19. Prawo o ruchu drogowym

• podstawowe przepisy prawa o ruchu drogowym,

• dopuszczalne normy prędkości prowadzenia pojazdów,

• przepisy związane z używaniem świateł,

• regulacje prawne związane z przewozem ładunków,

• problemy bezpieczeństwa na drogach.

Proces integracji polskiego transportu samochodowego z systemem Unii Europejskiej wymagał stworzenia nowego prawa regulującego kompleks spraw związanych z funkcjono­waniem tej sfery gospodarki.

Prawo o transporcie drogowym reguluje stosunki ekonomiczne i stosunki pracy w sektorze, określając zasady dostępu do zawodu (licencje) i dostępu do rynków samo­chodowych, warunki uzyskiwania zezwoleń na przewozy międzynarodowe i tranzytowe, procedury uzyskiwania kwalifikacji i certyfikatów zawodowych, zaświadczenia o przewozach na potrzeby własne, zasady kontroli działalności przedsiębiorców samochodowych (status Inspekcji Transportu Drogowego), rozwiązywanie kryzysu na rynku samochodowym oraz wysokość licznych opłat i kar za lekceważenie zasad ustawowych. Po licznych nowelizacjach ustawa ta ściśle odpowiada obowiązującym regulacjom prawnym UE i wprowadza ład ryn­kowy na polskim rynku przewozów samochodowych wykonywanych pojazdami do przewozu ładunków o ładowności powyżej 3,5 t i pojazdami do przewozu osób o ładowności powyżej 9 osób.

Ogół problemów związanych z ruchem drogowym w Polsce jest uregulowany w 2005 r. ustawą z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. Ten obszerny (liczący prawie 100 stron) akt prawny określa ogólne zasady ruchu drogowego (ruch pieszy, szczegółowo rozwinięte zasady ruchu pojazdów, ruch zwierząt), szczegółowo unormowane kwestie bezpieczeństwa i porządku na drogach (zatrzymanie i postój, używanie świateł zewnętrznych, warunki używania pojazdów na drogach), warunki techniczne pojazdów, warunki dopuszczania pojazdów do ruchu, zasady centralnej ewidencji pojazdów, badania techniczne pojazdów, wydawanie praw jazdy (uprawnień do kierowania), zasady centralnej ewidencji kierowców, zasady kontroli ruchu drogowego, zatrzymywanie i zwracanie dowo­dów rejestracyjnych oraz praw jazdy, działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego. Do ustawy tej wydano dotychczas 77 rozporządzeń wykonawczych (29 w zakresie zasad ruchu, 15 w odniesieniu do praw jazdy, 29 w sprawach rejestracji pojazdów i 6 w sprawach pojazdów służb publicznych). Niektóre z tych rozporządzeń są prawie tak obszernymi aktami prawnymi jak ustawa.

W odniesieniu do eksploatacji pojazdów samochodowych polskie prawo zawiera do­datkowe przepisy (oprócz ustawy i rozporządzeń w zakresie ruchu drogowego) ujęte w ustawach i rozporządzeniach dotyczących ubezpieczenia pojazdów, w ustawie o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (z 2005 r.), w rozporządzeniu o monitorowaniu i kontrolowaniu jakości paliw i biopaliw ciekłych oraz w rozporządzeniu w sprawie podatków l opłat lokalnych.

W Polsce do aktów prawnych tworzących prawo o ruchu drogowym zalicza się:

• ustawę „Prawo o ruchu drogowym" z dnia 20 czerwca 1997 r. wraz ze wszystkimi jej
  nowelizacjami - zwaną popularnie kodeksem drogowym (ostatnio zmienioną ustawą
  z dnia 7 marca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym);

• kilkanaście rozporządzeń ministra infrastruktury, precyzujących rozmaite aspekty stoso­wania wcześniej wspomnianej ustawy, m.in.:

• rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia - określające np. jakie światła i hamulce powinny posiadać różne typy pojazdów,

• rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych - definiujące wzory znaków drogowych i sygnałów,

• seria rozporządzeń określających zasady przyznawania i odbierania uprawnień do prowadzenia pojazdów,

• rozporządzenia w sprawie kontroli ruchu drogowego i zasad karania za naruszenia prawa o ruchu drogowym.

