PRĄDY IMPULSOWE MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI

Składają się z ciągu impulsów elektrycznych (uderzeń prądu) o różnym kształcie, których parametry mogą być dokładnie określone, nastawione i odtworzone, i częstotliwości od 0,5 - 500 Hz. Powstają na podłożu odpowiednio przerywanego prądu stałego.( bodźcowe oddziaływanie na tkanki pobudliwe, przede wszystkim na mieśnie).

1. Parametry: cechy charakterystyczne prądu impulsowego

• Czas trwania impulsu t (w ms)

• Czas narastania impulsu tn (w ms)

• Czas opadania impulsu top (w ms)

• Amplituda impulsu is (w ma), (miara natężenia prądu)

• Częstotliwość impulsu f czyi liczby impulsów w czasie 1min lub 1 s (imp/min lub imp/s), miarą tego parametru może być T (okres) odpowiadający czasowi powtarzania, który jest sumą czasu trwania impulsu i następującejpo nim przerwy (T= timp+ tp) tp- czas przerwy

2. Podstawowe formy

• Prąd jednokierunkowy

• Prąd dwukierunkowy (symetryczny i niesymetryczny)

Trzy grupy:

• Prądy złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu

• Prądy, zwane eksponencjalnymi, złożone z impulsów o przebiegu trójkątnym, w którym natężenie wzrasta wykładniczo. Odmianą ich jest prąd złożony z impulsów o kształcie trapezu.

• Prądu powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego, składające się z impulsów stanowiących połówkę sinusoidy.

4. Rodzaje prądów

• Prądy diadynamiczne

• Prąd faradyczny

• Prąd neofaradyczny

• Prąd impulsowy Treaberta (Ultra Reiz)

• Prąd wysokonapięciowy HV

• Elektrostymulacja

• TENS przezskórna elektrostymulacja nerwów

• Prąd małej częstotliwości w leczeniu porażeń kurczowych metoda Hufschmidta, metoda tonolizy

• Elektrostymulacja układu mięśniowo-nerwowego (NMES)

• Elektrostymulacja czynnościowa (FES)

• Elektrostymulacja odnerwionych mięśni

• Elektrostymulacja mięśni gładkich

• Elektrostymulacja poprawiająca ukrwienie

• Elektrostymulacja w zwalczaniu bólu

• Elektrodiagnostyka

PRĄDY DIADYNAMICZNE - PRĄDY BERNARDA

Powstają w wyniku prostowania prądu zmiennego o częstotliwości 50 Hz i nałożenia powstałych połówek sinusoidy na podprogowe natężenie prądu galwanicznego (2-4 mA). Znanych jest 6 rodzajów prądów, które składają się z 2 komponent: galwanicznej (prąd stały) i zmiennej (prąd sinusoidalny zmienny). To powoduje, że wartość mocy impulsu nie spada do zera, tylko do minimalnej wartości prądu stałego. W związku z tym prądy diadynamiczne mają właściwości bodźcowe prądów impulsowych oraz właściwości prądu stałego o małym natężeniu.

Poprzez odpowiednie kombinacje dwóch podstawowych częstotliwości 40Hz i 100Hz (przez zastosowanie zmiany tych prądów w odpowiednich stosunkach czasowych, ich modulacje oraz przerywanie) uzyskuje się pozostałe 4 rodzaje prądu.

Prądy DD wykazują silne działanie przeciwbólowe, przekrwiennne oraz maja wpływ na mięśnie szkieletowe.

Do podstawowych rodzajów prądów DD należą:

• Prąd DF (fr. diphase fixe). Powstaje w wyniku nałożenia na jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz drugiego takiego samego prądu, przesuniętego w fazie o 180 stopni. W rezultacie tego uzyskuje się prąd impulsowy o częstotliwości 100Hz, w którym czas trwania impulsu wynosi ok. 10 ms

• Prąd MF (fr. monophase fixe). Jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz oraz czasie trwania impulsów i przerw między impulsami ok. 10ms.

