Temat: Środki dydaktyczne w pracy przedszkola

Spis treści

Wstęp

Nieodzownym składnikiem racjonalnie zorganizowanego oraz realizowanego procesu nauczania i uczenia są środki dydaktyczne. Jak podkreśla Wincenty Okoń nie one wyłącznie decydują o końcowych wynikach pracy dydaktyczno wychowawczej, niemniej jednak wzbogacają one stosowane metody nauczania, co przyczynia się do wzrostu ich efektywności. Środki dydaktyczne właściwie dobrane oraz umiejętnie wkomponowane przez w repertuar wykorzystywanych przez nauczyciela metod i form organizacyjnych nauczania znacznie ułatwiają realizację zasady poglądowości, jaki i również przystępności. Dzięki temu usprawniają one nie tylko bezpośrednie poznanie rzeczywistości przez uczniów, lecz również dostarczają im tworzywa w postaci spostrzeżeń oraz wrażeń, na którym opiera się poznawanie pośrednie.

1. Pojęcie oraz funkcje środków dydaktycznych

Środki dydaktyczne zdaniem Czesława Kupisiewicza są to przedmioty, które dostarczają dzieciom określonych bodźców sensorycznych oddziaływujących na ich słuch, wzrok, dotyk itd. ułatwiają im pośrednie i bezpośrednie poznanie rzeczywistości oraz ułatwiają postrzeganie zjawisk będących przedmiotem nauczania. Środki te służą również do opanowania różnego rodzaju umiejętności. Na środki dydaktyczne składają się zarówno przedmioty, którymi posługuje się nauczycie, jak i indywi­dualne wyposażenie dziecka, a więc podręczniki, ze szyty do ćwi­czeń, przybory do pisania i rysowania itp. Do środków dydaktycz­nych zalicza się również urządzenia sportowe, place zabaw i inne bę­dące terenem pracy nauczyciela i dzieci. Tak rozumiane środki dydaktyczne pełnia w procesie nauczania i uczenie się następujące funkcje:

• Ułatwiają one uczniom poznawanie określonych rzeczy zjawisk oraz procesów

• Wspomagają myślenie uczniów ułatwiając Ina analizę syntezę i porównywanie poznawanych zjawisk i rzeczy oraz formułowania określonych uogólnień

• Zastępują bądź uzupełniają czynności dydaktyczne nauczyciela np. w postaci nagranych na płytę bajek edukacyjnych, wykładów itp.

Natomiast W. Okoń sprowadzają sprawowane przez środki dydaktyczne funkcje do upoglądowienia procesu kształcenia, ułatwieniu procesów myślowych pomocy w wykonywaniu przez dzieci ćwiczeń a co za tym idzie zdobywaniu sprawności praktycznego działania.

Nie zależnie, jaki podział środków dydaktycznych przyjmiemy ogólnie można powiedzieć, że służą one pomocą przy:

• Zaznajomieniu dzieci z nowym materiałem

• Jego utrwaleniu oraz kontroli i ocenie stopnia jego opanowania

• Zastosowaniu zdobytych wiadomości, jaki i umiejętności w praktyce

• Rozwijaniu zdolności poznawczych

Wyżej wymienione funkcje łączą się ze sobą i wzajemnie uzupełniają. Przesyt środków dydaktycznych nie jest dobry, dlatego nauczyciel jest kimś w rodzaju ,,sitka” musi umiejętnie dobierać środki dydaktyczne. Często środek dydaktyczny ma przede wszystkim wartość motywacyjną zwłaszcza w klasach młodszych.

2. Klasyfikacja środków dydaktycznych

Istnieje wiele klasyfikacji pomocy dydaktycznych. Zależne są one od kryteriów, jakimi kierujemy się podczas ich dobierania. Przedstawię w swojej pracy klasyfikację środków dydaktycznych zaproponowana przez Czesława Kupisiewicza.

Środki wzrokowe

Są one szczególnie ważne u dzieci wieku przedszkolnym u dzieci w stadium rozwoju przedoperacyjnego ułatwiają one ucznia nabywanie wrażeń rzeczywistych oraz adekwatnych do rzeczywistości. Inspirują one dzieci do samodzielnych wypowiedzi, wpływają na rozwijanie spostrzegawczości, poprawiają skupienie uwagi, pamięć logiczne myślenie oraz wzbogacają również twórczą wyobraźnię dziecka. Mają z pewnością bardzo pozytywny wpływ na proces kształtowania się wyobrażeń oraz pojęć. Do tej kategorii możemy z pewnością zaliczyć: maskotki, pacynki, przedmioty codziennego użytku, książeczki puzzle klocki.

Środki słuchowe

Udział środków słuchowych w procesie nauczania i ucznia się dzieci w wieku przedszkolnym jest bardzo duży. Pokarze ten udział na przykładzie nauki języka angielskiego w przedszkolu. Według profesora Czesława Kupisiewicza marnotrawstwem czasu zarówno nauczyciela jak i uczniów było by nauczanie języka angielskiego bez użycia nagrań magnetofonów. Ponieważ dzieci prze osłuchiwanie się z językiem obcym najszybciej się go uczą. Również należy wspomnieć, że dzieci w tym wieku bardzo lubią słuchać piosenek a od czasu do czasu bajek nagranych na nośniki CD lub MP3.

