20. Transport w łańcuchach dostaw
standardy współpracy w ramach łańcuchów dostaw,
rolę firmy transportowej uczestniczącej w procesie przemieszczania w łańcuchach dostaw,
kryteria jakości brane pod uwagę przy wyborze transportu.
Zarządzanie łańcuchem dostaw staje się coraz większym wyzwaniem dla przedsiębiorstw współczesnej gospodarki światowej. Podstawą funkcjonowania przedsiębiorstw produkcyjnych jest dążenie do maksymalnej redukcji poziomu zapasów i do organizacji zaopatrzenia w taki sposób, aby dostawy w systemie Just-in-Time (dokładnie na czas) eliminowały konieczność utrzymywania magazynów do składowania materiałów potrzebnych do produkcji. Współczesny łańcuch dostaw znajduje się więc pod coraz większą presją. Przy wydłużającym się dystansie, jaki przemierzają towary i materiały, kurczy się czas dostępny na realizację dostaw. Z kolei wzrost gospodarczy i rosnąca w skali globalnej wymiana handlowa powodują dynamiczny rozwój rynku transportu.
Nieustająca presja na redukcję kosztów i coraz powszechniejsza tendencja wśród przedsiębiorstw do koncentracji na działalności podstawowej sprawiają, że funkcje transportowe i logistyczne coraz częściej powierzane są wyspecjalizowanym firmom, prowadząc do szybkiego wzrostu popytu na wszelkiego rodzaju usługi logistyczne i transportowe.
Obecne standardy w łańcuchach dostaw powstały na gruncie pełnego zaufania między partnerami, gdzie w grę wchodziły m.in. tajemnice handlowe. Współpraca partnerska wymagała przede wszystkim:
zaangażowania kierownictwa,
umiejętności wykorzystania środków i nowoczesnych technologii,
zmian w strukturze łańcucha dostaw,
rozwoju zgodnie z wyznaczonymi wspólnie celami,
zmian struktury organizacyjnej i kultury przedsiębiorstw.
Standardy, które obserwujemy obecnie w łańcuchach dostaw, przynoszące obopólne korzyści, to:
znaczne skrócenie czasu dostaw,
zmniejszenie zakłóceń w realizacji dostaw,
poprawienie jakości,
obniżenie kosztów łańcucha dostaw,
obniżenie szkodowości,
skrócenie czasu przepływu pieniądza,
możliwość tworzenia wspólnych strategii na rynkach trzecich,
utrzymanie stabilnych konkurencyjnych cen.
Obecna ewolucja w łańcuchach dostaw ma wpływ na zachowania przedsiębiorstw transportowych, w których następują ciągłe zmiany, polegające na tym, że:
proces obsługi zamówień na usługi w coraz wyższym stopniu jest zorientowany na klienta,
wzrasta zdolność partnerów w łańcuchu do reagowania na nieoczekiwane zamówienia i do elastycznego, szybkiego dostosowywania się do wymagań, które na rynku stają się wymaganiami standardowymi,
następuje dalsza integracja i koordynowanie fizycznego przepływu dóbr, informacji i funduszy,
powstają podmioty specjalizujące się w świadczeniu usług w zakresie przepływu informacji.
Nieprzerwane poszukiwanie sposobów zapewnienia i utrzymania przewagi konkurencyjnej w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu gospodarczym i społecznym sprawiło, że wymogi w stosunku do transportu są coraz wyższe. Współczesny nabywca chce mieć pewność, że dostawca usług może stale utrzymać wcześniej ustalone standardy jakości. Taką jakość gwarantują firmy transportowe mające za zadanie dostarczenie towaru na określony czas do odbiorcy.
Brak operatywności ze strony firmy transportowej może spowodować niedotrzymanie terminów, co wiąże się z konsekwencjami dodatkowych kosztów, którymi może także zostać obciążona firma.
Widać więc wyraźnie, jaką rolę w organizacji przemieszczania, a więc dostarczeniu ładunków na czas, odgrywa przedsiębiorstwo transportowe.
W praktyce zarówno małe, średnie, jak i duże firmy produkcyjne, handlowe czy usługowe mają podpisane umowy o współpracy z kilkoma firmami transportowymi. Wychodzą bowiem z założenia, że wiązanie się tylko z jedną może mieć niekorzystny wpływ na właściwą realizację potrzeb przewozowych. Z reguły jest tak, że dany producent określa kilku dostawców usług transportowych jako prowadzących w danej firmie, a pozostałych pozostawia w rezerwie. Gwarantuje to firmie pełną obsługę zgłoszonych potrzeb transportowych. W podpisanych umowach między firmami przewozowymi a producentami dóbr są zawarte wynegocjowane stawki za przewozy oraz za dodatkowe czynności logistyczne.
W warunkach rynku nasyconego daje się zauważyć pewną prawidłowość, że przy podejmowaniu decyzji o wyborze dostawców usług transportowych decydującym kryterium staje się szeroko rozumiany poziom jakości obsługi, tj. czas dostawy, niezawodność i elastyczność dostawy.