• Prąd CP (fr. courtes periodes). Prąd ten powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF, które płyną na przemian w czasie 1 s.

• Prąd LP (fr. longues periodes). Prąd ten uzyskuje się przez nałożenie na prąd MF analogicznego prądu modulowanego w amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180 stopni. Czas trwania całego okresu modulacji w raz z przerwą wynosi ok. 10 s a czas przerwy 6s.

• Prąd RS (fr. rhythme syncope). Jest to przerywany prąd MF. Czasy przepływu prądu i przerwy są sobie równe i każdy z nich trwa 1s.

• Prąd MM (fr. monophase module). Jest to prąd MF modulowany w amplitudzie. Obwiednia modulacji odpowiada połówce sinusoidy, czas modulacji oraz czas trwania przerwy między modulacjami wynosi ok. 1s.

Działanie biologiczne prądów diadynamicznych:

1. Działanie przeciwbólowe (DF, CP, LP)

Wyraża się podwyższeniem progu odczuwania bólu.

2. Wpływ na naczynia krwionośne

Powodują powstanie w tkankach substancji mających właściwość rozszerzania naczyń krwionośnych. (rozszerzenie naczyń jest silniej wyrażone w okolicy elektrody połączonej z ujemnym biegunem źródła prądu katodą).

Pobudzają włókna nerwowe układu autonomicznego odpowiedzialne za rozszerzenie naczyń.

Wzmożenie aktywności naczynioruchowej i lepsze ukrwienie tkanek (MF procesów CP)- usprawnienie procesów odżywiania i przemiany materii tkanek (leczenie obrzęków pourazowych oraz zaburzeń ukrwienia obwodowego)

3. Wpływ na mięśnie szkieletowe

Prąd MF o częstotliwości 50 Hz powoduje wzmożenie napięcia mięśni, natomiast prąd DF o częstotliwości 100 Hz - jego obniżenie.

Naprzemienne stosowanie wymienionych dwóch prądów, które występuje w prądach CP i LP, powoduje niejako izometryczną ,,gimnastykę” mięśnia i daje w efekcie jego przekrwienie i obniżenie napięcia (leczenie zespołów bólowych przebiegających ze wzmożonym napięciem mięśni - choroby zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa oraz dyskopatii))

Do elektrostymulacji, czyli pobudzania do skurczu mięśni szkieletowych, szczególnie przydatne są prądy RS i MM, które składają się z serii impulsów oddzielonych od siebie przerwami. W czasie oddziaływania impulsów uzyskuje się skurcz mięśnia, natomiast w czasie przerwy - jego rozluźnienie. Prądy RS i MM są wykorzystywane do elektrostymulacji mięśni zdrowych lub nieznacznie uszkodzonych (nieznaczne niedowłady, zanik mięśni z nieuczynności).

Metodyka zabiegów

• wielkość i rodzaj elektrod dobiera się w zależności od okolicy ciała, w której ma być wykonany zabieg

• w metodzie klasycznej należy pamiętać o odpowiedniej grubości podkładów użytych do zabiegów(zgodnie z zasadami obowiązującymi podczas zabiegów z wykorzystaniem prądu stałego);stosując prądy impulsowe małej częstotliwości(bez podstawy prądu stałego) można używać do zabiegów cieńszych podkładów(0,5-1,0)

• w miejscu bolesnym umieszcza się zawsze elektrodę połączoną z biegunem ujemnym(katoda)

• elektrodę połączoną z dodatnim biegunem (anoda) umieszcza się obwodowo w stosunku do poprzedniej, jednak w taki sposób, aby przebieg prądu między elektrodami obejmował miejsce, gdzie występuje schorzenie

• w celu uzyskania lepszych efektów leczniczych stosuje się sekwencje różnych rodzajów pradu

• dobór odpowiednich rodzajów prądów DD oraz kolejność ich stosowania są uwarunkowane rodzajem schorzenia

• natężenie prądów DD powinno mieścić się pomiędzy progiem odczuwania tych prądów a progiem bólu