Kodeks drogowy reguluje zasady ruchu na drogach publicznych, warunki dopuszczenia pojazdów do ruchu, wymagania wobec osób kierujących pojazdami oraz zasady kontroli ruchu drogowego.

Kodeks drogowy i jego przepisy stosują się również do ruchu odbywającego się poza drogami publicznymi.

Poniżej zaprezentowano wybrane zapisy kodeksu drogowego, które zawierają regulacje prawne dotyczące dopuszczalnych prędkości, świateł zewnętrznych, ładunków. Regulacje prawne dotyczące dopuszczalnych prędkości

Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym w godzinach 5°°-23⁰⁰ wynosi 50 km/h.

Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów na obszarze zabudowanym w godzinach 23°°-5⁰⁰ wynosi 60 km/h.

Prędkość dopuszczalna pojazdu lub zespołu pojazdów w strefie zamieszkania wynosi 20 km/h.

Prędkość dopuszczalna poza obszarem zabudowanym wynosi w przypadku:

1) samochodu osobowego, motocykla lub samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie
całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t:

• na autostradzie - 130 km/h,

• na drodze ekspresowej dwujezdniowej - 110 km/h,

• na drodze ekspresowej jednojezdniowej oraz na drodze dwujezdniowej co najmniej
  o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu - 100 km/h,

• na pozostałych drogach - 90 km/h;

2) zespołu pojazdów:

• na autostradzie, drodze ekspresowej lub drodze dwujezdniowej co najmniej o dwóch pasach przeznaczonych dla każdego kierunku ruchu - 80 km/h,

• na pozostałych drogach - 70 km/h.

Dopuszczalna prędkość autobusu spełniającego dodatkowe warunki techniczne określone w przepisach na autostradzie i drodze ekspresowej wynosi 100 km/h.

Regulacje prawne dotyczące świateł zewnętrznych

1. Kierujący pojazdem jest obowiązany używać świateł mijania podczas jazdy w warunkach normalnej przejrzystości powietrza.

2. W czasie od świtu do zmierzchu w warunkach normalnej przejrzystości powietrza
   zamiast świateł mijania kierujący pojazdem może używać świateł do jazdy dziennej.

3. W czasie od zmierzchu do świtu, na nieoświetlonych drogach, zamiast świateł mijania
   lub łącznie z nimi kierujący pojazdem może używać świateł drogowych, o ile nie oślepi
   innych kierujących albo pieszych poruszających się w kolumnie. Kierujący pojazdem,
   używając świateł drogowych, jest obowiązany przełączyć je na światła mijania w razie
   zbliżania się:

• pojazdu nadjeżdżającego z przeciwka, przy czym, jeżeli jeden z kierujących wyłączył

• światła drogowe - drugi jest obowiązany uczynić to samo;

• do pojazdu poprzedzającego, jeżeli kierujący może być oślepiony;

• pojazdu szynowego lub komunikacji wodnej, jeżeli poruszają się w takiej odległości,

• że istnieje możliwość oślepienia kierujących tymi pojazdami.

4. Na drodze krętej, oznaczonej odpowiednimi znakami drogowymi, kierujący pojazdem
   może używać przednich świateł przeciwmgłowych od zmierzchu do świtu, również w wa­runkach normalnej przejrzystości powietrza.

5. Przepisów nie stosuje się do kierującego pojazdem, który nie jest wyposażony w światła
   mijania, drogowe lub światła do jazdy dziennej. Kierujący takim pojazdem w czasie od
   zmierzchu do świtu lub w tunelu jest obowiązany używać świateł stanowiących obo­wiązkowe wyposażenie takiego pojazdu.

