Wykład 2 08.10.2003
Funkcje kapitału to wykorzystanie jego właściwości dla osiągnięcia określonego celu właściciela lub użytkownika kapitału.
Można wyróżnić 8 funkcji kapitału:
Funkcja kreatywna
Funkcja finansująca
Funkcja strategiczna
Funkcja rozwojowa
Funkcja gwarancyjna
Funkcja robocza
Funkcja dochodowa
Funkcja kosztowa
Sposób ich spełnienia zależy od rodzaju kapitału, a niekiedy od rodzaju przedsiębiorstwa.
Ad 1. Funkcja KREATYWNA.
Polega na kreowaniu biznesu, czyli przedsięwzięcia, które powinno być uwieńczone sukcesem. Wyraża inicjatywę właściciela kapitału, który dostrzega w posiadanych zasobach kapitału ich zdolność do pomnażania wartości. Biznes nie zawsze jest uwieńczona sukcesem, dlatego właściciel kapitału, a także/lub jego dysponent działający z upoważnienia właściciela, ponoszą ryzyko pełnienia tej funkcji.
Kreowanie biznesu jest ściśle powiązane z ryzykiem. Funkcja kreatywna pełni jedynie kapitał, będący własnością podmiotów tworzących przedsiębiorstwo.
Własność kapitału jest tu warunkiem koniecznym, umożliwia, bowiem dowolne dysponowanie kapitałem, czyli decydowanie o sposobie jego użycia zgodnie z wcześniej podjętą decyzją.
Wniesienie określonego kapitału jest warunkiem rejestracji przedsiębiorstw i stanowi jego kapitał założycielski, w niektórych rodzajach spółek kapitał zakładowy, może on być później podwyższony lub uzupełniony.
W przedsiębiorstwach jednoosobowych funkcję kreatywną pełni kapitał właściciela, w spółkach cywilnych i jawnych - kapitał udziałowy,
w spółkach ZO.O. - kapitał zakładowy,
w spółkach akcyjnych - kapitał akcyjny,
a w przedsiębiorstwach państwowych - fundusz założycielski.
Wartość kapitału, która występuje w w/w nazwach jest elementem pasywów bilansu.
Fundusz założycielski w przedsiębiorstwach państwowych jest wpisany do rejestru handlowego.
Tylko kapitał własny pełni funkcję kreatywną.
Ad 2. Funkcja FINANSUJĄCA
Funkcja ta jest następstwem utworzenia biznesu. Funkcję finansującą pełni kapitał pieniężny (własny i obcy). Funkcja ta odbywa się poprzez finansowanie pozyskania niezbędnych obiektów majątku trwałego i obrotowego. Pełni ją kapitał pieniężny w fazie jego cyrkulacji w ruchu okrężnym.
Następstwem tej fazy jest utworzenie kapitału produkcyjnego, który może być kapitałem stałym lub zmiennym.
Funkcja finansująca kapitału pieniężnego jest więc jakby lustrzanym odbiciem funkcji kreatywnej. W tej kwestii obowiązuje tzw. „złota reguła finansowania”.
lub
Kapitał własny >majątek trwały kapitały stałe > majątek trwały
Reguła zaleca by majątek trwały był w całości finansowany kapitałem własnym lub długoterminowym kapitałem obcym, tzn. taki, którego wymagalność nie jest szybsza od czasu użytkowania obiektu środka trwałego.
Majątek obrotowy finansowany jest zobowiązaniami bieżącymi np. wobec dostawców, pracowników, banku, budżetu oraz częścią zobowiązań długoterminowych bądź częścią kapitałów własnych.
Do funkcji finansującej można odnieść 4 podstawowe formy finansowania:
Finansowanie własne zewnętrzne
Samofinansowanie
Finansowanie dłużne
Finansowanie hybrydowe
Z punktu widzenia funkcji finansującej, korzystanie przez firmę z kapitału obcego jest korzystna gdyż zwiększa zakres finansowania i w ten sposób zwiększa możliwie jej dochody - efekt LEWAROWANIA - możliwość zwiększenia dochodu dzięki kapitału obcemu.
Czynniki, które wpływają na korzystanie z kapitałów obcych są:
Ryzyko działalności gospodarczej
Obciążenie przedsiębiorstwa podatkiem
Zdolność pozyskiwania kapitału na racjonalnych warunkach
Polityka właścicielska
Zasięg funkcji finansującej obejmuje w ruchu pieniężnym także jego fazę produkcyjną, ale rola kapitału i rola tej funkcji jest inna. Wykreowane składniki kapitału produkcyjnego poddawane są zespoleniu i wykorzystaniu.
Kapitał w tej fazie finansuje procesy realne i informacyjne. Jest rodzajem przedpłat w nadziei późniejszej rekompensaty. Pełnieniu tej funkcji towarzyszy ryzyko, że rekompensata może być mało satysfakcjonująca.
