TRANSPORT I SPEDYCJA, JAKO PODSTAWOWE USŁUGI LOGISTYCZNE

Podstawowe pojęcia:

Transport – związany jest z przemieszczeniem towarów, osób lub informacji w przestrzeni i czasie.

Proces transportowy – to ciąg koniecznych czynności, aby przesyłka trafiła od nadawcy do odbiorcy, a także obsługa zwrotów i obsługa serwisowa.

System transportowy – składa się z 3 elementów:

• Środków transportu – każda gałąź transportu ma charakterystyczne dla siebie środki transportu.

• Infrastruktury transportu (liniowa i punktowa)

  • Liniowa – drogi, tory kolejowe, szlaki morskie i powietrzne, rurociągi

  • Punktowa – stacje kolejowe, porty morskie, lotniska

• Systemu zarządzania ruchem środków transportowych

Zintegrowany system transportowy – mamy z nim do czynienia, podczas wykorzystania kilku systemów transportu w celu dostarczenia przesyłki (np. najpierw towar przewożony jest statkiem, a następnie koleją).

Spedycja – według artykułu 794 ustęp 1 kodeksu cywilnego „Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem”, a więc przyjęcie zlecenia przewozowego, wybór środka transportu, zawarcie umowy o przewóz, ubezpieczenie przesyłki, odebranie przesyłki od nadawcy, załadowanie jej na środek transportu, a następnie odebranie jej z właściwą dokumentacją, monitorowanie przewozu i przekazanie jej odbiorcy.

Fazy procesu transportowego:

Mimo, że występują różne rodzaje transportów, to każdy z nich przechodzi następujące fazy.

• Przygotowanie ładunku do przewozu

• Organizacja procesu przemieszczenia

• Transport

• Obsługa prawno-finansowa procesu

• Ocena i analiza kosztów przebiegu procesu

Technologie transportu:

Wyróżniamy 3 podstawowe technologie transportu, a więc sposoby dostosowania środków transportu do przewożonych towarów.

• Uniwersalna technologia transportu – wykorzystuje uniwersalne środki transportu, takie jak samochody ciężarowe, wagony kolejowe.

• Specjalizowana technologia transportu – środki transportu są dostosowane do przewożonego ładunku, a zaliczyć tu możemy cysterny, chłodnie, pojazdy przewożące żywe zwierzęta.

• Zunifikowana technologia transportu – w tej technologii używa się transportu dostosowanego do przewozu zunifikowanych jednostek, czyli są to środki transportowe mieszczące określone ilości palet, pakietów lub kontenerów.

System transportowy pełni w gospodarce następujące funkcje:

• Funkcja konsumpcyjna - zlikwidowanie zapotrzebowania na transport dzięki realizowaniu zadań przewozowych.

• Funkcja produkcyjna zlikwidowanie zapotrzebowania na usługi produkcyjne dzięki realizowaniu zadań przewozowych to znaczy przez umożliwienie działań gospodarczych, ich stymulowanie, oraz oddziaływanie na rynek i przepływy rynkowe.

• Funkcja integracyjna, umożliwia powiązanie kraju i ludzi dzięki realizowanym zadaniom przewozowym.

Najważniejsze systemy transportowe to:

• Transport drogowy

• Transport kolejowy

• Transport lotniczy

• Transport wodny ( morski i śródlądowy)

• Transport rurociągowy

TRANSPORT DROGOWY – jest najczęściej wykorzystywaną gałęzią transportu w przewozach lądowych, szczególnie, jeśli chodzi o średnie i krótkie odległości. W większości państw na rynku istnieje od kilku do kilkudziesięciu przedsiębiorstw zajmujących się przewozem ładunków. Kwestie prawne związane z transportem drogowym reguluje Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.

Podstawą transportu drogowego są drogi

Rodzaje dróg:

• Krajowe

• Wojewódzkie

• Powiatowe

• Lokalne, miejskie

• Gminne

• Zakładowe

Dane liczbowe o długości dróg. W Polsce jest 412 000km dróg, najwięcej jest w województwie mazowieckim 53 000km, a najmniej w opolskim 11 400km.