6. Przepisy 1-5 stosuje się odpowiednio podczas zatrzymania pojazdu, wynikającego z wa­runków lub przepisów ruchu drogowego. Jeżeli zatrzymanie trwa ponad 1 minutę, do­
   puszcza się wyłączenie świateł zewnętrznych pojazdu, o ile na tym samym pasie ruchu,
   przed tym pojazdem i za nim, stoją inne pojazdy.

Regulacje prawne dotyczące ładunków

1. Ładunek nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub dopusz­czalnej ładowności pojazdu.

2. Ładunek na pojeździe umieszcza się w taki sposób, aby:

• nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi pojazdu na drogę,

• nie naruszał stateczności pojazdu,

• nie utrudniał kierowania pojazdem,

• nie ograniczał widoczności drogi lub nie zasłaniał świateł, urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych lub innych tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony.

3. Ładunek umieszczony na pojeździe powinien być zabezpieczony przed zmianą położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu. Nie może on mieć odrażającego wyglądu lub wydzielać odrażającej woni.

4. Urządzenia służące do mocowania ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub spadnięciem podczas jazdy.

5. Ładunek sypki może być umieszczony tylko w szczelnej skrzyni ładunkowej, zabezpieczonej dodatkowo odpowiednimi zasłonami uniemożliwiającymi wysypywanie się ładunku na drogę.

6. Ładunek wystający poza płaszczyzny obrysu pojazdu może być na nim umieszczony tylko przy zachowaniu następujących warunków:

• ładunek wystający poza boczne płaszczyzny obrysu pojazdu może być umieszczony tylko w taki sposób, aby całkowita szerokość pojazdu z ładunkiem nie przekraczała 2,55 m, a przy szerokości pojazdu 2,55 m nie przekraczała 3 m, jednak pod wa­runkiem umieszczenia ładunku tak, aby z jednej strony nie wystawał na odległość większą niż 23 cm;

• ładunek nie może wystawać z tyłu pojazdu na odległość większą niż 2 m od tylnej płaszczyzny obrysu pojazdu lub zespołu pojazdów; w przypadku przyczepy kłonicowej odległość tę liczy się od osi przyczepy;

• ładunek nie może wystawać z przodu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m od przedniej płaszczyzny obrysu i większą niż 1,5 m od siedzenia dla kierującego.

7. Przy przewozie drewna długiego dopuszcza się wystawanie ładunku z tyłu za przyczepi, kłonicową na odległość nie większą niż 5 m.

8. Ładunek wystający poza przednią lub boczne płaszczyzny obrysu pojazdu powinien być oznaczony. Dotyczy to również ładunku wystającego poza tylną płaszczyznę obrysu pojazdu na odległość większą niż 0,5 m.

9. Ustala się następujące oznakowanie ładunku:

• ładunek wystający z przodu pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej lub dwoma białymi i dwoma czerwonymi pasami, tak aby były widoczne z boków i z przodu pojazdu, a w okresie niedostatecznej widoczności ponadto światłem białym umieszczonym na najbardziej wystającej do przodu części ładunku;

• ładunek wystający z boku pojazdu oznacza się chorągiewką barwy pomarańczowej o wymiarach co najmniej 50 x 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi ładunku, a ponadto w okresie niedostatecznej widoczności białym światłem odblaskowym skierowanym do przodu oraz czerwonym światłem i czerwonym światłem odblaskowym skierowanym do tyłu; światła te nie powinny znajdować się w odległości większej niż 40 cm od najbardziej wystającej krawędzi ładunku; jeżeli długość wystającego z boku ładunku, mierzona wzdłuż pojazdu, przekracza 3 m, to chorągiewkę i światła umieszcza się odpowiednio przy przedniej i tylnej części ładunku;

