMIĘ I NAZWISKO
• Imię z reguły nadają dziecku rodzice. W

pewnych wypadkach może je nadać również

kierownik Urzędu Stanu Cywilnego- art. 50

ustawy PoASC

• O nazwisku osoby fizycznej decyduje szereg

różnych względów, np. dziecko może nosić

nazwisko męża matki, chyba że małżonkowie

oświadczyli, że dziecko będzie nosić nazwisko

matki. O nazwisku, które będzie nosił każdy z

małżonków po zawarciu małżeństwa decyduje

jego oświadczenie złożone przed kierownikiem

U.S.C. Zmiana nazwiska może być również

skutkiem adopcji dziecka lub wydania decyzji

administracyjnej.

DODATKOWE DANE OSOBOWE
• Dla oznaczenia osoby fizycznej

niekiedy wymagane jest podanie,
poza imieniem i nazwiskiem, także
innych danych osobowych, takich jak:
data i miejsce urodzenia, imiona
rodziców, nazwisko rodowe matki (lub
ojca, jeśli je zmienił).

STAN RODZINNY
• pochodzenie (także adopcja) od

określonych rodziców,

• związanie małżeństwem.
• W obrębie małżeństwa należy jeszcze

wyróżnić stan małżonków
pozostających w separacji. Stany te
rejestruje się w księgach stanu
cywilnego.

PŁEĆ
• Płeć jest cechą przyrodzoną

człowieka, na podstawie której dzieli
się ludzi na:

• płci żeńskiej i
• płci męskiej. Płeć dziecka rejestruje

się w aktach stanu cywilnego, a poza
tym wskazuje na nią nadane dziecku
imię, a niekiedy końcówka nazwiska.

WIEK
• W aktach stanu cywilnego rejestruje

się datę urodzenia człowieka. Na tej
podstawie można zawsze ustalić wiek
człowieka w czasie jego życia

MIEJSCE ZAMIESZKANIA (art. 25 KC)
• Miejsce zamieszkania określa jedynie

miejscowość, a nie adres, a wiec ulicę,

dom lub lokal, w którym osoba fizyczna

przebywa z zamiarem stałego pobytu.

• Można mieć tylko jedno miejsce

zamieszkania.

• Poza tym jednak polski system prawny

posługuje się terminem „miejsce

zamieszkania” także w tym węższym

znaczeniu a mianowicie dla określenia

adresu zamieszkania.

• Reguły określające miejsce zamieszkania

człowieka różnią się w zależności od tego,

jakich osób fizycznych dotyczą:

• osób pełnoletnich,
• dzieci lub podopiecznych.
• OSOBY PEŁNOLETNIE
• Miejsce zamieszkania osoby pełnoletniej i nie

pozbawionej zdolności do czynności prawnej

należy określić wg tego, gdzie ona przebywa z

zamiarem stałego pobytu. Aby wiec mówić o

miejscu zamieszkania niezbędne jest

występowanie równocześnie dwóch elementów:

• obiektywnego, jakim jest faktyczne

przebywanie w danym miejscu,

• subiektywnego, polegającego na zamiarze

stałego pobytu.

DZIECI LUB PODOPIECZNI
• Ich miejsce zamieszkania określa się wedle

miejsca zamieszkania przedstawicieli

ustawowych – rodziców lub opiekunów.

• Gdy władza rodzicielska przysługuje na

równi obojgu rodzicom mającym osobne

miejsca zamieszkania, wówczas miejsce

zamieszkania dziecka jest u tego z

rodziców, u którego stale przebywa, a jeżeli

dziecko nie przebywa stale u żadnego z

rodziców, wówczas jego miejsce

zamieszkania ustala sąd opiekuńczy.

3. ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSOBY
FIZYCZNEJ
• POCZĄTEK ZDOLNOŚCI PRAWNEJ
• Za początek zdolności prawnej osoby

fizycznej należy uznać fakt jej
urodzenia się. Za chwilę tę uważa się
odłączenia płodu od ciała matki.

• O zdolności prawnej mówi się, gdy

urodzone dziecko będzie żywe.
Dopiero dziecko żywe możemy
utożsamiać z podmiotem stosunków
cywilnoprawnych.

• NASCITURUS. Nasciturus pro iam nato

habetur quotiens de commodis eius

agitur – dziecko nienarodzone

potraktować należy jako już urodzone,

ilekroć chodzi o jego korzyść.

• Okres ten rozpoczyna się z chwilą

poczęcia, tzn. w momencie zapłodnienia

komórki jajowej. Przepisy prawa

cywilnego przyznają nasciturusowi

warunkową zdolność prawną. Prawa

podmiotowe nasciturusa nie mogą być

wykonywane, a jedynie zabezpieczone,

w oczekiwaniu, czy dziecko urodzi się

żywe i w następstwie tego nabędzie je

definitywnie.

