Motto: „Towarzyszu” Kopydłowski młodzi inżynierowie skonstruują lepsze kotły niż Wy” - powiedział towarzysz Łokieć z Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. |
Tarnowskie Góry, 2010.06.06
Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej ul. Konarskiego 22 44-100 Gliwice |
Opowieść o losie polskiej energetyki zgotowanym jej przez jednego agenta SB.
Część 110
Powody pozostawienia polskich kotłów rusztowych w stanie zacofania technicznego
z okresu pierwszych lat istnienia Peerelu.
O tym co przede wszystkim złożyło się
na całkowity brak w Polsce nowoczesnych kotłów rusztowych.
II. Drugim powodem było występowanie przez Centralne Biuro Konstrukcji Kotłów do Urzędu Patentowego o udzielanie patentów na tworzone przez inż. J. Kopydłowskiego konstrukcje kotłów i ich urządzenia, po którym to wystąpieniu biuro reagowało następnie niestosowaniem lub zaprzestawaniem stosowania danego rozwiązania w swojej dokumentacji.
4. O potwierdzeniu przez samego agenta jego sabotażowej działalności .
Ustęp pierwszy.
Jak to łatwo będzie można wykazać, w tej swojej działalności agent SB mógł czuć się całkowicie bezpieczny ze strony:
1. Ministerstwa Górnictwa i Energetyki,
2. Zjednoczenia Przemysłu Maszyn i Urządzeń Energetycznych „MEGAT”,
3. Fabryk przemysłu kotłowego: „FAKOP” w Sosnowcu; „SEFAKO” w Sędziszowie; Zakładów Urządzeń Kotło-
wych w Stąporkowie,
4. Głównego Inspektoratu Gospodarki Energetycznej GIGE w Warszawie, z podległymi mu Okręgowymi Inspe-
ktoratami Gospodarki Energetycznej -OIGE;
5. Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego „BISTYP” w Warszawie;
6. Instytutu Energetyki w Warszawie;
7. Instytutu Techniki Cieplnej w Łodzi;
8. Politechnik współpracujących z Centralnym Biurem Konstrukcji Kotłów;
9. Zakładu Badawczo Projektowego „ENERGOCHEM” w Gliwicach;
10. Zakładów Pomiarowo-Badawczych Energetyki „ENERGOPOMIAR” w Gliwicach;
11. Wszystkich resortów, eksploatujących wiele tysięcy kotłów rusztowych, nie mówiąc już o samych użytkowni-
kach tych kotłów, co w wykazaniu stanowi oddzielny temat absolutnie niemożliwy do wyczerpania;
12. Naczelnej Izby Kontroli.
Ustęp drugi.
Zagrożony poczuł się on natomiast audycjami radiowymi i telewizyjnymi z lat 1980÷1981 (Załącznik II) związanymi z mało znaczącym dla inż. J. Kopydłowskiego zmodernizowaniem w „POLIFARB” - Cieszyn w 1978 r. kotła typu PLM2,5-2. Kocioł ten nie został bowiem nawet wyposażony w urządzenia polskiego paleniska narzutowego, lecz jeszcze w rozwiązania konstrukcyjne, których dokumentację pozostawił w CBKK, będąc zwolnionym stamtąd na koniec 1974 r. Poprawność konstrukcyjna tych rozwiązań była tak oczywista, że nie wymagała żadnego eksploatacyjnego potwierdzenia. Żadną rewelacją nie była dla niego osiągnięta po modernizacji dwukrotnie większa od katalogowej wydajność kotła, skoro z obliczeń wynikało, że może on osiągnąć wydajność trzykrotnie większą, potwierdzoną następnie wynikami kolejnych kotłów modernizowanych po wprowadzeniu stanu wojennego.
Stąd też humorystycznie odbierał mające miejsce w 1981 r. zabiegi CBKK o otrzymanie dokumentacji na urządzenia paleniska narzutowego od Biura Projektów Przemysłu Tworzyw i Farb „PROERG”, zrelacjonowane treścią korespondencji jak niżej.