Dróg o twardej nawierzchni mamy około 280 000 km, w tym, 1 482 to autostrady, jest to 0,5% wszystkich dróg.

Tak wygląda siatka dróg w Polsce

Czarne linie oznaczają drogi oddane do użytku

Żółto-zielone odcinki są w trakcie planowania i przetargów

Czerwone są w trakcie budowy

Natomiast tak prezentuje się sieć autostrad w Europie. Jak widać jest ona dużo bardziej rozwinięta niż w Polsce.

Podział środków transportu z uwagi na przewożony ładunek.

Środkami transportu drogowego są:

• Do przewozu osób: samochody osobowe, busy, autobusy

• Do przewozu ładunków, dzielą się na:

  • Tabor silnikowy: samochody ciężarowe, ciągniki

  • Tabor bezsilnikowy: przyczepy, naczepy

W roku 2012 w Polsce było zarejestrowanych niecałe 26 000 pojazdów.

Struktura przewozów ładunków w transporcie samochodowym w Polsce kształtowała się następująco. Najwięcej przewożono rud metali, bo aż 29%. Pozostałe ładunki pochodziły z m.in. takich kategorii jak artykuły spożywczy, chemia, surowce wtórne i inne.

Wykres przedstawia jak kształtowała się sytuacja w przewozie samochodowym na przestrzeni ostatnich 10 lat. Jak widać w ciągu tego czasu dominowała tendencja wzrostowa. Wielkość eksportu w niewielkim stopniu przekraczała wielkość importu.

PRZEWOZY ŁADUNKÓW TRANSPORTEM SAMOCHODOWYM WEDŁUG STREF ODLEGŁOŚCI W TRANSPORCIE KRAJOWYM W 2013 R.

Najwięcej ładunków, bo aż ponad połowę przewieziono na dystansie 50km, a więc w pierwszej strefie odległości. Warto również zwrócić uwagę, że w przewozach dominuje transport zarobkowy, jest to 3-krotność transportu gospodarczego, czyli transportu wewnątrz jednostki gospodarczej.

W Polsce, aby móc działać, jako przewoźnik krajowy konieczna jest licencja wydawana przez starostę właściwego dla siedziby przedsiębiorcy. Jednak, jeśli działalność ma wykraczać poza granice kraju, wymagane jest uzyskanie licencji na działalność międzynarodową wydawaną przez ministra transportu. Jest ona wydawana na okres 5 lat i zawiera w sobie pozwolenie na przewozy krajowe.

460 000 pasażerów w 2013r.

Zalety:

• Szybkość przewozu

• Ogólna dostępność środków transportu

• Relatywnie niskie ceny

• Zdolność do przewożenia różnych towarów

Wady:

• Obniżanie jakości usług w związku z korkami na drogach

• Zły stan infrastruktury drogowej ( dziurawe drogi)

• Zakazy wjazdów dla samochodów ciężarowych do miast w określonych godzinach, w weekendy i święta

• Bardzo negatywny wpływ na środowisko

• Bardzo duży współczynnik wypadków

TRANSPORT KOLEJOWY – infrastrukturę kolejową tworzą stacje oraz linie kolejowe, których głównym składnikiem są szyny. Ten sposób transportu wybierany jest przy średnich i długich dystansach.

Tabor kolejowy dzielimy na:

• Tabor tradycyjny – są to lokomotywy w większości spalinowe i elektryczne.

  • Lokomotywy pasażerskie

  • Lokomotywy towarowe

  • Lokomotywy uniwersalne

  • Lokomotywy manewrowe, które różnią się między sobą m.in. masą, maksymalną siłą pociągową czy też osiąganymi prędkościami.