Środki wzrokowo-słuchowe

W miarę upływu lat oraz dzięki rozwojowi techniki środki te coraz częściej są wykorzystywane w nauczaniu dzieci, a czasem nawet wypierają one prostsze środki dydaktyczne takie jak modele czy zwykłe nagrania.. Ten rodzaj środków jest bardzo atrakcyjny dla dzieci, ale należy również pamiętać, że zaspakajają one potrzeby zarówno uczniów lepiej przyswajających wiedzę dzięki słuchowi jak i tzw. wzrokowców. Do środków wzrokowo słuchowych można zaliczyć filmy teledyski, programy telewizyjne, bajki o charakterze edukacyjnym np. Magiczny Autobus, gry i programy multimedialne, jaki i wiele innych rzeczy. Przy kompletowaniu materiału ważne są kryteria, o których dobry nauczyciel musi pamiętać. Warto podkreślić, iż pomoce dydaktyczne maja przede wszystkim pełnić funkcje edukacyjne. A nie tylko mają za zadanie uatrakcyjnić dzieciom zajęcia.

Należy również zwrócić uwagę na to, czym powinny się charakteryzować dobre środki dydaktyczne by wybierać tylko te najlepsze oraz kierować się odpowiednimi kryteriami przy tworzeniu własnych materiałów:

• Przejrzystość i jednoznaczność

• Materiał, z którego są wykonane (muszą być bezpieczne dla dzieci, ale również trwałe by nie uległy zniszczeniu podczas pierwszego użytkowania)

• Uniwersalność (można wykorzystać daną pomoc jeden raz czy wielokrotnie, i czy ta pomoc może być wykorzystana więcej niż jeden raz, czy może być wykorzystywana przy realizacji różnych tematów)

• Atrakcyjność (wielkość, kolory, liczba elementów)

• Dostosowane do poziomu rozwoju konkretnych dzieci, z którymi pracujemy.

Stosując środki dydaktyczne, nauczyciel musi pamiętać o ważnych zasadach:

• Nie można ich nadużywać (nie należy stosować, jeśli widać, że dane środki nie pomagają),

• Powinny być wyraziste, by pobudzały (funkcja wychowawcza) przez zmysły, oraz estetyczne, by uwrażliwiały dzieci,

• Należy dostosowywać je do odpowiednich przedmiotów, wieku, celów, miejsca, wiedzy i umiejętności uczniów,

• Nie powinny być stosowane tam, gdzie jest możliwość bezpośredniego poznania rzeczywistości.

3. Środki dydaktyczne stosowane w wychowaniu przedszkolnym.

W załączniku do komunikatu Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 31.08.1995 roku. Minister Edukacji Narodowej ogłosił zestaw środków dydaktycznych dopuszczonych do użytku szkolnego. W zakresie wychowania przedszkolnego są to następujące pomoce:

• Wzornik do nauki pisania - pomoc składająca się przedmiotu zawierającego głośnik, wskaźnik świetlny oraz wodzik zawiera w sobie również zestaw sześciu płytek ze wzorami szlaczków przeznaczonych do odtworzenia przez dziecko

• Ćwiczenia logopedyczne kaseta wideo zawierająca zestaw ćwiczeń oddechowych. Ćwiczeń zarówno narządu artykulacyjnego, jaki słuchu fonematycznego

• Gra dydaktyczna „Domino literowe" - gra składająca się z 24 klocków z tworzywa termoplastycznego, na których umieszczone są wielkie i małe litery drukowane,

• Gra dydaktyczna „Domino sylabowe" - gra zawierająca 24 klocki z tworzywa termoplastycznego, na których są umieszczone po dwie oddzielone od siebie sylaby tworzące jeden wyraz, wyszywanki bez igły

• Gra dydaktyczna „Zestaw sylab" - gra, która posiada zestaw 24 sylab dwuliterowych umieszczonych na klockach, oraz słownik obrazkowo-wyrazowy - pomoc zawiera 24 klocki, na których są umieszczone ilustracje różnych przedmiotów, owoców i zwierząt oraz podpisy do tych obrazków.

• Domino obrazkowo-wyrazowe pomoc zawierająca 24 klocki z tworzywa termoplastycznego, na których umieszczone są obraz­ki.Przedstawiające różna przedmioty, owoce i zwierzęta oraz od­powiadające im podpisy.

• Wyszywanki bez igły pomoc ta składa się z dwóch części zawierających po 6 kartoników i 10 kolorowych sznureczków na kartonikach znajdują się, np. ilustracje zwierzątek o dziurkowatych konturach.

• Domino graficzne pomoc zawierająca 30 klocków z tworzywa ter­moplastycznego. Na których narysowane są po dwa warianty figur geometrycznych.