Humor ten wynikał także z faktu, że istniała już wtedy dokumentacja na te urządzenia ze wszystkimi elementami stanowiącymi o technicznej doskonałości polskiego paleniska narzutowego, tyle że w BPPTiF „PROERG” była ona prywatną własnością inż. J. Kopydłowskiego, czego agent SB nie mógł być naówczas świadom.
Pikantności zabiegom Centralnego Biura Konstrukcji Kotłów o otrzymanie dokumentacji od BPPTiF „PROERG” nadaje dodatkowo fakt, że możliwą do otrzymania stamtąd dokumentacją już kilka lat wcześniej dysponowały Zakłady Urządzeń Kotłowych w Staporkowie, jako otrzymaną z „FAKOP” do wyprodukowania takich urządzeń dla kotłów typu OR40-010 obecnej kotłowni SFW ENERGIA w Gliwicach (patrz pkt 2).
1. Pismo CBKK z R22 (nr R22/2459/81r. z 1981.10.13), z podpisem DBR do BPPTiF „PROERG”:
„Sprawa: instalacji nawrotu lotnego koksiku dla kotła OR6,5.
W związku z modernizacją kotła OR6,5 w Usługowej Spółdzielni Pralniczej we Wrocławiu, prosimy uprzejmie o przekazanie lub wypożyczenie jednego egzemplarza dokumentacji instalacji nawrotu lotnego koksiku według Waszego rozwiązania. Dokumentację chcemy również uwzględnić przy opracowaniu modernizacji instalacji nawrotu lotnego koksiku kotła OR16-101. Zastosowanie powyższej dokumentacji w opracowaniu uzależniamy od naszej oceny jej przydatności w kotle OR6,5.”
2. Pismo BPPTiF „PROERG” (nr RK-3/185/81r. z 1981.10.21) do CBKK:
„Dotyczy: instalacji nawrotu lotnego koksiku dla kotła OR6,5:
W odpowiedzi na Wasze pismo nr R22/2459/81 z 13.10.81r, w którym zwracacie się o wypożyczenie lub przekazanie kompletu dokumentacji instalacji nawrotu lotnego koksiku według naszego rozwiązania, dla ewentualnego stosowania naszych rozwiązań konstrukcyjnych, uprzejmie informujemy, że dysponujemy trzema projektami takiej instalacji, a mianowicie: 1. dla kotła OR40-010 z paleniskiem narzutowym; 2. dla kotła OR12,5-010 z paleniskiem narzutowym; 3. dla kotła WAR10-01 z paleniskiem narzutowym.
Artykuł 12 Ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim stanowi jednak, że prawo autorskie do projektu czy rysunku technicznego służy tej jednostce gospodarki uspołecznionej, której pracownik wykonał go na podstawie stosunku służbowego lub umowy o pracę, natomiast pracownik ten zachowuje wyłączne prawo do ochrony autorskich dóbr osobistych.
Aby więc nie zamieszać się w sprawy o naruszenie praw autorskich, przekazanie projektów uzależniamy od uprzedniego uzgodnienia wszystkich spraw autorskich z mgr inż. J. Kopydłowskim, który jest głównym twórcą biurowych projektów instalacji nawrotu lotnego koksiku.”
3. Pismo CBKK z R22 (nr R22/2876/81r. z 1981.11.18), z podpisem DBR do BPPTiF „PROERG”:
„Sprawa: paleniska dla kotłów OR6,5.
W związku z modernizacją kotłów OR6,5 prosimy uprzejmie o przekazanie lub wypożyczenie jednego egzemplarza dokumentacji urządzenia narzutowego według Waszego rozwiązania. Dokumentację powyższą chcemy uwzględnić przy modernizacji palenisk (czytaj: kotłów) OR6,5 we Wrocławiu i w Świebodzicach. Prosimy określić paliwo dla którego gwarantujecie sprawne działanie urządzenia. Zastosowanie rozwiązań według Waszej konstrukcji uzależniamy od naszej oceny jej przydatności w palenisku. Przypominamy również, że dotychczas nie otrzymaliśmy odpowiedzi na nasze pismo R22/2459/81r. z dnia 13.10.81r.”
