Społeczne schematy są umysłowymi reprezentacjami świata, zawierającymi zbiór wyobrażeń o świecie, elementy wiedzy o nim, pamięciowo zakodowane fakty i przekonania. Filtrujemy przez nie nadchodzące informacje.
Kategoryzacja jest procesem klasyfikowania obiektów społecznego świata poprzez łączenie ich w grupy ( kategorie) na podstawie spostrzeganego między nimi podobieństwa.
Skrypty to schematy odzwierciedlające wyobrażenia sekwencji elementów w obrębie określonej kategorii zdarzeń, w tym naszych własnych zachowań i działań innych ludzi w tym zdarzeniu uczestniczących.
Fabrykowanie zdarzeń oznacza konstruowanie faktów na podstawie posiadanej wiedzy, stereotypów, przekonań i oczekiwań. Polega ono na wyostrzaniu tych elementów, które są zgodne z naszymi schematami poznawczymi, i jednoczesnym pomijaniu tych aspektów, które do naszych schematów nie pasują.
Efekt pierwszeństwa oznacza tworzenie sądów o innych ludziach na podstawie najwcześniejszych informacji o nich.
Cechy centralne są właściwościami ludzi, które w danej kulturze traktowane są jako ważne. Mają one decydujący wpływ na sądy o ludziach.
Proces poznawczego wczuwania się oznacza tendencję do skierowywania uwagi przy osądzaniu ludzi na odmienne cechy w zależności od celu dokonywania osądu danej jednostki.
Efekt halo i efekt diabelski
Perseweracja przekonań, zwana efektem kotwicy, polega na trwałości zaszczepionych w nas wcześniej przekonań.
Samospełniające się proroctwo polega na tym, że oczekiwania jakie mamy wobec innych, powodują, iż zachowujemy się w sposób, który ,,prowokuje ich” do potwierdzenia tych oczekiwań.
Automatyczne spostrzegania świata uruchamia posiadane schematy i prowadzi do percepcyjnych pomyłek (stres, presja czasowa, przeciążenie poznawcze).
Korelacja iluzoryczna to skłonność do spostrzegania związków tam, gdzie ich nie ma.
Iluzja sprawowania kontroli oznacza przekonanie o sprawowaniu kontroli nad wydarzeniami, które naprawdę są przypadkowe.
Heurystyki są regułami, które rządzą ocenianiem prawdopodobieństwa zdarzeń.
---h. dostępności są regułami oceniania zdarzeń na podstawie ich dostępności dla naszej pamięci.
---h. reprezentatywności oznaczają tendencję do oceniania prawdopodobieństwa wydarzeń na podstawie ich typowości dla danego rodzaju sytuacji.
Myślenie kontrfaktyczne polega na tworzeniu pozytywnych scenariuszy negatywnych wydarzeń, które już zaistniały lub powtarzaniu scenariuszy pozytywnych wydarzeń poprzez myślową obróbkę tego złego, które się mogło wydarzyć.
Proces przypisywania przyczyn zachowaniom ludzi określa się mianem dokonywania atrybucji przyczynowych.
Atrybucje wewnętrzne: cechy jednostki
- stale ( cechy osobowości, inteligencja)
- zmienne( wysiłek)
Atrybucje zewnętrzne: cechy sytuacji
- stale ( trudność zadania, osobowość czy inteligencja innych)
- zmienne ( szczęście, siła wyższa, okoliczności czy zmienne cechy innych ludzi takie jak wysiłek, ich decyzja)
Zgodnie z teoria odpowiedniości ludzie są tacy jak się zachowują.
Konsekwencja wyraża się w występowaniu zawsze tego samego zachowania w danej sytuacji.
Wyrazistość wyraża się w występowaniu danego zachowania w wielu różnych sytuacjach.
Zgodność wyraża się w pokrywaniu się zachowania obserwowanej osoby z zachowaniami innych ludzi w tego rodzaju sytuacji.
Podstawowy błąd atrybucji oznacza tendencje obserwatorów do przeceniania dyspozycji innych osób jako odpowiedzialnych za swoje zachowania, przy jednoczesnym lekceważeniu sytuacyjnych jego determinantów.
Egotyzm atrybucyjna to tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w sposób korzystny dla siebie.
Egocentryzm atrybucyjna to przecenianie własnego wkładu w osiągnięcie wyniku na rzecz którego pracowało więcej osób.
Efekt fałszywej powszechności to deformacja atrybucji polegająca na przecenianiu rozpowszechniania naszych poglądów, preferencji i zachowań.
1