• w zabiegach przeciwbólowych- natężenie prądu do granicy bólu

• w nerwobólach i zabiegach poprawiających ukrwienie - natężenie prądu niewiele przekraczające próg odczuwania

• dla prądu stałego natężenie nie powinno przekraczać 3 mA, natężenie prądu DD należy zwiększać płynnie do chwili wyraźnego odczuwania go przez chorego

• czas trwania zabiegu wynosi zwykle 2-8 min

• liczba zabiegów w serii zależy od rodzaju zabiegu, schorzenia; zwykle wynosi 6-10 zabiegów, wykonywanych codziennie, niekiedy co drugi dzień, przerwa pomiędzy kolejnymi seriami powinna wynosić 6-8 dni, pełny cykl leczenia ogranicza się zwykle do 2 lub 3 serii zabiegów;

Wskazania

• zespoły bólowe przebiegające ze wzmożonym napięciem mięśni ( choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa oraz dyskopatii)

• zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa:

• bóle okolicy szyjnego odcinka kręgosłupa, potylicy i pasa barkowego - CP

• bóle pleców i kręgosłupa - CP

• zespół rwy kulszowej - CP i LP lub DF, MF i CP

• nerwobóle:

• nerwoból splotu barkowego - CP lub DF i CP

• nerwoból nerwu międzyżebrowego - CP

• nerwoból nerwu trójdzielnego - CP

• rwa kulszowa w przebiegu choroby dyskowej- DF,CP,LP

• zespoły naczyniowe

• choroba Raynauda (wczesny okres bez owrzodzeń)- DF, CP,

• migrena- DF,

• samorodna sinica kończyn - DF, CP,

• zapalenia okołostawowe

• stawu ramiennego - CP

• stawu łokciowego - LP

• choroba zwyrodnieniowa stawów- DF, LP(CP),

• stany po urazach stawów i mięśni oraz ścięgien- CP lub LP,

• porażenie obwodowe n. twarzowego- CP

• półpasiec-CP

• odmroziny-CP

• obrzęki na tle zaburzeń odżywczych- CP lub DF,

• zanik mięśni z nieczynnośni- RS lub MM

Przeciwwskazania

• u osób z wszczepionym rozrusznikiem serca

• ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,

• wypryski,

• stany gorączkowe,

• porażenia spastyczne,

• miejscowe zaburzenia czucia,

• nowotwory łagodne i złośliwe,

• skaza krwotoczna,

• ostre procesy zapalne i infekcje ogólne,

• osobnicza nietolerancja prądu,

• WSZCZEPIONY ROZRUSZNIK SERCA,

• zakrzepy,

• zagrożenia zatorami,

• zakrzepowe zapalenie żył,

• METALE W TKANKACH PODDANYCH ZABIEGOWI,

ENDOPROTEZA,

• miażdżyca zarostowa tętnic w okresie II b - IV wg Fontaine',

• NIE WOLNO STOSOWAĆ NA OKOLICĘ SERCA.

WYBRANE PRZYKŁADY ZABIEGÓW

1. Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa:

• Elektrody płaskie > katoda ułożona w okolicy danego odcinaka kręgosłupa

> anoda ułożona obwodowo na przebiegu promieniowania bólu

Sekwencja prądów: DF- 1-2 min, CP- 4-5 min, MF- 30sek

(poniżej progu odczuwania bólu)

2. Nerwobóle

• Elektrody płaskie > katoda w miejscu najbardziej bolesnym

> anoda obwodowo na przebiegu promieniowania bólu

a) n. trójdzielnego- CP -6-8 min (poniżej progu bólu)

b) n. kulszowy - Katoda -ok. lędźwiowo-krzyżowa

Anoda - goleń po stronie schorzenia

Sekwencja prądów: DF-2min, CP-6 min, LP-6min

(do progu bólu)