4. Pismo BPPTiF „PROERG” (nr RK-3/217/81 z 1981.12.04) do CBKK:
„Dotyczy: dokumentacji na paleniska narzutowe i instalacje nawrotu lotnego koksiku.
Uprzejmie informujemy, że na posiadaną przez nas dokumentację paleniska narzutowego składają się rozwiązania z projektów wynalazczych mgr inż. Jerzego Kopydłowskiego i mgr inż. Anieli Kopydłowskiej zgłoszonych w Waszym Ośrodku (czytaj: w CBKK) w latach 1974÷1979 i odrzuconych przez Was jako nieprzydatne do stosowania. Wasze numery tych projektów są następujące: nr 25/74, nr 34/74, nr 25/75, nr 28/75, nr 34/75, nr 10/76, nr 18/76, nr 22/76, nr 44/76, nr 13/78 i nr 4/79.
Identycznie przedstawia się sprawa z dokumentacją nawrotu lotnego koksiku o którą prosiliście pismem nr R22/2459/81 z 13.10.81. Zgłoszone u was projekty wynalazcze dotyczące tej instalacji mają numery: nr 28/74, nr 29/74, nr 31/74, nr 3/75, nr 29/75, nr 11/76, nr 16/76 i nr 24/77.
Dostarczenie Wam kompletów naszej dokumentacji na te rozwiązania uważamy więc za niecelowe. Jednocześnie informujemy, że w naszej dokumentacji paleniska narzutowego nie były określane graniczne własności węgla ograniczające jej przydatność, ze względu na jej całkowitą uniwersalność, przy założeniu, że spalane będą sortymenty miałowe.”
5. Korespondencja wewnętrzna CBKK z 1981.12.02 z R22 do R12.
„Dotyczy: kotłów OR16-101 Wrocław.
W związku z Waszą korespondencją z dnia 21.11.81 oraz życzeniami inwestora, R12 i ZK NSZZ „Solidarność”, zwróciliśmy się do Proergu pismami: R22/2459 z 13.10.81r. oraz R22/2876 z 18.11.81 r. o udostępnienie nam ich rozwiązań. Ponieważ do tej pory nie otrzymaliśmy odpowiedzi, bardzo prosimy R12 o przesunięcie terminu wykonania prac do końca lutego.”
6. Pismo inż. J. Kopydłowskiego z 1982.05.07 do CBKK, z kopią do Komisarza Wojskowego w Urzędzie Miejskim w Tarnowskich Górach:
„Dotyczy: palenisk narzutowych.
Ocena konstrukcji paleniska narzutowego, których opracowaniem Biuro zajmuje się od 1965 r., dokonana w 1977 r. przez Państwowy Inspektorat Gospodarki Paliwowo Energetycznej (czytaj: późniejsze GIGE) wykazała, że są one złe i aby przestawić energetykę przemysłową i ciepłownictwo na nieporównywalnie ekonomiczniejszy proces spalania węgla na ruszcie (jeden z punktów rządowego programu przezwyciężania kryzysu oraz stabilizowania gospodarki) pozostaje wyłącznie skorzystanie z pomocy Stanów Zjednoczonych za cenę wielu milionów dolarów.
Prawdziwym jednak okazał się wniosek do jakiego w maju 1981r. doszli redaktorzy Polskiego Radia, że to czego nie mógł dokonać 400 osobowy ośrodek (czytaj: CBKK) dokonało dwóch projektantów, w tym niżej podpisany. Z wnioskiem redaktorów Polskiego Radia w pełni zgodziło się kierownictwo Biura, zwracając się pod koniec 1981 r. do Biura Projektów Przemysłu Tworzyw i Farb „PROERG” pismami nr R22/2459/81 z 13.10.81 r. i nr R22/2876/81r. z 18.11.81 r. o udostępnienie moich projektów paleniska narzutowego i instalacji nawrotu lotnego koksiku integralnie z nim związanej.