• Tabor doczepny – są to wagony pasażerskie i towarowe, a z kolei towarowe dzielimy dalej na:

  • Wagony uniwersalne

  • Wagony specjalizowane

  • Wagony specjalne

• Ilostan inwentarzowy lokomotyw elektrycznych i spalinowych wyniósł 4,0 tys. szt., tj. o 2,0% mniej niż

w 2012 r. Ilostan inwentarzowy wagonów towarowych zmniejszył się o 4,1% i wyniósł 87,7 tys. szt.

• Poziom przewozów ładunków mierzony tonokilometrami lokuje polski transport kolejowy na drugim miejscu wśród 27 krajów UEd za Niemcami, a przed Francją. W zakresie transportu międzynarodowego koleje polskie zajmują trzecie miejsce za Niemcami i Łotwą.

W roku 2013 długość eksploatowanych linii kolejowych w Polsce wynosiła 19 328 km. Dla przykładu w Rosji jest ich 85 542km, w Luksemburgu 275km (2 586 km2), we Włoszech ( podobna powierzchnia) 16 288km, w Wielkiej Brytanii 17 052km, a na Ukrainie 22 051km.

Najwięcej linii kolejowych jest na śląsku.

Siatka linii kolejowych w Polsce

Najgłówniejsze w Europie z podziałem na odcinki o dopuszczalnych maksymalnych prędkościach.

Koleją najczęściej przewożone są paliwa mineralne, rudy metali oraz koks i stanowią one aż około 80% całości przewozów. Najrzadziej tym środkiem transportu przewozi się artykuły spożywcze.

W transporcie kolejowym dominują przewozy krajowe stanowiące 70% wszystkich przewozów. W komunikacji międzynarodowej dominuje import towarów.

W 2013r. transportem kolejowym przewieziono 269,8 mln pasażerów. Głównie w wagonach klasy 2. Na 1 klasę zdecydował się niecały 1% podróżujących.

Zalety i wady transportu kolejowego

Zalety:

• Specjalistyczny tabor przystosowany do przewozu różnych ładunków

• Regularna częstotliwość przejazdów kolejowych

• Brak utrudnień przewozowych, typu „korki na torach”

Wady:

• Konieczność budowy bocznic

• Wysokie koszty budowy linii i ich utrzymania

• Niewielka możliwość zmian trasy

46. Transport powietrzny jest to, czyli przemieszczanie drogą powietrzną osób lub towarów, w którym środki transportu stanowią statki powietrzne z kategorii samolotów i śmigłowców.

Transport lotniczy jest jednym z najmłodszych sposobów na przemieszczanie się z miejsca na miejsce

47. Transport lotniczy odbywa się między lotniskami w tzw. Korytarzach lotniczych. Są to ściśle wytyczone kierunki, wirtualne pasy o szerokości ok 10 km i wysokości od 6 do 12 km, w których poruszają się samoloty. Ruch samolotów jest kontrolowany za pomocą radarów. Obowiązują ścisłe procedury regulujące zachowanie się osób prowadzących samoloty oraz obsługi naziemnej. Zboczenie z korytarza transportowego wywołuje reakcję służb naziemnych.. Na slajdzie przedstawiono mapę dróg lotniczych nad Polską.

48. W Polsce mamy ponad 100 lotnisk. Są to lotniska międzynarodowe, krajowe, rolnicze, wojskowe, sportowe i inne.

49. W skład systemu cywilnych portów lotniczych w Polsce, wykorzystywanych do transportu pasażerskiego, wchodzi 16 portów lotniczych.

Najważniejszym portem lotniczym jest Port Lotniczy Warszawa Okęcie. Oprócz niego do najważniejszych lotnisk należą: Kraków, Katowice, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Bydgoszcz, Zielona Góra, Szczecin, Rzeszów, Łódź. Portu lotniczego nie mają w Polsce trzy województwa: podlaskie, opolskie i świętokrzyskie.

Największym portem lotniczym na świecie nieprzerwanie od 2000 roku jest Port lotniczy w Atlancie: 95 462 867 pasażerów w 2012 roku.