3. Zapalenie okołostawowe

• Staw ramienny

Elektrody płaskie: > katoda umieszczona nad stawem ramiennym

> anoda na ramieniu

Sekwencja prądów: CP-6-8 min

4.Choroba zwyrodnieniowa stawów

• Staw kolanowy

Elektrody płaskie umieszczone po obu stronach stawu kolanowego (poprzecznie na staw) > katoda w miejscu najbardziej bolesnym

Sekwencja prądów: DF 2min, CP 10 min

5. Stany po urazach ruchu

• Rozciągniecie lub naderwanie więzadeł

Elektrody płaskie -poprzecznie na staw >katoda w miejscu bolesnym

Sekwencja prądów: CP lub LP 3-8 min

• Zanik mięśni z nieczynności

Elektrody małe płaskie ułożone w miejscach przejścia mięśni w ścięgno

> katoda na obwodzie (dystalnie)

RS lub MM 6-15 min lub do zmęczenia mięśnia

(do wywołania wyraźnego skurczu)

PRĄD FARADYCZNY

Jest asymetrycznym prądem indukcyjnym o częstotliwości od 50 do 100 Hz, w którym impulsy dodatnie i ujemne różnią się kształtem i wielkością.

• wywołuje tężcowy skurcz mięśnia, trwający przez cały czas jego przepływu, ponieważ impulsy działająca mięsień w krótkich odstępach czasu, uniemożliwiając jego rozkurcz

• bodźcami dla mięśnia są dodatnie wychylenia przebiegu prądu faradycznego, ujemne bowiem nie mają działania bodźcowego z powodu małej amplitudy

• brak reakcji na prąd faradyczny świadczy o ciężkim uszkodzeniu mięśnia

• na prąd faradyczny reagują tylko mięśnie zdrowe lub nieznacznie uszkodzone

• prąd faradyczny powoduje również rozszerzenie naczyń krwionośnych w okolicy jego oddziaływania na skórę

• stosowany jest tylko w elektrodiagnostyce

PRĄD NEOFARADYCZNY

Jest nowoczesną odmianą prądu faradycznego, z którego zostały tylko dodatnie impulsy o kształcie trójkątów, o czasie trwania 1ms i czasie przerwy 20 ms. Częstotliwość tego prądu wynosi 50 Hz.

• wywołuje skurcz tężcowy mięśnia

• znajduje zastosowanie w elektrostymulacja i w elektrodiagnostyce

PRĄD IMPULSOWY TREABERTA (ULTRA REIZ - UR)

Jest to jednobiegunowy prąd prostokątny o czasie trwania 2ms i czasie przerwy 5 ms.

Istota terapii prądami Treaberta polega na:

• wprowadzeniu mięśni w drżenie o częstotliwości ok. 142 Hz, które powodują rozluźnienie mięśnia (masaż prądem bodźcowym)

• dobre działanie przeciwbólowe, szybko jednak powoduje przyzwyczajenie

• powoduje obniżenie aktywności układu współczulnego

METODYKA ZABIEGU:

• można go stosować segmentarnie i miejscowo

• w przypadku terapii miejscowej elektrody umieszcza się w miejscu bolesnym lub wzdłuż nerwów obwodowych

• w terapii segmentarnej (przepływ podłużny prądu) stosuje się dwie elektrody, najczęściej różnej wielkości, umieszczone na linii środkowej ciała, na kręgosłupie. Odległość między elektrodami powinna wynosić ok. 3cm.( równoczesne oddziaływanie na somatyczny i wegetatywny układ nerwowy)

• stosuje się bodźce ruchowo podprogowe, bowiem efektem niepożądanym jest skurcz tężcowy mięśnia

• pod względem czuciowym bodźce powinny wywołać uczucie wibracji; w miarę rozwoju adaptacji to uczucie zanika; należy wtedy zwiększyć dawkę prądu do poprzedniego poziomu;

• czas zabiegu 8-15 min

• pod koniec zabiegu należy stopniowo zmniejszyć natężenie prądu

• zabiegi wykonuje się codziennie

• przy barku poprawy przy trzecim zabiegu, należy zabiegi przerwać, a przy poprawie stosuje się je do 6 serii;