• Plansze dydaktyczne „Ekologia" - pomoc składająca się z 8 barwnych plansz tworzących historyjki obrazkowe o tematyce ekolo­giczne! Oraz z pasków, na których znajduje się komentarz słowny do materiału graficznego.

• LEGO Dacta zestaw dydaktyczny, który składa się z 4 kompletów kolorowych plastikowych klocków typu DUPLO

• Klocki LEGO zawierają od 84 do 616 elementów, które służą dziecku do budowania różnych modeli statystycznych lub na kołach zawiera również w sobie modele zwierząt: zestaw przeznaczony jest do prowadzenia zajęć w grupach 10-24 osobowych

• Kolekcja papieru,, Zrób to sam” pomoc składa się z 28 arkuszy papieru formacie A-4, o różnej grubości, na których znajdują się kolorowe nadruki wskazujące pomysły do wykorzystania na zajęciach z dziećmi wraz ze wskazówkami przeznaczonymi dla dziecka i pokazującym jak należy realizować poszczególne etapy pracy.

• Lista obecności pomoc, która składa się z metalowej tablicy z naniesioną na niej tabelą. W której zaznacza się obecność dzieci z 70 ruchomych magnetycznych sylwetek dziewczynek i 70 chłopców w 10 kolorach oraz z kompletu suchych długopisów w trzech kolorach.

Oczywiście przedstawiony zestaw środków dydaktycznych nie wyczerpuje listy pomocy stosowanych przez nauczyciela w procesie wychowania w przedszkolu. Oprócz nich wykorzystywane są audycje telewizyjne jak i radiowe, nagrania na kasecie magnetofonowej, wideo i na płycie, przeżycia. Ilustracje, instrumenty muzyczne, okazy naturalne, różnorodne urządzenia techniczne. Wielu środków dydaktycznych mogą dostarczyć spacery i wycieczki, podczas których dzieci poznają np.: sprzęt pożarniczy, maszyny drogowe i budowlane, zwierzęta żyjące w ogrodzie zoologicznym i parku, rośliny rosnące w ogrodzie botanicznym lub na łące.

Zakończenie

Podsumowując środki dydaktyczne służą poznawaniu rzeczywistości, wiedzy o rzeczywistości, kształtowaniu postaw i emocjonalnego stosunku do niej, rozwijaniu działalności przekształcającej tę rzeczywistość. Nauczyciel stosując środki dydaktyczne a szczególnie te nowoczesne, nie powinien zapominać o specyfice ich oddziaływania na efektywność pracy ucznia. Zbyt skomplikowane pomoce naukowe mogą przyczynić się do obniżenia poziomu treści na rzecz formy, w jakiej będzie ona podana. Zasada stopniowania trudności nieubłaganie domaga się tu zastosowania. Należy wziąć pod uwagę, że z chwilą wprowadzenia nowego środka dydaktycznego uczeń musi się najpierw z nim zapoznać, tak by dopiero w nieco późniejszym czasie móc czerpać korzyści z jego zastosowania. Większość nauczycieli popełnia poważny błąd, który polega na domaganiu się efektów od razu. Jako przyszli nauczyciele nie powinniśmy się ograniczać tylko do gotowych środków dydaktycznych, ale powinniśmy też je tworzyć by były one dostosowane do potrzeb dzieci, które zostały powierzone naszej opiece. Nie bójmy się tworzyć nowych środków dydaktycznych, które będziemy wykorzystywały w przedszkolu, ale pamiętajmy przy ich tworzeniu o kryteriach, jakie powinny one spełniać.

Bibliografia:

1. Karwowskiej- Struczyk M., Sobierańska D., Szpotowicz M., Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna badania, opinie, inspiracje, Warszawa 2011.

2. Klim-Klimaszewsk A., Pedagogika przedszkolna, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005.

3. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995.

4. http://www.eksperciwoswiacie.pl/artykuly-przedszkola/art,44,srodki-dydaktyczne-we-wspomaganiu-rozwoju-dzieci-w-wieku-przedszkolnym-i-wczesnoszkolnym.html#.UOmBOHfp4zp

Cz. Kupisiewicz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995, s.209.

Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna badania, opinie, inspiracje, pod redakcją M. Karwowskiej- Struczyk, Warszawa 2011, s.224.

Cz. Kupisiewicz., Op. Cit.,s.209-210.

M. Karwowskiej- Struczyk, Op. Cit.,s.227.

Tamże,s.227-228.

http://www.eksperciwoswiacie.pl/artykuly-przedszkola/art,44,srodki-dydaktyczne-we-wspomaganiu-rozwoju-dzieci-w-wieku-przedszkolnym-i-wczesnoszkolnym.html#.UOmBOHfp4zp

A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna, Polski Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, s.76-78.

http://www.eksperciwoswiacie.pl/artykuly-przedszkola/art,44,srodki-dydaktyczne-we-wspomaganiu-rozwoju-dzieci-w-wieku-przedszkolnym-i-wczesnoszkolnym.html#.UOmBOHfp4zp

3

---