W związku z „obsługą” przez kapitał fazy produkcyjnej, przedsiębiorstwo musi utrzymywać pewną część kapitału w formie gotówki. Jest ona niezbędna dla finansowania bieżących transakcji polegających na spłacie zobowiązań oraz jako rezerwa bezpieczeństwa używana w okresie napięć płatniczych lub też rezerwa celowo używana np. jako partycypacja własna w kosztach inwestycji.
Zasoby gotówkowe utrzymywane w kasie firmy stanowią bieżące pogotowie kasowe i w ten sposób wspomagają utrzymanie bieżącej płynności płatniczej. Umożliwiają pokrycie mniejszych wydatków. Sprawność tej funkcji uwarunkowana jest:
kondycją ekonomiczną przedsiębiorstwa parametrami i jego możliwością,
warunkami pozyskania kapitału własnego,
terminowi spłaty kapitału pożyczkowego wielkością zobowiązań,
możliwością odzyskania należności,
a także parametrami przebiegu cyklu eksploatacyjnego majątku obrotowego.
Cykl eksploatacyjny obejmuje okres od wydania gotówki na surowce i materiały do uzyskania gotówki za wytworzone z nich wyroby.
Ad 3. Funkcja STRATEGICZNA
Strategia sprowadza się do skupienia siły woli i wszystkich kapitałów w celu umożliwienia pokonania rywali. Choć w realizacji strategii uczestniczą wszystkie niezbędne posiadane i możliwe do posiadania kapitały to dla formułowania tej funkcji strategia kapitału należy oprzeć się o strategiczne zasoby składające się z strategicznych kapitałów stałych
i tzw. kluczowych kompetencji. Kluczowe kompetencje są kapitałem własnym.
Wymagania, które są formułowane wobec kapitału, aby mógłby pełnić funkcję strategiczną wg Stankiewicza:
kreowanie wartości istotnych dla interesariuszy
umożliwianie generowania nowych idei i nowych źródeł wartości
są to dobra rzadkie
są niemożliwe lub co najmniej trudne do kupienia
są niemożliwe lub co najmniej trudne do skopiowania
są niemożliwe lub co najmniej trudne do substytuowania
są komplementarne względem innych, co powoduje, że rozwój jednych sprzyja rozwojowi drugich
są specyficzne dla przedsiębiorstwa, stąd trudne do przetransferowania
odpowiadają przyszłym, strategicznym czynnikom sektora
Rzeczowy kapitał stały, pełniący funkcję strategiczną cechuje zazwyczaj także:
Nowoczesność
Wysoka sprawność
Ekonomiczność
Kluczowe kompetencje dotyczą technologii i zasobów wiedzy, które można wykorzystać dla wytworzenia wielu produktów. Są one zdolnością przedsiębiorstwa do uczenia się i gromadzenia wiedzy w zakresie koordynowania różnorodnych działalności
i umiejętności produkcyjnych oraz integrowanie wielu strumieni technologii.
Kluczowe kompetencje mogą umożliwić firmie:
zdobywanie nowych rynków,
realizację procesów o standardach klasy światowej,
rozwijać produkty,
integrują różnorodne działania w sprawnie funkcjonujące systemy, np. system jakości, system logistyczny.
Ważną cechą kluczowych kompetencji jest ich zdolność do pomnażania w toku działań, a nie zużywanie się (co ma miejsce w przypadku kapitułą rzeczowego).
Przewaga konkurencyjna powinna być względnie stała, dlatego właściciel kapitału powinien:
wzmacniać zasoby kapitału strategicznego już posiadane
dodawać ich zasoby komplementarne, także przez alianse, fuzje i przejęcia
rozwijać nowe kapitały np. kompetencje
wykorzystać efekt dźwigni (efekt lewarowania) przez zastosowanie kapitałów w innych działaniach działalności finansowych (dywersyfikacja)
Kapitał jest źródłem zarówno siły i szans jak i może stanowić słabą stronę przedsiębiorstwa.
Metody analizy strategicznej:
SWOT
SPACE
Ad 4. Funkcja ROZWOJOWA
Funkcje rozwojową traktuje się jako możliwość zmian w zasobach i strukturze kapitału powodująca korzystne zmiany w realizacji zadań i osiąganiu celów przedsiębiorstwa. Tą korzystną zmianą jest również możliwość trwania przedsiębiorstwa.
Funkcję rozwojową pełnią wszystkie elementy kapitału własnego i obcego, którymi formalnie i rzeczywiście przedsiębiorstwo dysponuje i wykorzystuje je, a także ma w określonej przyszłości zapewniony do nich dostęp. Nie pełni tej funkcji kapitał zbędny i kapitał rzeczowy trwale nieczynny.