50. Slajd prezentuje listę portów lotniczych w Polsce

51. W Polsce w ostatnich latach obserwuje się niezwykły rozwój przewozów pasażerskich.

Wg raportu „Rynek Lotniczy 2014”, przygotowany przez Instytut Turystyki Szkoły Głównej Turystyki i Rekreacji w Warszawie Polski rynek lotniczy ma się coraz lepiej. Od kilku lat rośnie liczba pasażerów, którzy korzystają z krajowych lotnisk. Oferta lotów staje się coraz bardziej zróżnicowana, a pozycja tak zwanych tanich przewoźników umacnia się. Sytuację tę ilustruje poniższy rysunek Według wstępnych danych w roku 2014, polskie lotniska obsłużyły rekordową liczbę 27,2 mln podróżnych, co daje ponad 8 proc. wzrost w stosunku do roku poprzedniego Instytut Turystyki podtrzymuje swoje wcześniejsze prognozy i uważa, że w 2015 roku ruch na polskich lotniskach wyniesie 30 mln pasażerów. Z kolei średnioterminowa prognoza sięgająca roku 2020 zakłada, że przez polskie lotniska przewinie się aż 41 mln pasażerów.

52. Przy portach lotniczych pasażerskich powstają wydzielone jednostki gospodarcze: porty lotnicze- cargo. Są to wydzielone części portu lotniczego świadczące usługi załadunku, wyładunku i magazynowania towarów przesyłanych drogą lotniczą. Takie porty istnieją m.in. w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Katowicach, Krakowie.

53. Lotniczy transport towarowy rozwija się znacznie wolniej w porównaniu z transportem pasażerskim

54. Przesyłki lotnicze towarowe są przeważnie formowane w postaci palet lotniczych oraz kontenerów lotniczych. W ten sposób załadunek i rozładunek wszelkiego rodzaju przesyłek odbywa się sprawnie. Do segregacji bagażu wykorzystuje się zaawansowane systemy bezpieczeństwa oraz automatycznej identyfikacji bagażu z użyciem kodów kreskowych czy też transponderów.

55. Palety lotnicze są to płaskie płyty o określonych wymiarach, dostosowanych do przestrzeni ładunkowej samolotu, wyposażone w odpowiednie zaczepy do mocowania oraz zabezpieczenia palety przed zmianą położenia w samolocie. Ładunki przypięte są do palety za pomocą systemu pasów z samozapinaczami gwarantującymi stabilizację ładunku na palecie.

56. Drugim typowym nośnikiem transportowym są kontenery lotnicze o lekkiej, ażurowej konstrukcji ze ścianami osłonowymi ze stopów aluminium. Ich kształt jest dostosowany do kształtu kadłuba samolotu Kontenery lotnicze są przewożone zarówno samolotami frachtowymi jak i w ładownikach samolotów pasażerskich (przewóz bagażu lub przesyłek kurierskich, jako ładunki częściowe, uzupełniające) oraz w samolotach osobowo-towarowych.

57. Największym samolotem transportowym jest An-225 Mrija (z ukr. „Marzenie”) o masie startowej 600 ton. Masa startowa wyraża masę samolotu gotowego do startu. Na tę masę składają się: masa własna samolotu, masa ładunku oraz masa paliwa. W czasie trwania lotu paliwo jest spalane i masa samolotu zmniejsza się nawet o połowę.