Przy decyzjach dotyczących zakupów, niezawodności dostawy przypisuje się wyższą rangę, aniżeli poziomowi cen nabywanych towarów, ponieważ odbiorcy próbują coraz częściej redukować swoje zapasy magazynowe, przerzucając skutki tego na dostawców i transport. W konsekwencji takiej polityki, odbiorcy dążą do zamawiania małych partii dostaw, z żądaniem dostarczania ich w ściśle określonych terminach.
O prawidłowym przebiegu procesów przewozowych w łańcuchach dostaw będą zatem decydować przede wszystkim czas i niezawodność. Czas dostawy jest określany przez okres między wystawieniem zamówienia a jego realizacją. Niezawodność, będąca zbiorem wielu właściwości jakościowych, wskazuje na prawdopodobieństwo wykonania transportu w zaplanowanym czasie.
Realizacja procesów przewozowych w łańcuchach dostaw musi odbywać się przy zachowaniu kryteriów związanych z jakością, dokładnością i elastycznością.
Jakość dostawy wskazuje, że właściwy towar dotarł do właściwego miejsca przebaczenia, we właściwej ilości i w należytym stanie. Transport, a ściślej ujmując, jakość procesów transportowych, odgrywa tutaj najważniejszą rolę.
Dokładność dostawy, wyrażona zgodnością dostarczanego towaru co do rodzaju i ilości, jest determinowana prawidłowością wykonania procesu transportowego według treści umowy. Decydują o tym zarówno organizatorzy procesu transportowego, jak i jego bezpośredni wykonawcy. To, że przesyłka dotrze do miejsca przeznaczenia we właściwym stanie, jest wynikiem dochowania gwarancji jej bezpieczeństwa w trakcie realizacji procesu transportowego.
Elastyczność dostawy opisuje zdolność systemu transportowego do reagowania na zmiany dotyczące jej warunków. Powodzenie tego określa, między innymi, dostępność usług transportowych w czasie, czyli stopień synchronizacji momentu pojawienia się potrzeby transportowej z momentem realnej możliwości jej zaspokojenia. Wraz z oddalaniem się tych momentów maleje elastyczność dostępu do usług transportowych w czasie.
Procesy transportowe odgrywają bardzo ważną rolę w łańcuchach dostaw. Wynika to z istoty samych łańcuchów, których podstawowym zadaniem jest racjonalizacja przepływu dóbr oraz usług w przestrzeni i czasie, a więc zadanie ściśle uzależnione od sprawności przebiegu procesu transportowego.
Poza tym, specjalizacja pracy, masowa konsumpcja i ekonomia skali produkcji sprawiają, że miejsca wytwarzania produktów nie pokrywają się z miejscem, gdzie zgłaszany jest na nie popyt. Stąd też transport jest niezbędny do wypełnienia luki przestrzennej między nabywcą a sprzedawcą5.
Wiele przedsiębiorstw stoi bądź też stało przed problemem wyboru sposobu transportu w łańcuchach dostaw. Pojawia się tu pytanie: czy korzystać z własnych środków transportu czy też z usług obcych przewoźników. Obydwa rozwiązania mają zarówno wady, jak i zalety. Mając własne środki transportu, firma może reklamować swoją nazwę na samochodzie, a kierowca może jednocześnie pełnić rolę przedstawiciela handlowego firmy. Z drugiej jednak strony firmy, które opierają swoją działalność głównie na produkcji wyrobów gotowych czy też sprzedaży towarów, zmuszone są dodatkowo zajmować się transportem, planować trasy przejazdów samochodów, optymalizować wykorzystanie kursów, załatwiać sprawy ubezpieczeniowe, przeprowadzać okresowe przeglądy techniczne taboru itp.
Stąd też w ostatnim czasie widoczna jest tendencja zlecania usług transportowych w łańcuchach dostaw wyspecjalizowanym zewnętrznym firmom przewozowym.
Zarządzanie transportem w łańcuchu dostaw polega na takim dysponowaniu taborem, żeby zaspokoić potrzeby transportowe możliwie jak najlepiej i jednocześnie jak najtaniej. Chodzi zatem o optymalizacje wykorzystania czasu pracy pojazdów, ich przebiegu, ładowności i właściwe zabezpieczenie ładunków podczas transportu.
System transportu jest ogniwem łączącym klientów firmy, dostawców surowców i podmioty kanałów dystrybucji, czyli posiada stałe miejsce w logistycznym łańcuchu dostaw. Transport umożliwia przepływ towarów między tymi miejscami i wypełnia w ten sposób lukę, tworząc pomost między nabywcą a sprzedawcą. Znajomość systemu transportu ma podstawowe znaczenie dla sprawnych i efektywnych działań logistycznych w sferze dystrybucji firmy. Transport jest fizyczną nicią wiążącą rozproszone geograficznie miejsca tej działalności. Ponadto dodaje produktom firmy wartości, tworząc użyteczność czasu i miejsca w wyniku fizycznego przemieszczenia towarów (jako dodanej wartości) w wyznaczone miejsca i w określonym czasie. Funkcjonowanie firm działających na współczesnych globalnych rynkach bez transportu jest prawie niemożliwe