Właściciel określonego kapitału powinien przynajmniej dążyć do utrzymania swojego stanu posiadani, ale niektóre rodzaje kapitału ze swej natury tracą wartość, zużywają się. Dotyczy to majątku rzeczowego.
Są to przejawy zmian niekorzystnych w funkcji rozwojowej, ale nie każde zmiany minusowe są rozwojem niepożądanym.
Przejawem korzystnego minusowego rozwoju są desinwestycje (dywestycje) spowodowane wycofywaniem się z rynku, przez co zmniejszamy straty. Przejawem tego jest:
likwidacja zbędnego kapitału
zmiany struktury kapitału
outsourcing
Dodatni rozwój kapitału w każdej jego postaci odbywa się przede wszystkim przez inwestycje:
rozwój zdolności produkcyjnej na drodze inwestycji rzeczowej
rozwój strukturalny poprzez inwestycje finansowe, takie jak: udziały w innych firmach, udziały na rynku kapitałowym, przejęcia, fuzje.
Dodatni rozwój to także rozwój poprzez inwestycje w kapitał ludzki, rozszerzenie poziomu wiedzy, kwalifikacji, stosunków międzyludzkich (wewnątrz i na zewnątrz organizacji), inwestycji w badania i rozwój (BiR).
Jakościowy kontekst funkcji rozwojowej kapitału przybierać może formę inwestycji i zmian natury organizacyjnej.
Rozwój jakościowy rzeczowego kapitału uwidacznia się w jego:
doskonaleniu,
odnowie,
modernizacji,
innowacji,
sprawności działania, co może być skutkiem określonych inwestycji.
Podobnie można podchodzić do skutków inwestowania w wiedzę.
Organizacyjne siły tkwią w funkcji rozwojowej, dotyczą zmiany zespolenia ze sobą postaci kapitału. Przejawiają się w:
tworzeniu nowych struktur organizacji,
zmianach metod zarządzania w tym;
outsourcing - przekazywanie na zewnątrz pewnych elementów lub procesów, także funkcji,
benchmarking
reengeering - czyli radykalna zmian koncepcji procesów przedsiębiorstwa.
lean management
zmiany form ,typów i przebiegów produkcyjnych.
Funkcja rozwojowa dotyczy, więc zmian, zachodzących w każdym jego składniku, w ich szerszych grupach, formach powiązań, w zmianach pozycji przedsiębiorstwa, jego sile wewnętrznej - kondycji, a przez to sile kształtowania sektora, w którym działa.
Ad 6. Funkcja ROBOCZA
Funkcja robocza jest identyfikowana w procesach wykorzystywania walorów jego użyteczności. Dlatego literaturze bywa używana jako funkcja produkcyjna. Pełni ją głównie kapitał produkcyjny w fazie produkcji. Odnosi się do kapitału własnego i obcego.
Funkcja robocza ma szerszy zakres niż funkcja produkcyjna.
Funkcję robocza pełni, bowiem produkcyjny kapitał rzeczowy i kapitał ludzki.
Funkcję produkcyjną pełni wyłącznie kapitał rzeczowy (trwały i obrotowy).
Funkcja robocza jest rezultatem zespolenia walorów użyteczności z umiejętnym sposobem ich wykorzystania.
O sposobie wykorzystania kapitału rzeczowego decydują m.in.:
wiedza
doświadczenie
umiejętność przewidywania organizowania
skłonność do ryzyka decydentów i wykonawców
system motywacyjny
Walory użyteczności kapitału rzeczowego determinują głównie:
kompletność
sprawność
nowoczesność
niezawodność
zdolność naprawcza
właściwości fizyczne i chemiczne składające się łącznie na gotowość produkcyjną
W zależności od grupy rodzajowej funkcja robocza polegać może na:
Zabezpieczeniu warunków do realizacji produkcji. Rolą pełną: budynki, budowle, ziemia
Bezpośrednim oddziaływaniu na przedmioty pracy. Rolę pełnią: maszyny, urządzenia, wyposażenie techniczne
Zmianie miejsca czynników produkcji. Rolę pełnią: środki transportowe
Stopień pełnienia funkcji roboczej przez zgromadzony kapitał trwały zależy od gotowości produkcyjnej jego rzeczowych składników i stopnia ich uruchomienia.
Istotnym warunkiem realizacji funkcji roboczej przez obiekty kapitału trwałego są zasoby i właściwości kapitału pracującego, rozumianego jako suma:
zapasów,
należności
gotówki.
Wyrazem realizacji funkcji roboczej kapitału są:
materiały
surowce
wyroby gotowe przeznaczone na sprzedaż znajdujące się w magazynie
zakończone usługi czekające na rozliczenie z zleceniodawcami.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1
Majątek
trwały
Majątek
obrotowy
Kapitał własny
Kapitał obcy
Majątek trwały
Majątek obrotowy
Kapitały stałe
własne obce
Kapitał
Krótkotermi-
nowy obcy