58. Wady i zalety transportu lotniczego

59. Jeżeli chodzi o zalety to w telewizji często słyszymy o wypadkach samolotowych. Przez nagłaśnianie spraw tego typu przez media, panuje powszechne przekonanie, iż podróżowanie samolotem nie jest bezpiecznym sposobem na transport ludzi lub ładunków. W rzeczywistości jednak okazuje się, iż transport lotniczy jest dużo bardziej bezpieczny niż np. transport samochodowy! Bezpieczeństwo nie jest jedyną zaletą tego obszaru transportu. Innym niewątpliwym jego plusem jest możliwość szybkiego dotarcia nawet w bardzo odległe miejsca. Dzięki temu, że lotnicze środki transportu mogą rozwinąć znaczną prędkość, a przy tym nie są ograniczone przez tworzące się na drogach zatory, za pomocą samolotu można w ciągu kilku godzin pokonać nawet bardzo duże odległości. Z tego też powodu transport lotniczy często wybierany jest do przewożenia ładunków w chwili, gdy zlecającemu transport bardzo zależy na szybkiej realizacji zlecenia. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż transport lotniczy niejednokrotnie umożliwia dotarcie w miejsca niedostępne dla innych środków transportu.. W związku z tym, iż w dzisiejszych czasach zagadnienie ochrony środowiska jest coraz bardziej istotną kwestią, warto wspomnieć, iż transport lotniczy charakteryzuje stosunkowo niska ingerencja w środowisko naturalne.

60. Niestety, pomimo tak wielu zalet, transport lotniczy posiada także sporo wad. Pierwszą – i chyba najistotniejszą – wadą tego rodzaju transportu jest duże uzależnienie terminowości dostaw od warunków pogodowych. Złe warunki atmosferyczne mogą znacznie opóźnić wylot samolotu, albo wręcz – uniemożliwić go. Mgły, śnieżyce, ulewne deszcze i inne niekorzystne warunki pogodowe mogą skutecznie opóźnić dostarczenie towaru do miejsca przeznaczenia. Ponadto transport lotniczy wciąż pozostaje jednym z najdroższych sposobów podróżowania oraz przesyłania towarów, a dzieje się tak, dlatego, iż sam  rozwój tej gałęzi transportu wymaga znacznego nakładu finansowego oraz wysoko wykwalifikowanej kadry. W związku z tym, transport lotniczy staje się zupełnie nieopłacalny w przypadku stosunkowo niewielkich odległości.  Kolejną wadą transportu lotniczego jest jego ograniczona i raczej średnia ładowność. W przypadku większych i cięższych przesyłek lepiej zdecydować się na inne środki transportu.

Podsumowując: transport lotniczy jest dobrym rozwiązaniem w przypadku konieczności przetransportowania umiarkowanie ciężkich towarów na dużą odległość, w możliwie najkrótszym czasie, jednakże odradza się jego wybór w chwili, gdy nie można sobie pozwolić na żadne ewentualne opóźnienia oraz gdy fundusze przeznaczone na organizację transportu towaru są znacznie ograniczone.

61. Kolejnym omawianym przez nas rodzajem transportu jest transport wodny.

62. Obejmuje on transport morski oraz żeglugę śródlądową.

63. Transport morski polega na transportowaniu ładunku bądź pasażerów na określonych kursach. Żegluga morska to transport na otwartym morzu, przewożenie towarów bądź pasażerów pomiędzy portami.

Żegluga morska realizowana jest między portami morskimi za pomocą wyspecjalizowanych statków:

64. Statków pasażerskich do przewozu osób

65. Statków typu RO- RO do przewozu samochodów ciężarowych i wagonów kolejowych z towarem

66. Kontenerowców do przewozu towarów w kontenerach

67. Gazowców do przewozu rozmaitego rodzaju gazu w różnej postaci

68. Tankowców do przewozu towaru płynnego, głównie produktów przemysłu naftowego

69. Drobnicowców do przewozu towarów liczonych w sztukach

70. Masowców do przewozu towarów sypkich

71. Transport śródlądowy Polega głównie na przewozie statkami pasażerów i towarów przez wody śródlądowe. Zaliczamy do niego utrzymanie szlaku żaglowego, po przez działalność człowieka na wydzielonej części akwenu wodnego. Transport śródlądowy stosujemy dla ładunków, których parametry wykluczają przewóz drogowy lub kolejowy na dłuższych dystansach.
Najważniejszą drogą wodną w Polsce jest Odra (połączenie Górn. Śląska z morzem – transport węgla) Transport na Wiśle jest możliwy tylko na odcinku Warszawa- Gdańsk