WSKAZANIA

• stany podrażnienia korzeni nerwowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,

• artrozy

• nerwobóle

• bóle mięśniowe

• stany ze wzmożonym napięciem mięśniowym

• stany pourazowe narządu ruchu

• zaburzenia krążenia obwodowego

• bóle po nastawionych zwichnięciach

PRĄD WYSOKONAPIĘCIOWY HV

W metodzie tej stosuje się krótkie, następujące po sobie impulsy szpilkowe (trójkątne) monfazowe, określane jako impuls podwójny o czasie trwania 50 - 300µs, częstotliwości 50-120 Hz i wysokim napięciu 550 V.

• pod wpływem zabiegu możliwe jest pobudzanie zarówno czuciowych jak i ruchowych włókien nerwowych

• ważnym efektem uzyskiwanym w trakcie stosowania metody jest m.in. możliwość głębokiej penetracji tkankowej i aktywizacja głębokich włókien mięśniowych.

• wywiera działanie przeciwbólowe o stosunkowo dużej skuteczności

• ponadto stymulacja powoduje masaż mięśnia oraz jego rozluźnienie

• zabieg prowadzi się przy dużych dawkach prądu szczytowego ( średnio powyżej 20 mA), jednak ze względu na bardzo krótki czas impulsu jego energia jest bardzo mała i nie należy obawiać się wysokiego napięcia szczytowego

• w celu zwiększenia skuteczności zabiegu wskazana jest zmiana polaryzacji w trakcie sesji co kilka minut

• natężenie na poziomie wyraźnie odczuwalnym dla pacjenta

• w miarę występowania zjawiska adaptacji wskazane jest zwiększanie natężenia prądu

WSKAZANIA

• zaburzenia krążenia obwodowego (pobudza krążenie obwodowe)

• obrzęki

• owrzodzenia

• dolegliwości bólowe

• może być stosowana u osób źle tolerujących bodźce fizykalne

Działanie bodźcowe - zależy od kształtu impulsu, amplitudy i częstotliwości

• Kształt impulsów

Impulsy prostokątne:

czas trwania 0,1 - 1200 ms, przerwa 20-5000 ms,

Charakteryzują się gwałtownym , pionowym wzrostem natężenia, po czym następuje tzw. faza plateau, czyli przepływ prądu o stałej mocy, a następnie zachodzi znowu nagły, szybki spadek natężenia.

Bodźcowe działanie prądu złożonego z takich impulsów, wywołujące skurcz drażnionego mięśnia, występuje tylko w czasie wzrostu i spadku amplitudy. Natomiast podczas ,,plateau'' występują objawy czuciowe typowe dla prądu galwanicznego.

Impulsy prostokątne stosuje się do pobudzania zdrowych lub tylko nieznacznie uszkodzonych mięśni. Nie można używać do pobudzania mięśni odnerwionych (zabieg bardzo bolesny dla pacjenta, duże wartości natężnia)

Impulsy trójkątne (ekspotencjalne)

Impulsy o przedłużonym czasie narastania i opadania natężenia prądu.

Stosuje się przede wszystkim do stymulacji mięśni odnerwionych celem zapobiegania ich zanikowi. Zdrowe mięśnie ,cechuje zdolność akomodacji, tzn. przystosowania się do powoli narastającej siły bodźca i dlatego nie reagują skurczem na impulsy trójkątne, chyba że posiadają one bardzo wysoką amplitudę. Natomiast mięśnie całkowicie lub częściowo odnerwione tracą zdolność akomodacji, co sprawia, że reagują skurczem na imp. trójkątne. Pobudzają wybiórczo tylko mięśnie odnerwione, podczas gdy mięśnie unerwione znajdujące się w otoczeniu nie zostają pobudzone.

Impulsy trapezowe

Powstają wtedy, gdy po podobnym jak w przypadku impulsów trójkątnych wzroście, natężenia prądu po osiągnięciu swego maksimum utrzymuje się przez krótki czas i z kolei opada tak jak w impulsie trójkątnym.

Częstotliwość

---