Uprzejmie proszę jednak o informację jak Biuro wyobraża sobie kopiowanie moich projektów w świetle ustawy o prawie autorskim i przepisów o wynalazczości, w tym honorowanie patentów, wzorów użytkowych i wielu projektów racjonalizatorskich oraz prawa twórcy do udziału przy realizacji jego projektów wynalazczych.”
7. Pismo Dyrektora CBKK (nr DN/557/82r, z 1982.05.19) do inż. J. Kopydłowskiego, z kopią do Komisarza Wojskowego w Urzędzie Miejskim w Tarnowskich Górach:
„Sprawa palenisk narzutowych.
Uprzejmie zawiadamiamy, że na podstawie naszych pism R22/2459 z 13.10.81r i R22/2876/81r. z 18.11.81 r. nie można wyciągnąć wniosków sugerowanych przez szanownego pana. Biorąc jednak pod uwagę, że pisma nasze pozostały bez odpowiedzi i nie otrzymaliśmy w ich sprawie żadnych konkretnych propozycji uważamy je za nieaktualne.”
8. Pismo inż. J. Kopydłowskiego z 1982.05.24 do BPPTiF „PROERG”, z kopią do Komisarza Wojskowego w Urzędzie Miejskim w Tarnowskich Górach:
„Dotyczy: próśb OBRKiUE o przekazanie dokumentacji na urządzenia kotła z paleniskiem narzutowym.
„Pismem nr DN/557/82 z 19.05.82 r. ob. dyr Jan Krztoń poinformował mnie, że BP „PROERG” pozostawiło bez odpowiedzi pisma nr R22/2459/81r. z 13.10.81 r. i R22/2876/81 z 18.11.81 r. zawierające prośby o przekazanie dokumentacji na instalację nawrotu lotnego koksiku oraz urządzenia narzutowe mojego autorstwa, którą ówcześnie chcieli wykorzystać dla poprawienia nieudanych swoich konstrukcji kotłów z paleniskiem narzutowym. Tymczasem na pierwsze pismo odpowiedzi udzieliłem pismem nr RK-3/185/81 z 21.10.81r, a na drugie pismem nr RK-3/217/81 z datą 4.12.81r.
Uprzejmie proszę o wyjaśnienie na piśmie dlaczego ob. dyr Jan Krztoń twierdzi, że BP „PROERG” nie przestrzega przepisów KPA odnośnie obowiązku odpowiedzi na korespondencję.”
9. Pismo BPPTiF „PROERG” (nr TK2/70/82 r. z 1982.06.17) do inż. J. Kopydłowskiego.
„W odpowiedzi na pismo z dnia 24.05.82 r. wyjaśniamy, że do Kancelarii Ogólnej B.P. „PROERG” nie wpłynęło pismo OBRKiUE nr R22/2459 z dnia 13.10.81. Wpłynęło natomiast pismo o znakach R22/2876/81 z dnia 20.11.81 r. Na żadne z tych pism Kancelaria nie odnotowała udzielenia odpowiedzi przez Dyrekcję Biura. W książce korespondencji pracowni zamiejscowej (czytaj: oddziału zamiejscowego) w Tarnowskich Górach pisma o znakach cytowanych przez Ob. są odnotowane, natomiast brak jest w aktach samych pism lub ich kopii.
Niezależnie jednak od kwestii korespondencji sądzimy, ze gdyby sprawa była istotnie tak ważna dla OBRKiUE zainteresowany musiałby się upomnieć o jej załatwienie w trybie obowiązującym pomiędzy przedsiębiorstwami.”