72. Śródlądowe drogi wodne dzielą się na klasy, określa się je w zależności od maksymalnych parametrów statków, jakie mogą być dopuszczone do żeglugi. Śródlądowe drogi wodne w zależności od klasy dzielą się na drogi wodne o znaczeniu regionalnym i międzynarodowym. Zostały one podzielone na siedem klas:

• I klasa – < 400 t

• II klasa – 400-650 t

• III klasa – 650-1000 t

• IV klasa – 1000-1500 t

• Va klasa – 1500-3000 t

• Vb klasa – > 3000 t

73. Miejscami masowych przeładunków towarów pomiędzy transportem morskim i lądowym są porty morskie. W Polsce działają cztery duże porty morskie: Gdańsk, Gdynia, Świnoujście, Szczecin

74. Na dole na slajdzie mamy zaprezentowaną strukturę obrotów tranzytowych wg portów morskich o widzimy, że największy odsetek dotyczący przywozu dotyczy portu morskiego w Świnoujściu, a wywozu w Gdańsku. Wśród towarów transportowanych statkami w relacji z polskimi portami morskimi w 2013 r. dominowały węgiel kamienny i brunatny (17,7 %), ropa naftowa (12,8 %), ciekłe produkty rafinacji ropy naftowej (7,1 %)

oraz zboża (5,9 %.

Natomiast w strukturze obrotów ładunkowych według grup ładunkowych największy udział miały ładunki masowe suche – 41,6 % (w tym węgiel i koks – 18,4 %), ładunki masowe ciekłe – 22,7 % (w tym ropa naftowa i produkty z ropy naftowej– 19,9 %) oraz ładunki w kontenerach dużych – 20,3 %. W 2013 r. w porównaniu z 2012 r. odnotowano wzrost obrotów następujących grup ładunkowych: kontenery duże – o 21,0 % (o 20,0 % TEU), masowe suche – o 10,4 %, toczne samobieżne – o 4,8 %, masowe ciekłe – o 3,7 %, natomiast spadek nastąpił w obrotach ładunków tocznych nie samobieżnych – o 11,0 % i pozostałych ładunkach drobnicowych – o 4,0 %.

75. Analizując wady i zalety transportu wodnego należy je rozróżnić, na te dotyczące transportu morskiego i te dotyczące żeglugi śródlądowej

76. Wady i zalety transportu morskiego

77. Wady i zalety żeglugi śródlądowej

78. Do rodzajów transportu zaliczamy również transport rurociągowy. Jest to transport dóbr poprzez rurociągi. Jest to transport przesyłowy. Najczęściej przesyłane są ciecze i gazy. Na mniejszą skalę stosowany jest transport pneumatyczny do transportu ładunków pylistych takich jak cement, wapno sproszkowane, mąka, cukier i inne. Znaczenie gospodarcze ma transport rurociągowy ropy naftowej, gazu ziemnego i gotowych paliw. Transport ten odbywa się przy pomocy różnicy ciśnień generowanej przez wentylator, sprężarkę lub pompy.

Zarówno w przypadku gazów jak i cieczy, każda substancja, która jest stabilna chemicznie może być w ten sposób przesyłana, dlatego właśnie istnieją rurociągi, które transportują wodę, ścieki, a nawet piwo. Jednak z punktu widzenia ekonomii, najbardziej efektywne i cenne są ogromne rurociągi transportujące ropę naftową oraz gaz.

Na świecie rurociągami transportuje się ok. 90% ropy naftowej i ponad 95% gazu ziemnego. Najdłuższą sieć ropociągów i gazociągów posiadają Stany Zjednoczone, Rosja i Kanada. W tej chwili drogą rurociągową w Polsce transportuje się głównie te dwa produkty, czyli ropę naftową (crude oil) oraz gaz ziemny (natural gas).

