Surowce gorzelnicze
Podstawowe surowce okopowe:
• ziemniaki
- w I połowie XIX w. stały się głównym surowcem gorzelniczym i pozostały nim do czasów obecnych.
- w gorzelnictwie należy stosować ziemniaki wysokoskrobiowe (ziemniaki przemysłowe) zawierające powyżej 18 % skrobi, im wyższa jest zawartość skrobi w ziemniakach tym lepsza wydajność spirytusu
- zasadniczo gorzelnie powinny przyjmować tylko ziemniaki zdrowe, zawierające około 3% zanieczyszczeń , bulwy nie powinny mieć mniej niż 3,5 cm średnicy a ilość kłębów chorych i zgniłych nie powinna przekraczać 0,5%
- nie mogą być zmarznięte
- po odbiorze ziemniaków nadmarzniętych i zgniłych należy pamiętać że ich przerób jest trudniejszy a wydajność i jakość spirytusu są gorsze
• buraki cukrowe
- to główny surowiec w cukrowni ale można je również przerabiać w gorzelni na spirytus
- ze 100 kg surowca uzyskuje się 9-10 dm³ spirytusu 100-procentowego
- w Polsce przerabia się buraki sporadycznie, produkcja spirytusu jest kłopotliwa z powodu braku w zakładach urządzeń do wypłukiwania z buraków cukru
Surowce zbożowe:
• jęczmień
- od najdawniejszych czasów był znany jako surowiec do produkcji piwa
- w gorzelnictwie rolniczym jęczmień jest najważniejszym surowcem pomocniczym
- rozróżnia się dwa gatunki jęczmienia : jary oraz ozimy, jęczmień jary jest lepszy do produkcji piwa natomiast z ozimego jest lepszy słód gorzelniczy ( ponieważ jednak uprawa jęczmienia ozimego jest mało rozpowszechniona do produkcji słodu stosuje się najczęściej jęczmień jary)
- jęczmień stęchły lub spleśniały nie nadaje się do produkcji słodu
• żyto
- jako surowiec gorzelniczy należy do bardzo wydajnych
- nadaje się do przerobu na spirytus i w ostateczności na słód
• kukurydza
- ziarno kukurydzy łatwo przerabia się w gorzelni
- ponieważ wydajność spirytusu z kukurydzy jest wysoka ko. 35 dm³ ze 100 kg, dlatego kukurydza jest uznana za jeden z najlepszych surowców gorzelniczych
Inne surowce rolnicze: W gorzelniach można również przerabiać wszystkie warzywa oraz okopowe rośliny pastewne. Ponieważ jednak surowców tych jest ciągle za mało dlatego trafiają one do gorzelni rzadko i zazwyczaj w stanie zepsutym ( zmarznięte lub zgniłe). Ponadto są to surowce mało wartościowe zawierające 5-10% cukrów, a zatem ich przerób nie bardzo się opłaca. Do nieco lepszych surowców zalicza się buraki półcukrowe, marchew jadalną oraz buraki ćwikłowe do gorszych zaś buraki pastewne, marchew pastewną, brukiew, rzepę, pietruszkę.
Znacznie częściej stosuje się w gorzelniach owoce a zwłaszcza jabłka. Jabłka zawierają przeciętnie 8% cukru.
Surowce pochodzenia przemysłowego: Są to produkty uboczne i odpadkowe z innych przemysłów. Zawierają one różne wielocukry i dlatego mogą być przerabiane na spirytus.
• melasa buraczana lub trzcinowa
- najcenniejszy, drugi po ziemniakach surowiec gorzelniczy stosowany w Polsce
- produkcja melasy buraczanej w Polsce jest bardzo wysoka z czego 25% przerabiają gorzelnie na spirytus
- zawiera dużo sacharozy ale jest przerabiana głównie w dużych gorzelniach przemysłowych
• odpadki przemysłu krochmalniczego
- gorzelnie przerabiają pośrednie gatunki krochmalu tzw. sekundoskrobie i szlamy krochmalnicze rozcieńczone wycierka i wodami sokowymi
- w niektórych przypadkach do przerobu na spirytus może być użyty zanieczyszczony syrop ziemniaczany ( hydrolizat skrobi)
- podczas produkcji glukozy ze skrobi ziemniaczanej otrzymuje się produkt uboczny zwany hydrolem , zawierający ponad 50% węglowodanów które po odpowiedniej obróbce mogą być poddawane fermentacji alkoholowej w gorzelni
• odpadki przemysłu młynarskiego
- gorzelnie przerabiają wszystkie produkty które nie nadają się na pasze dla inwentarza
- są to przede wszystkim nasiona chwastów zmieszane zazwyczaj z maleńkimi kamykami i połówkami ziarna
- jeszcze lepszym surowcem są tkz. wytrzepy i zmiotki, które są zanieczyszczoną mąką
- sporadycznie kieruje się do przerobu w gorzelni mąkę, kaszę i otręby silnie zaatakowane przez szkodniki lub stęchłe i spleśniałe
• odpadki przemysłu owocowo- warzywnego
- rzadko są przerabiane przez gorzelnie ( ale wskazane jest aby przy dużych przetwórniach owocowo- warzywnych znajdowały się małe gorzelnie)
- pewna część owoców miękkich może nie nadawać się do przerobu na dżemy i marmolady ale może być przerobiona na spirytus
- również sfermentowane soki pitne, syropy, dżemy oraz spleśniała marmolada nadają się tylko do przerobu w gorzelni
• odpadki przemysłu celulozowego
- są przerabiane w gorzelniach w dużych ilościach w postaci płynów zawierających około 2% cukru, są to tkz. ługi pocelulozowe ( zawierające glukozę powstałą z częściowej hydrolizy celulozy
- ługi te poddaje się fermentacji i otrzymuje około 1 dm³ spirytusu 100-procentowego
• odpadki przemysłu piekarskiego
- przede wszystkim pozostałości chleba zwróconego ze sklepów,
- chleb czerstwy czasem zapleśniały ma mniejsza wartość przerobowa
- w zależności od zawartości wilgoci w chlebie ze 100 kg otrzymuje się 18- 25 dm³ 100% spirytusu