• art. 972 § 2 KC – dziecko już poczęte w

chwili otwarcia spadku może być

spadkobiercą lub zapisobiorcą, jeżeli

urodzi się żywe;

• art. 4461 KC – dziecko urodzone może

żądać naprawienia szkód doznanych

przed urodzeniem;

• art. 75 KRO – dopuszcza uznanie dziecka

jeszcze nie narodzonego.

Każdemu człowiekowi przysługuje zdolność

prawna w takim samym zakresie.

USTANIE ZDOLNOŚCI PRAWNEJ:
• śmierć,
• stwierdzenie zgonu,
• uznanie za zmarłego.

ŚMIERĆ
• Koniec zdolności prawnej następuje

zawsze z chwilą śmierci. Za taką
chwilę uznaje się tzw. śmierć
mózgową, polegającą na trwałym i
nieodwracalnym ustaniu funkcji pnia
mózgu.

• Dowodem śmierci człowieka jest akt

zgonu. Sporządzony jest on przez
kierownika u.s.c. na podstawie karty
zgonu wystawionej przez lekarza.

• Ponadto u.s.c. sporządza akt zgonu na

podstawie dwóch rodzajów orzeczeń
sądowych: o stwierdzenie zgonu i o
uznanie za zmarłego.

STWIERDZENIE ZGONU
• Sądowe stwierdzenie zgonu może

nastąpić wówczas, gdy akt zgonu nie
został sporządzony przez, np. brak
zwłok, a śmierć danej osoby jest
niewątpliwa.

• W postanowieniu tym sąd ściśle

oznacza chwilę śmierci zmarłego; w
przypadku, gdy niemożliwe jest
precyzyjne wyznaczenie tej chwili sąd
przyjmuje chwilę najbardziej
prawdopodobną.

• Ustalenie niewątpliwej śmierci nie musi

się opierać na zeznaniach naocznych
świadków, którzy zwłoki widzieli.
Wystarczy, gdy cały zespół
towarzyszących okoliczności wskazuje
na niewątpliwą śmierć człowieka,

• Przykład: zasypanie górników, których

nigdy nie odnaleziono.

• Postanowienie o stwierdzenie zgonu

jest podstawą do sporządzenia aktu
zgonu.

UZNANIE ZA ZMARŁEGO
• Postanowienie orzekające uznanie za

zmarłego wydaje sąd, gdy człowiek
zaginął. Chodzi o sytuacje, gdy
pomimo upływu określonego w
ustawie terminu i przeprowadzeniu
odpowiedniego postępowania
wyjaśniającego, nie da się ustalić, czy
dana osoba żyje czy zmarła.

• Art. 29-32 K.C.

• Zaginiony może być uznany za

zmarłego po upływie 10 lat od końca
roku kalendarzowego, w których wg
istniejących informacji jeszcze żył. Gdy
zaginiony w chwili uznania ukończył 70
lat, to wystarczy upływ 5 lat.

• W żadnym razie nie można nikogo

uznać za zmarłego przed końcem roku
kalendarzowego, w którym ukończyłby
on 23 lata.

4. ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

OSÓB FIZYCZNYCH

• Termin zdolności do czynności prawnych nie

jest jednolity, jest to pojęcie stopniowalne.
Wpływ na zakres zdolności do czynności
prawnych wywierają:

• wiek osoby fizycznej,
• ubezwłasnowolnienie,
• ustanowienie w toku postępowania o

ubezwłasnowolnienie doradcy
tymczasowego,

• zawarcia małżeństwa przez kobietę mającą

ukończone 16 lat a przed ukończeniem
przez nią 18 roku życia.

• W zależności od występowania

poszczególnych okoliczności osoba
fizyczna może mieć:

• pełną zdolność do czynności

prawnych,

• ograniczoną zdolność do

czynności prawnych,

• nie mieć zdolności do czynności

prawnych.

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI

PRAWNYCH

• Pełną zdolność do czynności prawnych

mają osoby, które (zarazem):

• ukończyły 18 lat,
• nie zostały ubezwłasnowolnione

(całkowicie lub częściowo),

• nie ustanowiono dla nich doradcy

tymczasowego w toku postępowania
o ubezwłasnowolnienie.

Zdolność do czynności prawnych

uzyskuje kobieta, która zawarła
związek małżeński przed
ukończeniem 18 roku życia a po
ukończeniu 16. Pełnoletniości nie traci
wraz z unieważnieniem małżeństwa,
bez względu na przyczynę
unieważnienia, co pozwala jej na
sprawowanie władzy rodzicielskiej.

OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Ograniczoną zdolność do czynności

prawnych mają:

• małoletni, którzy ukończyli 13 rok życia, a

nie ukończyli 18 roku życia, jeżeli nie
uzyskali pełnoletniości poprzez zawarcie
małżeństwa,

• osoba ubezwłasnowolniona częściowo,
• osoba, dla której ustanowiono w toku

postępowania o ubezwłasnowolnienie
doradcę tymczasowego.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE

O ubezwłasnowolnieniu częściowym

orzeka sąd. Przesłankami do jego
orzeczenia są: choroba psychiczna,
niedorozwój umysłowy lub innego
rodzaju zaburzenia psychiczne, w
szczególności pijaństwo lub
narkomania. Dla osoby częściowo
ubezwłasnowolnionej sąd w oparciu o
przepisy KRO ustala kuratora.