79. Najpierw omówimy ropę naftową. I tak: Rurociągi ropy naftowej są wykonane ze stalowych rur o wewnętrznym przekroju 30 do 120 cm. Tam gdzie to możliwe, są budowane na powierzchni ziemi. Ropa naftowa jest utrzymywana w ruchu przez system stacji pomp, budowanych wzdłuż rurociągu i zwykle płynie z prędkością około 1 do 6 m/s.

80. W Polsce obecnie ten surowiec importowany jest głównie z Rosji (90,4% wg danych Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego, przy prawie 3% pochodzących ze źródeł krajowych). Importowana ropa trafia do dwóch głównych rafinerii w Polsce. Są to Lotos w Gdańsku i PKN Orlen w Płocku. Z tych zakładów powstałe z ropy produkty naftowe dostarczane są do odbiorców poprzez rozbudowaną sieć logistyczną.

Niestety, infrastruktura do przesyłu ropy naftowej i produktów naftowych w Polsce jest słabo rozwinięta. Składa się na nią rurociąg „Przyjaźń” – mający na terenie Polski dwie nitki biegnące od granicy z Białorusią w Adamowie do Schwedt w Niemczech; przepustowość odcinka Adamowo-Płock o długości 234 km liczy obecnie około 43 mln ton rocznie, a odcinka Płock-Schwedt o długości 416 km wynosi 27 mln ton rocznie

Za przesył ropy odpowiedzialne jest Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń”, do którego należy zarówno zarządzanie polskim odcinkiem ropociągu Przyjaźń, rurociągiem Pomorskim, magazynami ropy oraz Nafto portem, dzięki któremu jesteśmy w stanie zaopatrywać się w surowiec pochodzący z dowolnego miejsca na świecie.

81. Drugim głównym produktem, który jest transportowany w Polsce drogą przesyłową, jest gaz ziemny. Surowiec ten stał się w ostatnich latach bardzo ważnym paliwem w wielu dziedzinach techniki i energetyki, a przez specjalistów związanych z energetyką nazywany jest paliwem XXI wieku. W transporcie i dystrybucji gaz ziemny charakteryzuje się małą stratą energii podczas przesyłu rurociągami oraz możliwością magazynowania w różnego rodzaju zbiornikach.

Za przesył gazu ziemnego na terenie Polski odpowiada spółka GAZ-SYSTEM S.A. Firma zarządza majątkiem o wartości ok. 5 mld zł, na który składają się głównie elementy systemu przesyłowego.

System przesyłowy, który służy do transportu gazu pod wysokim ciśnieniem, składa się z następujących elementów:

• gazociągi (wraz z zespołami zaporowo-upustowymi, zespołami podłączeniowymi oraz zespołami podłączeniowymi tłoczni), tłocznie gazu,

• stacje gazowe I stopnia (zespoły urządzeń do redukcji, regulacji, pomiarów i rozdziału gazu),

• podziemne magazyny gazu (PMG).

Infrastruktura transportu rurociągowego składa się z sieci rurociągów, stacji gazowych, tłoczni, magazynów gazu. W Polsce eksploatowany jest system przesyłowy o łącznej długości 17,5 tys. km gazociągów, 1706 stacji gazowych, 17 tłoczni gazu oraz 6 podziemnych magazynów gazu.

82. Gazociągi stanowiące podstawowy element każdego systemu przesyłowego można podzielić według średnic lub według ciśnienia roboczego w rurociągu. Na rys.1 przedstawiono sumaryczne długości gazociągów (km) o różnych średnicach, dla różnych poziomów ciśnienia.

83. Tłocznie gazu stanowią bardzo ważny element systemu przesyłowego, których zadaniem jest kompensacja strat ciśnienia gazu spowodowanych oporami przepływu. Lokalizację tłoczni gazu w systemie przedstawiono na schemacie krajowego systemu przesyłowego. Ogólnie, w systemie przesyłowym PGNiG S.A. W chwili obecnej pracuje 17 tłoczni, w których liczba zainstalowanych maszyn waha się od 2 do 12. Większość sprężarek napędzana jest silnikami gazowymi tłokowymi, niektóre silnikami elektrycznymi, a tylko nieliczne turbinami gazowymi.