• ładunek wystający z tyłu pojazdu oznacza się pasami białymi i czerwonymi umieszczonymi bezpośrednio na ładunku lub na tarczy na jego tylnej płaszczyźnie albo na zawieszonej na końcu ładunku bryle geometrycznej (np. stożku, ostrosłupie); widoczna od tyłu łączna powierzchnia pasów powinna wynosić co najmniej 1000 cm'', przy czym nie może być mniej niż po dwa pasy każdej barwy; ponadto w okresie niedostatecznej widoczności na najbardziej wystającej do tyłu krawędzi ładunki umieszcza się czerwone światło i czerwone światło odblaskowe; przy przewozie drewna długiego zamiast oznakowania pasami białymi i czerwonymi dopuszcza się oznakowanie końca ładunku chorągiewką lub tarczą barwy pomarańczowej; ładunek wystający z tyłu samochodu osobowego lub przyczepy ciągniętej prze; samochód osobowy może być oznaczony chorągiewką barwy czerwonej o wymiarach i co najmniej 50 x 50 cm, umieszczoną przy najbardziej wystającej krawędzi ładunku.

10. Wysokość pojazdu z ładunkiem nie może przekraczać 4 m.

11. Jeżeli masa, naciski osi lub wymiary pojazdu wraz z ładunkiem lub bez ładunku są większe od dopuszczalnych, przewidzianych dla danej drogi w przepisach określających warunki techniczne, przejazd pojazdu jest dozwolony tylko pod warunkiem uzyskania zezwolenia.

Problemem, który prawnie powinien być rozwiązany, jest przeciwdziałanie dużej liczbie wypadków drogowych, w których ginie corocznie kilka tysięcy osób, jak również nie-korzystnych zjawisk kradzieży kilkudziesięciu tysięcy pojazdów na naszych drogach. W tej sprawie podejmowane są działania, wśród których trzeba wymienić:

• promocję postaw uwzględniających poczucie odpowiedzialności za siebie i innych uczest­ników ruchu,

• doskonalenie prawa i lepsze kształcenie kierowców nie tylko w zakresie przepisów i umiejętności jazdy, ale także znajomości praktycznych kwestii bezpieczeństwa ruchu,

• poprawianie infrastruktury drogowej, i to nie tylko z punktu widzenia sprawności transportu, ale i bezpieczeństwa,

• poprawę sposobów i skuteczności kontroli ruchu drogowego,

• podejmowanie skuteczniejszej walki ze zorganizowaną przestępczością, dla której kradzież pojazdów i późniejsze ich wprowadzanie do obrotu jest jednym ze źródeł zysków.

W Polsce na 100 tyś. mieszkańców przypada ok. 20 śmiertelnych ofiar wypadków drogowych rocznie, tyle co w Grecji, ale dwa razy więcej niż w większości krajów Unii Euro­pejskiej. W Szwecji i Wielkiej Brytanii liczba ta wynosi tylko 6.

W Polsce wypadki drogowe są ciężkie - niosą skutki poważniejsze niż w innych krajach. Na 100 polskich wypadków drogowych ginie ponad 10 osób, też dwa razy więcej niż w kra­jach UE. W Niemczech, Austrii czy Wielkiej Brytanii na 100 wypadków są tylko dwie ofiary śmiertelne.

Około 30% wypadków w Polsce to potrącenie pieszego, w UE jest to 8-19% ogółu wypadków.

Prędkość 50 km/h, jako granica dla obszaru zabudowanego, to nie jest liczba przypadkowa. Dwa ważne czynniki - droga hamowania i energia zderzenia rosną szybciej niż prędkość. Gdy ta zwiększa się dwa razy - droga hamowania i energia zderzenia rosną czterokrotnie. Tak więc te 10 km/h różnicy ma znaczenie większe niż się potocznie myśli.

Kto jedzie 50 km/h i zacznie hamować - stanie, a jadący równo z nim w tempie 60 km/h po przejechaniu tego samego odcinka hamowania ma jeszcze prędkość 44 km/h.

---