Sąd może orzec częściowe

ubezwłasnowolnienie:

• tylko co do osoby pełnoletniej, a więc

takiej, której przysługuje z.d.c.p.,

• stan tej osoby nie wymaga jej

całkowitego ubezwłasnowolnienia,
lecz potrzebna jest pomoc w
prowadzeniu jej spraw.

BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

(art. 12 KC)

• Nie mają z.d.c.p. osoby fizyczne poniżej 13 roku

życia oraz osoby całkowicie

ubezwłasnowolnione.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE
• O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd.

Przesłankami do jego orzeczenia są: choroba

psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego

rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności

pijaństwo lub narkomania występujące w takim

stopniu, że uniemożliwiają danej osobie

kierować swoim postępowaniem. Na czas

postępowania sądowego o

ubezwłasnowolnienie sąd wyznacza doradcę

tymczasowego.

• W imieniu osoby nie mającej z.d.c.p.

działają jej przedstawiciele
ustawowi – rodzice lub opiekunowie
prawni.

• W konsekwencji czynności prawne

dokonane bez zgody tych podmiotów
są nieważne, z wyjątkiem, o którym
mowa w art. 14 KC. Osoba, która nie
ma z.d.c.p. może zawierać umowy tzw.
powszechnie zawierane w życiu
codziennym.

Umowa taka staje się ważna z

chwilą jej wykonania (jest to tzw.
konwalidacja, czyli uzdrowienie
vel naprawienie czynności
prawnej); gdyby jednak
pociągnęła za sobą rażące
pokrzywdzenie osoby niezdolnej
do czynności prawnych, to mimo
jej wykonania, nie staje się
umową ważną.

5. DOBRA OSOBISTE

Atrybutem każdej osoby fizycznej są

jej dobra osobiste. DOBRA OSOBISTE
to termin odnoszący się do uznanych
przez system prawny wartości, tj.
wysoko cenionych stanów rzeczy,
obejmujących fizyczną i psychiczną
integralność człowieka jego
indywidualność oraz godność i
pozycje w społeczeństwie.

• CECHY PRAW OSOBISTYCH:
• są to prawa podmiotowe bezwzględne –

skuteczne są wobec wszystkich (erga

omnes), poza podmiotem uprawnionym; nikt

nie może więc naruszać lub choćby zagrażać

dobrom osobistym podmiotu uprawnionego;

• są to prawa podmiotowe niemajątkowe –

zarazem więc

• są to prawa niezbywalne i niedziedziczne;

gasną wraz ze śmiercią uprawnionego;

• niektóre prawa osobiste zmarłego, jak jego

cześć i prawa autorskie, mogą być

realizowane przez osoby bliskie lub

organizacje służące ochronie określonych

wartości. Jako własne prawa podmiotowe.

Najważniejsze dobra osobiste wymienia art.

23 KC. Katalog tych dóbr jest otwarty.

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w

szczególności zdrowie, wolność, cześć,

swoboda sumienia, nazwisko lub

pseudonim, wizerunek, tajemnica

korespondencji, nietykalność mieszkania,

twórczość naukowa, artystyczna,

wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają

pod ochroną prawa cywilnego niezależnie

od ochrony przewidzianej w innych

przepisach.

• OCHRONA DÓBR OSOBISTYCH
• Potrzeba ochrony dóbr osobistych

zachodzi wówczas, gdy doszło do
bezprawnej ingerencji w te dobra.

• INGERENCJA przybiera dwojaką

postać:

• zagrożenia naruszeniem,
• samym naruszeniem.

Zgoda uprawnionego uchyla

bezprawność naruszenia dobra
osobistego,

• Przykład: zgoda pacjenta na zabiegi

lekarskie.

Zgoda nie przybiera charakteru

trwałego,

• Przykład: mimo uprzednio wyrażonej

zgody na operację, pacjent może tuż
przed jej rozpoczęciem cofnąć swoją
zgodę.

ŚRODKI OCHRONY praw osobistych mają

postać powództw o:

• ustalenie, że określone prawo osobiste

przysługuje danej osobie,

• zaniechanie działań, które zagrażają

dobrom osobistym lub je naruszają; roszczenie

to jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy istnieje

uzasadniona obawa dalszych naruszeń,

• usunięcie skutków naruszenia, w

szczególności przez ogłoszenie w prasie

stosownych przeprosin lub odwołań, ale też

np. przeniesienie zwłok do innego grobowca,

dla ochrony dobra osobistego jakim jest kult

po osobie zmarłej,

• zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata

na cel społeczny – roszczenia te przysługują

alternatywnie; generalna przesłanka

wymaganą dla tych roszczeń jest wina

sprawcy.