84. Stacje gazowe I stopnia są elementem systemu przesyłowego, którego zadaniem jest dopasować ciśnienie zasilania sieci dystrybucyjnych do możliwości tych sieci

85. Podziemne magazyny gazu są niezbędnym elementem systemu zaopatrzenia gospodarki i odbiorców indywidualnych przy okresowych i dobowych wahaniach poboru gazu. Podziemne Magazyny Gazu (PMG) przejmują nadwyżki gazu z systemu przesyłowego w okresie letnim i uzupełniają system w gaz w okresie zimowym. Aktualnie w Polsce eksploatowanych jest siedem podziemnych magazynów gazu będących instalacjami magazynowymi gazu ziemnego wysokometanowego, współpracujących z gazowym systemem przesyłowym. Pięć z nich utworzono w częściowo wyeksploatowanych złożach gazu ziemnego, tj. PMG Wierzchowice, PMG Husów, PMG Strachocina, PMG Swarzów i PMG Brzeźnica, natomiast dwa - KPMG Mogilno oraz KPMG Kosakowo zostały zbudowane w złożach soli, a magazynowanie gazu odbywa się w wyługowanych kawernach solnych. Rolą PMG Daszewo i PMG Broikowo jest optymalizacja wydobycia gazu zaazotowanego i z tego powodu nie są one instalacją magazynową w rozumieniu „Ustawy Prawo Energetyczne”. Jest to magazyn segmentu poszukiwanie i wydobycie.

86. Obecnie, według danych na koniec 2014 roku, długość polskiej sieci przesyłowej wynosi 10323 km. Przez Polskę przechodzi również część Gazociągu Jamalskiego łączącego Rosję z Europą Zachodnią. Do roku 2025 operatorem polskiego odcinka Gazociągu Jamalskiego jest również spółka GAZ-SYSTEM. Całkowita długość gazociągu wynosi około 4 tysiące kilometrów. Polska część reprezentowana jest przez System Gazociągów Tranzytowych (Transit Gas Pipeline System). Ma długość prawie 684 km i przebiega od granicy polsko-białoruskiej w rejonie wsi Kondratki do granicy polsko-niemieckiej w rejonie miejscowości Górzyca.

87. Analizując wady i zalety transportu rurociągowego do jego zalet możemy zaliczyć to, że jest on bardzo wydajny. To właśnie transport rurociągami stanowi jedyny, opłacalny sposób transportu dużych ilości ropy naftowej oraz gazu drogą powierzchniową. Żaden inny rodzaj transportu nie jest w stanie zapewnić równie dobrych warunku do transportu tych substancji. W zestawienia z transportem kolejowym, transport rurociągami posiada znacznie większą przepustowość, a także wyraźnie mniejszy koszt na jednostkę. Obecna technologia umożliwia także budowę rurociągów także pod powierzchnią wody, np. na dnie lub pod dnem morza. Niestety zabieg ten jest niezwykle kosztowy i w praktyce nieopłacalny, dlatego w przypadku transportu przez morza, transport rurociągami zastępowany jest przez transport morski przy pomocy wyspecjalizowanych statków o wyjątkowo dużej ładowności. W przypadku ropy naftowej do tego celu służą statki zwane tankowcami. Ta forma transportu jest niestety bardziej niebezpieczna, a każda katastrofa tankowca prowadzi do prawdziwej tragedii i ogromnych z niszczeń w środowisku naturalnym. Zaletą tego transportu jest również jego duża szybkość i brak wpływu warunków pogodowych na jego funkcjonowanie.

Ma jednak wiele wad. Jedną z nich jest trudność w budowie rurociągów, spowodowane niekorzystną rzeźbą terenu i wysoki kosztami. Kolejną jest możliwość przesyłania tylko jednego konkretnego rodzaju towaru.