Reszta pozostaje do wydedukowania z pomocą takich to faktów:
- drugie pismo do CBKK nosi datę 4 grudnia 1981 r., natomiast inż. J. Kopydłowski wypowiedzenie umowy o pracę w BPPTiF „PROERG” otrzymał 10 grudnia, do czego szykowano się prawie od roku.
- 13 grudnia 1981 r. nastał stan wojenny, uwalniający agenta SB od strachu przed poniesieniem konsekwencji swojej sabotażowej działalności, którą udaremnił nie tylko opanowanie przez przemysł kotłowy Peerelu techniki spalania węgla przy jego narzucie na ruszt.
Załączniki: Załącznik I i Załącznik II. (-) Jerzy Kopydłowski
Do wiadomości: 1. Raciborska Fabryka Kotłów „RAFAKO” ul. Łąkowa 31; 47-300 Racibórz 2. Sędziszowska Fabryka Kotłów „SEFAKO” ul. Przemysłowa 9; 28-340 Sędziszów 3. Fabryka Palenisk Mechanicznych ul. Towarowa 11; 43-190 Mikołów 4. Zakłady Urządzeń Kotłowych „Stąporków” ul. Górnicza 3; 26-220 Stąporków 5. Krajowa Agencja Poszanowania Energii ul. Mokotowska 35; 00-560 Warszawa 6. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ul. Powstańców 41 a; 40-024 Katowice
|
|
Powtarzając to co uprzednio usłyszał od agenta SB; inż. J. Kopydłowski miał wtedy 41 lat.
Pod naciskiem ówczesnego Zjednoczenia Przemysłu Budowy Maszyn Ciężkich „ZEMAK”, lub dla uniknięcia odwoływania się w tej sprawie przez inż. J. Kopydłowskiego.
Po piętnastu latach nieudolnego zajmowania się konstruowaniem tych urządzeń i ze świadomością całej kadry kierowniczej, że zwolnienie inż. J. Kopydłowskiego pozbawiło CBKK możliwości skonstruowania prawidłowo czegokolwiek - Załącznik I.
Kiedy w jego działaniu akurat agent SB już nie miał nic do powiedzenia. To co spowodował wcześniej było już jednak nie do naprawienia.
Symbole jednostek organizacyjnych CBKK: DN- Dyrektor naczelny, mgr inż. Jan Krztoń; DBR- Zastępca dyrektora d/s technicznych, mgr inż. Franciszek Bachonko; R22- Zakład Palenisk Rusztowych i Urządzeń Mechanicznych, kierownik inż. Kazimierz Pietrowski; R12- Zakład Kotłów Przemysłowych, kierownik inż. Michał Flodrowski.
Treścią tego zdania potwierdzono jednak, że pisma z odpowiedziami do CBKK o treści jak w pkt 2 i pkt 4 zostały odnotowane „w książce korespondencji pracowni zamiejscowej w Tarnowskich Górach”. Zachowały się także rękopisy tych pism autorstwa inż. Kopydłowskiego z adnotacją na nich kierownika oddziału zamiejscowego: „Pani Dymarska do przepisania.”. Także sama treść pkt 2 i pkt 4 przepisana jest z kopii tych pism, jakie inż. J. Kopydłowski zatrzymał sobie otrzymując maszynopisy do sprawdzenia przed ich podpisaniem przez kierownika oddziału zamiejscowego. Żaden oryginał pisma CBKK nie mógł przy tym wpłynąć do Kancelarii Ogólnej B.P. „PROERG” w Gliwicach, ponieważ były adresowane na oddział zamiejscowy w Tarnowskich Górach. Wynika to z oryginału drugiego pisma, pozostającego nadal w posiadaniu inż. J. Kopydłowskiego. To drugie pismo CBKK z 18.11.81 wpłynęło 20.11.1981 r.(patrz podkreślenie) do Kancelarii Ogólnej jako skierowana tam przez CBKK jego kopia.
Faktu, że do CBKK pisma nie zostały wysłane, jako zatrzymane przez Dyrekcję BPPTiF „PROERG”, inż. J. Kopydłowski już świadom nie był.
3